Mới đây, UBND TP.HCM đã ban hành Kế hoạch thực hiện Cuộc vận động người dân không xả rác ra đường và kênh rạch vì “Thành phố sạch, xanh và thân thiện môi trường” năm 2025, đặt ra nhiều chỉ tiêu tham vọng nhằm thay đổi bộ mặt vệ sinh môi trường toàn thành phố. Đây là một tín hiệu tích cực, nhưng để thực hiện hoá chính sách này, cần có sự phối hợp chặt chẽ từ chính quyền địa phương, cộng đồng cũng như mỗi cá nhân người dân, đặc biệt ở các khu vực có tốc độ đô thị hóa nhanh như Hóc Môn, Quận 12.
Hiện trạng cần được thay đổi
Là khu vực đang phát triển mạnh mẽ, Hóc Môn và Quận 12 đang đối mặt với nhiều vấn đề môi trường nhức nhối, chẳng hạn: rác thải sinh hoạt chưa được thu gom kịp thời, hiện tượng xả rác bừa bãi xuống kênh rạch, các bãi rác tự phát tồn tại kéo dài gây ô nhiễm nặng nề, các xưởng sản xuất thải khí ra môi trường… Đáng chú ý, nhiều khu dân cư mới mọc lên chưa được đầu tư đầy đủ hệ thống thu gom rác, xử lý nước thải, cây xanh công cộng còn hạn chế.
Theo ghi nhận thực tế của phóng viên, dạo quanh khu vực xã Đông Thạnh (Hóc Môn) có nhiều dân cư sinh sống thì rác thải bủa vây, bốc mùi hôi thối, thu hút các loại động vật như chó, chuột đến tìm bới rác. Bên cạnh đó, nhiều nhà ở cạnh các con kênh ô nhiễm đều than thở cuộc sống ngày qua ngày đều phải ăn, ở, ngủ cạnh bãi rác nổi và dòng kênh bốc mùi. Điều đáng nói, những người dân phơi phân bò hàng chục mét ngoài trời, gây ô nhiễm cũng như mỹ quan ở khu vực. Do đó, dẫn đến tiềm ẩn những mầm bệnh, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ cộng đồng tại gần khu vực nơi đây…
Anh Nam (42 tuổi, sinh sống xã Đông Thạnh, Hóc Môn) than thở: “Tôi sống cuộc sống phải nói rất ô nhiễm này nhiều năm rồi, lâu dần cũng quen và thích nghi được. Tuy nhiên tôi không muốn đến đời các con tôi cũng phải sống trong một môi trường đầy mùi hôi thối, nguồn nước bị ô nhiễm nặng nề như vậy.”
“Chúng tôi chỉ mong con cái mình được hít thở không khí sạch, được uống nước không mùi tanh, không chất tẩy, được đi trên những con đường không ngập nước thải hay rác bẩn.” – bà Trần Thị Kim Hạnh, cư dân xã Xuân Thới Thượng, Hóc Môn, chia sẻ trong nỗi lo lắng thường trực. Câu chuyện của bà không đơn lẻ. Đó là tiếng nói của hàng ngàn hộ dân tại Hóc Môn, Quận 12 – những người đang sống trong bối cảnh đô thị hoá diễn ra nhanh chóng nhưng thiếu kiểm soát về môi trường.
Người dân, vì thiếu ý thức hoặc do điều kiện hạ tầng chưa đảm bảo, vẫn còn thói quen tiện đâu xả đó, dùng túi ni-lông tràn lan trong chợ và các điểm bán hàng. Từ đây, rác thải nhựa, khó phân hủy len lỏi từ nhà ra ngõ, từ chợ vào kênh rạch, để lại những hậu quả lâu dài cho môi trường sống và sức khỏe cộng đồng.
Một thành phố Xanh – Song song kế hoạch và hành động
Theo kế hoạch của UBND TP.HCM, thành phố đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ đạt được hàng loạt chỉ tiêu như: 100% phường – xã – thị trấn tổ chức đối thoại với người dân về vấn đề vệ sinh môi trường; 70% địa phương có công trình phát triển mảng xanh; 100% siêu thị, trung tâm thương mại sử dụng bao bì thân thiện môi trường; xử lý 100% điểm ô nhiễm do rác thải tồn đọng, và chuyển hóa thành khu sinh hoạt cộng đồng...
Điều hiển nhiên, những con số này nếu thực hiện được sẽ mang lại sự thay đổi rõ rệt đến với môi trường cũng như chất lượng đời sống người dân, không chỉ riêng cho khu trung tâm mà cả các vùng ven như Hóc Môn, Quận 12… Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu này, cần sự hành động cụ thể từ chính quyền địa phương và ý thức tự giác của người dân.
Các nỗ lực tự phát sẽ không đủ nếu thiếu sự hỗ trợ có hệ thống từ chính quyền. Địa phương cần xây dựng các đội kiểm tra, giám sát môi trường dân sinh, thường xuyên đối thoại với người dân về các vấn đề môi trường tại khu phố. Cần thiết lập hệ thống phản ánh nhanh các điểm rác tự phát, các dòng kênh rạch ô nhiễm, cũng như những nhà máy thải khí độc hại ra môi trường. Đồng thời, địa phương cần có quy trình xử lý rõ ràng và minh bạch.
Đặc biệt, chính quyền Hóc Môn và Quận 12 nên tập trung vào một số mũi nhọn như: Đầu tư đồng bộ vào hệ thống thu gom rác – đảm bảo rác được thu đúng giờ, đủ lượt; Mở rộng các công viên, mảng xanh ở khu dân cư mới; Hỗ trợ tiểu thương chuyển đổi sang bao bì thân thiện với môi trường bằng chính sách giá ưu đãi; Kêu gọi doanh nghiệp ký cam kết “doanh nghiệp xanh” – không xả rác, bảo vệ môi trường xung quanh.
Theo ông Nguyễn Ngọc Hồ Quốc Bảo, Phó Chủ tịch UBND xã Đông Thạnh (Hóc Môn), cho biết, kênh Trần Quang Cơ đoạn ngang Cầu Sa trước đây rác thải nhiều hơn hiện tại. Chính quyền xã đẩy mạnh công tác tuyên truyền và vận động người dân về ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường. UBND xã cũng tiến hành nhiều đợt dọn dẹp khu vực kênh này nhưng sau một thời gian, đoạn kênh này vẫn xuất hiện nhiều rác thải.
UBND xã Đông Thạnh đã tiến hành dựng các biển báo cấm đổ rác, thực hiện lắp camera giám sát tại khu vực kênh Trần Quang Cơ đoạn ngang qua Cầu Sa để ngăn chặn tình trạng xả rác thải bừa bãi gây ô nhiễm, tuy nhiên, vẫn có những trường hợp vi phạm bị xử lý.
Thời gian tới, chính quyền xã sẽ thường xuyên tiến hành dọn vệ sinh, nạo vét, khơi thông dòng chảy, phát quang tại khu vực kênh Trần Quang Cơ để đảm bảo vệ sinh môi trường và cảnh quan đô thị. Ngoài ra, chính quyền xã tăng cường vận động người dân không phơi phân bò, không xả thải bao bì vật tư nông nghiệp ở khu vực Cầu Sa để tránh gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống của các hộ dân xung quanh.
Thiết nghĩ, nên có các giải thưởng định kỳ như “Khu phố xanh – sạch – đẹp”, “Tiểu thương thân thiện môi trường”, “Hộ gia đình không xả rác ra kênh rạch”... Những động lực tinh thần này tuy nhỏ, nhưng sẽ góp phần tạo làn sóng tích cực lan tỏa trong cộng đồng.
Với những gì đã, đang và sẽ diễn ra, cuộc sống xanh – sạch – đẹp ở Hóc Môn, Quận 12 hoàn toàn không phải là điều viển vông. Rất cần thiết, mỗi người dân hãy bắt đầu từ những hành động nhỏ như phân loại rác tại nguồn, không xả rác xuống đường, giảm dùng túi ni-lông; đồng thời mạnh dạn phản ánh các điểm ô nhiễm để chính quyền vào cuộc xử lý.
