Cây truyền thống trở thành cây trồng chủ lực
Cây sả bén rễ trong vườn hộ của gia đình ở thôn Sơn Nam (xã Cẩm Hưng, tỉnh Hà Tĩnh) đã từ lâu nhưng chủ yếu là trồng tự phát. Sả là cây trồng truyền thống và từng được trồng rải rác trong vườn nhà để làm gia vị hay đuổi muỗi. Tuy nhiên, những năm gần đây, cây sả lại bán được giá nên dần dần, người dân trong vùng đã mở rộng diện tích trồng sả. Đặc biệt, gần 2 năm nay, khi chính quyền địa phương thành lập tổ hợp tác thì nhiều hộ gia đình trồng và diện tích trồng sả ngày càng mở rộng.
Từ những thuận lợi trong phát triển cây sả ở Cẩm Hưng, đó là người dân có nhiều kinh nghiệm trồng sả và có diện tích đất vườn đồi rộng nên trong thực hiện kế hoạch cơ cấu lại ngành nông nghiệp và phát triển kinh tế vùng bán sơn địa, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều kế hoạch, giải pháp phát triển mở rộng diện tích trồng cây sả phù hợp với tình hình thực tế ở địa phương. Theo đó, xã đã thành lập tổ hợp tác trồng sả để phát triển cây trồng truyền thống thành cây chủ lực, hướng tới chế biến sâu thành sản phẩm OCOP.
Chị Hà Thị Vinh, thôn Sơn Nam (xã Cẩm Hưng) chia sẻ: Trước đây, gia đình tôi cũng như nhiề hộ gia đình ở đây nhà nào cũng trồng sả, nhưng chỉ để phục vụ nhu cầu trong gia đình. Tuy nhiên, gần 2 năm nay, khi chính quyền địa phương thành lập tổ hợp tác thì gia đình tôi cũng đầu tư sản xuất quy mô hơn. Hiện nay, trong vườn nhà có 4 sào sả đã cho thu hoạch. Tôi đang tiếp tục mở rộng diện tích, trồng thêm 3 sào nữa.
Có gần 10 năm trồng cây sả, hiện nay, gia đình chị Nguyễn Thị Mến (thôn Sơn Nam, xã Cẩm Hưng) đang phủ xanh khu vườn hơn 7 sào của gia đình bằng cây trồng truyền thống này.
Chị Hà Thị Phượng - một hộ dân trồng sả ở thôn Sơn Nam cho hay: Nhận thấy cây sả đem lại giá trị kinh tế cao nên 2 năm nay tôi đã mở rộng diện tích trồng sả đồng thời đầu tư thêm máy làm cỏ, đánh luống để thuận tiện cho công việc.
Với 15 sào sả, nếu một mình tôi vừa chăm sóc, vừa thu hoạch mà không có máy hỗ trợ thì quá trình chăm sóc sẽ hết sức vất vả và mất rất nhiều thời gian. Thuận lợi hơn cho chúng tôi là từ khi gia nhập tổ hợp tác, tôi không chỉ được bao tiêu sản phẩm, không phải lo lắng tìm đầu ra mà còn được các thành viên trong tổ hỗ trợ các khâu sản xuất, thu hoạch nên công việc được triển khai nhịp nhàng, hiệu quả hơn.
Mang lại thu nhập khá
Theo người dân trồng sả tại xã Cẩm Hưng, trồng sả mang lại lợi ích kép, cây sả vừa dễ trồng, dễ tiêu thụ, vừa bán được cả thân và cả lá, mang lại thu nhập khá và giúp bảo vệ đất khỏi bị xói mòn.
Chị Mến phấn khởi chia sẻ: Bình quân mỗi sào, cây sả cho thu nhập khoảng 25 - 30 triệu đồng/năm. Gia đình tôi sở hữu 7 sào sả, mỗi năm thu nhập khoảng 200 triệu đồng. So với trồng keo hay trồng các loại rau màu khác thì cây sả cho hiệu quả kinh tế gấp 3 - 4 lần. Dự kiến thời gian tới, tôi sẽ trồng thêm 2 sào cây sả.
Theo người dân địa phương, cây sả dễ trồng, dễ chăm sóc, ít bị dịch bệnh hơn các loại hoa màu, chỉ cần làm cỏ, bón phân đúng quy trình là cho thu hoạch. Loài cây này đặc biệt phù hợp với thổ nhưỡng vùng đất cao cạn, thiếu nước. Ở những vùng đất càng khô hạn, cây sả càng cho nhiều tinh dầu khi chế biến.
Sả tía từ khi trồng đến khi thu hoạch mất thời gian khoảng 6 tháng, sau đó cứ 3 - 4 tháng cho thu hoạch lứa tiếp theo và trồng một lần có thể cho thu hoạch trong 2 năm mới phải trồng lại. Điều đáng nói là sả có thể thu hoạch rải vụ nên hầu như tháng nào người dân cũng có thu nhập.
Hiện nay, lá sả được người dân thu hoạch bán cho các cơ sở sản xuất, chế biến tinh dầu với giá bán từ 20 - 30 ngàn đồng/yến. Còn thân cây sả được thu hoạch bán cho các chợ đầu mối trên địa bàn Hà Tĩnh với giá từ 25 - 30 ngàn đồng/kg. Nhu cầu sả trên thị trường lớn nên hiện nay, người dân thôn Sơn Nam, xã Cẩm Hưng sản xuất đến đâu tiêu thụ đến đó.
Chị Nguyễn Thị Tâm - Tổ trưởng Tổ hợp tác trồng sả thôn Sơn Nam cho biết: Tháng 3/2025, tổ hợp tác chính thức thành lập với 30 thành viên. Sau 2 tháng vận hành, tổ hợp tác kết nạp thêm 8 thành viên. Hiện nay, vùng trồng sả thôn Sơn Nam có diện tích gần 30 ha. Mục tiêu của địa phương là tiếp tục mở rộng diện tích trồng sả trong vườn hộ, nhất là trồng ở những vườn hoang hóa.
Hướng tới chế biến sâu và xây dựng thương hiệu sản phẩm OCOP
Không chỉ tập trung mở rộng sản xuất, hiện nay, nhiều hộ dân ở thôn Sơn Nam cũng đã đầu tư máy móc để nâng cao hiệu quả lao động.
Để xây dựng vùng nguyên liệu nhằm chế biến sâu sản phẩm OCOP vào năm 2026, hiện nay, Tổ hợp tác trồng sả thôn Sơn Nam, xã Cẩm Hưng đang tích cực mở rộng diện tích. Theo đó, trong những vườn hộ bỏ hoang, Hội LHPN xã đã huy động hội viên tham gia sản xuất. Tổ hợp tác phấn đấu đạt quy mô trồng tập trung khoảng 50 ha vào năm 2026 để đầu tư chế biến chuyên sâu, xây dựng các sản phẩm OCOP như: tinh dầu sả, tinh bột sả sấy lạnh.
Ông Võ Anh Vũ - Chủ tịch Hội nông dân xã Cẩm Hưng thông tin: Trong lộ trình phát triển kinh tế, địa phương phấn đấu xây dựng vùng sản xuất sả quy mô lớn ở thôn Sơn Nam và các thôn phụ cận để từ đó đáp ứng đủ nguyên liệu chế biến sản phẩm OCOP. Hiện nay, UBND xã Cẩm Hưng đã thành lập Tổ hợp tác trồng sả thôn Sơn Nam và tập hợp các hội viên thành lập THT để cùng chia sẻ kinh nghiệm sản xuất, nâng cao chất lượng và sản lượng, giúp nhau tiêu thụ sản phẩm. Thời gian tới, địa phương sẽ giao cho tổ hợp tác đầu tư máy móc nhằm phục vụ chế biến sâu các sản phẩm từ cây sả, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho địa phương.
Sả là cây trồng truyền thống, rất thích hợp với vùng đất cao cạn, hạn hán ở xã Cẩm Hưng. Việc mở rộng diện tích trồng cây sả tía lên đất vườn đồi ở Cẩm Hưng không chỉ tạo sinh kế ổn định, mô hình này còn góp phần thay đổi tập quán sản xuất, nâng cao tư duy kinh tế xanh của người dân, từng bước đưa Cẩm Hưng trở thành điểm sáng trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xâu dựng NTM của tỉnh Hà Tĩnh./.
