Ngày 11/12, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật thuộc lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, đánh dấu bước đi quan trọng trong việc hoàn thiện thể chế, tháo gỡ các rào cản pháp lý kéo dài nhiều năm qua. Luật được xây dựng với tinh thần bám sát chủ trương của Đảng về đổi mới tổ chức bộ máy, thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện đầu tư kinh doanh, qua đó giải phóng nguồn lực cho phát triển.
Trước khi Quốc hội tiến hành biểu quyết, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng đã trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật. Theo đó, lần sửa đổi này không dàn trải mà tập trung vào những nội dung cấp thiết, có tính khả thi cao, nhằm xử lý kịp thời các vướng mắc phát sinh từ thực tiễn quản lý nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.
Dự thảo Luật được xây dựng xoay quanh ba nhóm vấn đề trọng tâm. Thứ nhất là sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy gắn với yêu cầu đổi mới phương thức quản lý. Thứ hai là cải cách thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, tạo môi trường thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp. Thứ ba là xử lý các “điểm nghẽn” pháp lý đã được nhận diện rõ, có đủ cơ sở để sửa đổi ngay. Trong đó, nội dung sắp xếp tổ chức bộ máy được kết hợp với việc tháo gỡ 20 điểm nghẽn thuộc 9 luật khác nhau, bảo đảm có thể triển khai ngay trong năm 2025.
Việc lựa chọn các điểm nghẽn đưa vào dự thảo Luật được cơ quan soạn thảo cân nhắc kỹ lưỡng theo những tiêu chí chặt chẽ. Đó là các vướng mắc mang tính phổ biến, được đông đảo người dân, doanh nghiệp và địa phương phản ánh; những vấn đề nếu được sửa đổi sẽ tạo tác động tích cực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội; đồng thời là các nội dung “đã chín, đã rõ”, có cơ sở chính trị vững chắc từ nghị quyết, kết luận, chỉ đạo của Đảng, Quốc hội và Chính phủ. Với những bất cập khác chưa đủ điều kiện, Chính phủ cho rằng cần thêm thời gian đánh giá toàn diện để xem xét sửa đổi trong giai đoạn 2026 - 2030.
Theo kế hoạch, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động để tiến tới sửa đổi, bổ sung tổng thể 14 dự án luật trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI. Riêng đối với lĩnh vực bảo vệ môi trường, trên cơ sở kiến nghị của Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội, Chính phủ đã đề xuất đưa dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ môi trường vào Chương trình lập pháp năm 2026. Việc sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 được xác định theo hướng căn cơ, toàn diện, dựa trên tổng kết thực tiễn thi hành.
Trong quá trình hoàn thiện dự thảo, nhiều vấn đề cụ thể đã được Quốc hội và Chính phủ thảo luận thận trọng. Đối với đề xuất bỏ yếu tố nhạy cảm về môi trường trong tiêu chí đất chuyên trồng lúa nước từ hai vụ trở lên và tiêu chí di dân tái định cư, Chính phủ tiếp thu ý kiến đại biểu theo hướng tiếp tục giữ tiêu chí di dân tái định cư như quy định hiện hành, nhằm bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trường và ổn định đời sống người dân.
Riêng với tiêu chí đất chuyên trồng lúa từ hai vụ trở lên, Chính phủ cho rằng không cần thiết tiếp tục quy định trong Luật Bảo vệ môi trường. Việc loại bỏ tiêu chí này nhằm tháo gỡ vướng mắc, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, nhưng vẫn bảo đảm an ninh lương thực quốc gia và sự thống nhất với các luật chuyên ngành khác.
Một nội dung khác nhận được nhiều ý kiến là quy định về bảo vệ, sử dụng tầng đất mặt của đất chuyên trồng lúa nước tại Luật Trồng trọt. Thực tiễn cho thấy quy định này gặp nhiều khó khăn khi triển khai, đặc biệt trong quá trình thực hiện các dự án đầu tư. Trên cơ sở kiến nghị của 30/34 địa phương, dự thảo Luật đã bãi bỏ Điều 57, trong khi việc bảo vệ đất trồng lúa vẫn được điều chỉnh chặt chẽ thông qua Luật Đất đai, Luật Đầu tư và các quy định liên quan.
Liên quan đến Luật Lâm nghiệp, dự thảo cũng làm rõ quy định về chuyển mục đích sử dụng rừng. Theo đó, diện tích rừng trồng sau khai thác trắng hoặc chưa đủ tiêu chí thành rừng không được thống kê là rừng mà được xem như đất nông nghiệp. Tuy không phải thực hiện thủ tục chuyển mục đích sử dụng rừng, nhưng để nâng cao trách nhiệm của chủ đầu tư, dự thảo Luật quy định bắt buộc phải nộp tiền trồng rừng thay thế, nhằm bảo đảm nguồn lực duy trì diện tích rừng và tỷ lệ che phủ trong dài hạn.
