Trong bối cảnh thương mại điện tử ngày càng khẳng định vai trò là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế, việc xây dựng Luật Thương mại điện tử được coi là bước đi tất yếu nhằm tạo khung pháp lý chặt chẽ, vừa quản lý hiệu quả, vừa bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Theo thống kê, chỉ riêng năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam đã vượt mốc 25 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng hằng năm đạt từ 18 - 25%. Con số này không chỉ phản ánh tiềm năng to lớn, mà còn cho thấy nhu cầu cấp thiết về một hành lang pháp lý kịp thời để kiểm soát những rủi ro đi kèm.
Dự thảo Luật Thương mại điện tử hiện gồm 8 chương, 50 điều, tập trung vào nhiều vấn đề nổi cộm như giao kết hợp đồng trực tuyến, trách nhiệm của các chủ thể trong hoạt động TMĐT, quản lý hoạt động xuyên biên giới, phát triển ứng dụng công nghệ, giải quyết tranh chấp và xử lý vi phạm.
Đặc biệt, Ban soạn thảo đã đưa vào hai loại hình chính: nền tảng thương mại điện tử và hoạt động livestream bán hàng, tiếp thị liên kết, kèm theo đó là quy định trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ hỗ trợ.
Tuy vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, bên cạnh những giải pháp ngắn hạn như chống hàng giả, hạn chế thất thu thuế hay ngăn chặn tình trạng "bom hàng", dự thảo vẫn chưa giải quyết triệt để những thách thức dài hạn. Đó là nguy cơ độc quyền, sự thiếu cạnh tranh và hạn chế trong lan tỏa lợi ích tới toàn bộ hệ sinh thái. Do đó, chính sách cần được thiết kế theo hướng cân bằng lợi ích, vừa bảo vệ người tiêu dùng, vừa đảm bảo quyền lợi cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Thực tế, một số ý kiến đã chỉ ra bất cập trong các quy định liên quan đến quyền lựa chọn dịch vụ. Đại diện Viettel Post cho rằng, nền tảng TMĐT trung gian chỉ nên đóng vai trò kết nối người mua với người bán, không nên ràng buộc họ phải sử dụng dịch vụ thanh toán hay logistics do sàn chỉ định.
Theo đề xuất, luật cần sửa đổi để đảm bảo không cản trở người dùng trong việc lựa chọn dịch vụ phù hợp. Nếu không, những nền tảng lớn với sức ảnh hưởng mạnh có thể vô tình triệt tiêu sự cạnh tranh và làm mất đi quyền chủ động của người bán lẫn người mua.
Từ góc nhìn của doanh nghiệp, bà Trần Hoài Ly - đại diện Chợ Tốt cho rằng dự thảo đang đặt ra quá nhiều nghĩa vụ cho các sàn C2C. Việc buộc người bán cá nhân phải định danh, xác thực hay cung cấp đầy đủ giấy tờ hàng hóa là điều khó khả thi. Đơn cử, một cá nhân bán lại chiếc điện thoại cũ sẽ không thể đáp ứng yêu cầu này. Theo bà, quy định quá chặt có thể gây khó cho tiểu thương, khiến hoạt động mua bán nhỏ lẻ bị kìm hãm, trong khi mục tiêu thực sự là bảo vệ người tiêu dùng.
Trong khi đó, ông Phan Mạnh Hà - Giám đốc Đối ngoại Shopee Việt Nam lại nhấn mạnh đến tính công bằng giữa doanh nghiệp nội địa và các sàn TMĐT xuyên biên giới. Ông cho rằng luật hiện hành chưa xử lý tốt bài toán này, khiến doanh nghiệp trong nước phải gánh nhiều nghĩa vụ hơn. Nếu không có cơ chế cân bằng, thị trường nội địa sẽ gặp bất lợi trước sự cạnh tranh từ các nền tảng nước ngoài.
Cùng quan điểm về tính toàn diện của chính sách, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI nhận định, hệ sinh thái TMĐT hiện nay đa tầng và phức tạp, từ các tập đoàn công nghệ lớn, doanh nghiệp logistics, thanh toán, đến hàng trăm nghìn hộ kinh doanh cá thể.
Do đó, một quy định dù nhỏ cũng có thể tác động lan tỏa rộng rãi. Chính vì vậy, luật cần đạt sự hài hòa: vừa quản lý nhà nước hiệu quả, vừa khuyến khích sáng tạo, thúc đẩy phát triển bền vững, đồng thời bảo đảm lợi ích cân bằng giữa các bên tham gia, ông Tuấn cho biết.
Có thể thấy, Luật Thương mại điện tử không chỉ đơn thuần là công cụ quản lý thuế hay chống gian lận, mà còn là nền tảng pháp lý định hình tương lai của một lĩnh vực đang phát triển mạnh mẽ. Thách thức lớn nhất hiện nay là tìm được điểm cân bằng: bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, duy trì môi trường cạnh tranh công bằng, đồng thời mở rộng dư địa cho đổi mới sáng tạo. Đây sẽ là yếu tố quyết định để TMĐT Việt Nam không chỉ tăng trưởng về quy mô, mà còn phát triển bền vững trong dài hạn.
