Trong nhiều năm, giấy phép xây dựng luôn là một trong những thủ tục hành chính gây nhiều phiền toái nhất cho người dân và doanh nghiệp. Ngay cả khi công trình hoàn toàn hợp pháp, hồ sơ được chuẩn bị đầy đủ, chủ đầu tư vẫn phải trải qua vô số bước trung gian, nộp nhiều loại giấy tờ trùng lặp. Sự chậm trễ, yêu cầu bổ sung nhiều lần khiến không ít người phải “chạy” thủ tục, đối mặt với tình trạng nhũng nhiễu, thậm chí tiêu cực.
Thực tế cũng cho thấy, cùng một loại công trình nhưng cách giải quyết ở các địa phương lại khác nhau. Có nơi hồ sơ được thông qua nhanh chóng, trong khi ở nơi khác, quá trình xin giấy phép kéo dài hàng tháng trời. Sự thiếu nhất quán này khiến người dân và doanh nghiệp khó dự liệu, gia tăng rủi ro và tâm lý e ngại mỗi khi phải làm thủ tục.
Chính vì vậy, tại cuộc họp với các bộ ngành ngày 12.9 vừa qua, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã lên tiếng trấn an dư luận. Ông nhấn mạnh: “Không nên sợ tên gọi giấy phép”, bởi nếu hồ sơ thiết kế khả thi đã được thẩm định đầy đủ thì “việc cấp phép gần như chỉ mang tính khẳng định”. Theo ông, giấy phép xây dựng, về bản chất, là công cụ quản lý cuối cùng để bảo đảm công trình phù hợp quy hoạch, tuân thủ thiết kế, phòng cháy chữa cháy và các yêu cầu về môi trường.
Dự thảo Luật Xây dựng sửa đổi hiện đang được hoàn thiện theo hướng cắt giảm bớt thủ tục không cần thiết. Trong tương lai, những dự án đã được cơ quan chuyên môn thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi sẽ không cần xin giấy phép xây dựng nữa. Với nhà ở riêng lẻ hoặc công trình nhỏ chưa có quy hoạch chi tiết, thủ tục xin phép vẫn duy trì nhưng sẽ được số hóa, người dân có thể thực hiện trực tuyến để tiết kiệm thời gian.
Điểm mấu chốt, theo nhiều chuyên gia, là cần đưa giấy phép xây dựng trở về đúng tính chất “mang tính khẳng định” chứ không biến nó thành gánh nặng. Để làm được điều này, mô hình “một cửa, một bộ hồ sơ” được coi là giải pháp lý tưởng. Người dân chỉ cần nộp hồ sơ một lần, tại một địa điểm duy nhất, toàn bộ quá trình sẽ được xử lý trọn gói. Cùng với đó, quy trình giải quyết cần công khai minh bạch, rút ngắn thời gian xử lý, loại bỏ các khâu hình thức.
Nếu hồ sơ có thể được theo dõi trực tuyến, người dân biết rõ tiến độ xử lý, biết ai chịu trách nhiệm ở từng bước, thì nguy cơ bị “ngâm”, bị kéo dài hoặc phát sinh chi phí ngoài luồng sẽ dần biến mất. Khi đó, nỗi lo thủ tục hành chính sẽ được thay thế bằng niềm tin vào giá trị pháp lý và tính minh bạch.
Giấy phép xây dựng không phải là “vật cản” như nhiều người vẫn nghĩ, mà là sự bảo đảm để công trình an toàn, bền vững và đúng chuẩn. Vấn đề là cách thức triển khai phải thực sự gọn nhẹ, rõ ràng, nhất quán giữa các địa phương, đồng thời loại bỏ cơ chế xin - cho vốn dễ nảy sinh tiêu cực.
Một khi thủ tục cấp phép trở nên minh bạch, nhanh gọn và không còn chi phí ngầm, giấy phép xây dựng sẽ không còn là nỗi sợ mà trở thành một sự khẳng định chắc chắn cho quyền lợi của người dân, doanh nghiệp và cho sự phát triển bền vững của đô thị.
