TP.HCM đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi giao thông xanh, với định hướng “khuyến khích, hỗ trợ và ưu đãi” phù hợp từng nhóm đối tượng. Đề xuất mới của Sở Xây dựng cho thấy, người dân có thể được hỗ trợ từ 10% đến 100% chi phí mua xe điện, tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và loại phương tiện.
Tại hội thảo báo cáo kết quả nghiên cứu về vùng phát thải thấp (Low Emission Zone - LEZ) và chính sách hỗ trợ phương tiện, diễn ra ngày 7/10, Sở Xây dựng TP.HCM cùng các đơn vị tư vấn đã công bố nhiều dữ liệu đáng chú ý. Sau khi mở rộng địa giới, thành phố với hơn 14 triệu dân đang đối mặt với áp lực ô nhiễm nghiêm trọng: hơn 8 triệu phương tiện lưu thông (gồm 1 triệu ô tô và 7,3 triệu xe máy) khiến nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình đạt tới 31 µg/m², cao gấp sáu lần mức khuyến cáo của WHO. Ô nhiễm không khí được ước tính gây thiệt hại khoảng 3.000 tỷ đồng mỗi năm và làm gia tăng số ca tử vong liên quan đến bệnh hô hấp.
Để khắc phục tình trạng này, TP.HCM dự kiến triển khai mô hình vùng phát thải thấp (LEZ) từ năm 2026, trước mắt tại khu trung tâm và tuyến Rừng Sác (Cần Giờ). Giai đoạn 2027 - 2030, thành phố sẽ kiểm định khí thải xe máy và đến năm 2031, mở rộng vùng LEZ ra toàn khu vực Vành đai 1. Cùng với đó, khoảng 67 camera giám sát tự động sẽ được lắp đặt nhằm phát hiện, cảnh báo các phương tiện không đạt chuẩn khí thải.
Theo ông Bùi Hòa An - Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, quá trình chuyển đổi cần được thực hiện từng bước, bắt đầu với các nhóm phương tiện dễ kiểm soát như xe buýt, taxi, xe công nghệ, rồi mới mở rộng đến người dân và đơn vị công lập. Ông nhấn mạnh: “Thành phố có thể chủ động chuyển đổi trước ở các nhóm phương tiện thuộc quản lý nhà nước, sau đó vận động người dân và doanh nghiệp cùng tham gia.”
Ba trụ cột của lộ trình giao thông xanh được xác định gồm: điện hóa phương tiện, xây dựng vùng LEZ và hoàn thiện hạ tầng, chính sách. Thành phố dự kiến đến năm 2030 sẽ mở mới 78 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch (tổng cộng 2.849 xe), kết nối với hệ thống giao thông phi cơ giới, tạo tiền đề để người dân dần chuyển đổi sang xe điện.
Đáng chú ý, đề án cũng đưa ra nhiều chính sách ưu đãi mạnh mẽ: miễn 100% lệ phí trước bạ cho xe điện hoạt động trong lĩnh vực vận tải; miễn 50% phí bảo trì đường bộ cho ô tô điện; miễn 50% lệ phí cấp đổi biển số. Với người dân, chính sách hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt được đề xuất ở mức 10% giá trị xe máy mới (tối đa 5 triệu đồng), đồng thời hỗ trợ 70% giá trị còn lại khi thanh lý xe cũ và giảm 10% lãi suất vay mua xe điện.
Để đảm bảo tính công bằng, thành phố phân nhóm hỗ trợ rõ ràng: hộ nghèo được hỗ trợ 100% chi phí chuyển đổi, hộ cận nghèo 80%, còn hộ thường khoảng 20%. Cách tiếp cận này vừa tạo động lực cho người dân tham gia chuyển đổi, vừa tránh xáo trộn lớn trong đời sống, đặc biệt đối với nhóm thu nhập thấp.
Trên cơ sở Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù cho TP.HCM, việc xây dựng lộ trình giao thông xanh không chỉ hướng đến mục tiêu giảm phát thải mà còn đảm bảo yếu tố công bằng xã hội. Thành phố xác định: người có điều kiện sẽ được khuyến khích tự chuyển đổi, người thu nhập trung bình được ưu đãi, còn hộ nghèo sẽ được hỗ trợ toàn phần, tất cả vì một đô thị xanh, sạch và phát triển bền vững.
