Sáng 13/7, tại TP Cần Thơ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì chương trình làm việc với các bộ ngành, địa phương về Đề án phát triển bền vững một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL (gọi tắt là Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao).
Mở ra triển vọng mới cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam
Về Đề án 1 triệu ha lúa, theo các báo cáo, đến nay 12/12 tỉnh đã đăng ký tham gia Đề án với tổng diện tích là 1,015 triệu ha.
Từ năm 2024 đã thực hiện 7 mô hình thí điểm triển khai quy trình canh tác giảm phát thải với diện tích 50 ha/mô hình trong hai vụ Hè-Thu, Thu-Đông tại 5 tỉnh. Kết quả bước đầu cho thấy, mô hình canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải mang lại những lợi ích rõ rệt cả về kinh tế lẫn môi trường.
Chi phí sản xuất giảm từ 8,2-24,2%, giảm lượng giống 30-50%, giảm lượng phân bón hoá học 30-70 kg phân bón/ha, giảm 1-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật và giảm 30-40% lượng nước tưới. Đồng thời, năng suất tăng 2,4-7,0%, tăng thu nhập của nông dân thêm 12-50% (tương đương lợi nhuận tăng từ 4-7,6 triệu đồng/ha so với canh tác truyền thống). Giảm phát thải khí nhà kính trung bình 2,0-12,0 tấn CO₂ tương đương/ha. Giá lúa được các doanh nghiệp cam kết bao tiêu với giá cao hơn 200-300 đồng/kg thóc.
Từ vụ Hè-Thu 2025, tiếp tục triển khai 6 mô hình cũ (trừ mô hình lúa-tôm) và mở rộng thêm 5 mô hình mới. Dự kiến cuối tháng 8, đầu tháng 9 sẽ kết thúc thu hoạch ở các mô hình.
Ngoài các mô hình trung ương trên, các địa phương đã chủ động triển khai 101 mô hình thí điểm với tổng diện tích 4.518,3 ha. Kết quả, giảm được lượng giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, giảm nước theo mục tiêu của Đề án.
Về liên kết sản xuất, đã xác định các hợp tác xã, tổ hợp tác tham gia Đề án (620 hợp tác xã giai đoạn 1 và khoảng 1.300 hợp tác xã đến năm 2030), đang xây dựng, cập nhật hệ thống dữ liệu thông tin của 620 hợp tác xã tham gia Đề án, tạo nền tảng cho việc kết nối, hỗ trợ và giám sát quá trình triển khai, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong thực hiện mục tiêu phát triển bền vững ngành lúa gạo. Ngoài ra, đến nay đã xác định được danh sách gần 200 doanh nghiệp tham gia Đề án, trong đó khoảng 40% là các doanh nghiệp tiêu thụ nông sản quy mô liên kết từ 200 ha trở lên.
Đầu năm 2025, Việt Nam đã xuất khẩu được 500 tấn gạo mang nhãn hiệu "Gạo Việt xanh phát thải thấp" đã được xuất khẩu vào Nhật Bản, mở ra một triển vọng mới cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam.
Về Đề án 1 triệu ha lúa, các tỉnh đã triển khai với sự hưởng ứng tích cực của doanh nghiệp, hợp tác xã, bà con nông dân và đến nay, chúng ta đã đạt được những kết quả bước đầu nhưng rất tích cực, quan trọng.
Gỡ vướng tài chính, đầu tư hạ tầng thủy lợi
Báo cáo với Thủ tướng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam cho biết: “Hiện các mô hình đang gặp khó khăn trong việc rút nước. Có những địa phương chỉ triển khai được một phần trong quy trình canh tác. Do theo quy trình phải rút 3 đợt nước, tuy nhiên hệ thống thủy lợi, kênh bao, kênh trục hiện không đảm bảo để thực hiện vấn đề này”.
Trong khi đó, đầu tư hệ thống thủy lợi là một trong những hoạt động quan trọng để thúc đẩy thành công của đề án. Thời gian qua Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tích cực làm việc với Ngân hàng Thế giới (WB) để huy động nguồn vốn triển khai Dự án “Hỗ trợ hạ tầng và kỹ thuật cho lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL”, khoảng 340 triệu USD.
Mới đây, WB đã cam kết hỗ trợ bước đầu cho Việt Nam khoảng 50 triệu USD không hoàn lại để triển khai đề án. Tuy nhiên, đến nay Bộ Nông nghiệp và Môi trường vẫn chưa thể tiếp nhận nguồn vốn này do vướng chính sách liên quan đến vấn đề tài chính. Do đó, Thứ trưởng Trần Thanh Nam kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính sớm có công văn gửi WB để có kế hoạch bố trí vốn, cũng như phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các địa phương tiếp tục chuẩn bị, hoàn tất các thủ tục tiếp theo để tiếp nhận nguồn vốn viện trợ nói trên. “Nếu không làm sớm, khi hết niên hạn đầu tư, WB sẽ chuyển nguồn vốn 50 triệu USD này sang quốc gia khác”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam lý giải.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng Nam cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, đồng ý về chủ trương cho phép Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp cận theo cơ chế “Dự án đầu tư công đặc biệt” được quy định tại Điều 7, sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư công số 90/2025/QH15.
Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp là niềm tự hào của Việt Nam
Khẳng định Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp là dự án đầu tiên trên thế giới cũng là niềm tự hào của Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá cao sự chủ động của các tỉnh ĐBSCL trong việc triển khai các mô hình và sự vào cuộc, hưởng ứng tích cực của bà con nông dân và các HTX.
Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, vạn sự khởi đầu nan, đề án triển khai đầu tiên nên cũng không tránh khỏi khó khăn. Tuy nhiên, việc triển khai đề án mang lại ý nghĩa rất lớn, không chỉ về mặt vật chất mà còn quan trọng về chính trị và giá trị tinh thần.
Một là đảm bảo an ninh lương thực không chỉ cho Việt Nam, các nước đối tác trong khu vực và bạn bè quốc tế. Hai là đề án tạo đầu ra rộng, tránh được vấn đề được mùa mất giá, được giá mất mùa. Nếu bà con có kế hoạch đầu tư, phát triển một cách khoa học, bài bản, chuyên nghiệp, hệ thống sẽ mang lại hiệu quả cao. Bà là góp phần chống biến đổi khí hậu, tạo công ăn việc làm và sinh kế ổn định cho người dân. Bốn là thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong nông nghiệp, nhất là chế biến sâu. Năm là tạo tính liên kết vùng, liên kết quốc tế trong chuỗi cung ứng, đa dạng hóa chuỗi sản xuất, thị trường… Sáu là nâng cao thương hiệu gạo quốc gia.
Từ đó, Thủ tướng đặt ra nhiều nhiệm vụ trọng tâm, cụ thể cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ ngành liên quan, các địa phương vùng ĐBSCL trong việc triển khai Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao thời gian tới. Thủ tướng yêu cầu các địa phương trong quý III/2025 phải hoàn thành việc quy hoạch vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa chất lượng cao.
Các bộ ngành liên quan phải xây dựng thương hiệu gạo cho Việt Nam. Ngoài thương hiệu ST25 đã đoạt giải, cần được bảo vệ một cách bền vững, phải xây dựng những thương hiệu mới và tạo ra thương hiệu gạo Việt Nam nói chung. Riêng Bộ Khoa học Công nghệ phải góp phần xây dựng thương hiệu, mẫu mã bao bì hấp dẫn, bắt mắt, phù hợp với văn hóa, bản sắc dân tộc và dễ dàng nhận biết.
Liên quan đến vấn đề huy động nguồn lực cho đề án và kiến nghị của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao nhiệm vụ cho Ngân hàng Nhà nước xây dựng chính sách ưu đãi cho đề án. Bộ Tài chính có nhiệm vụ giải quyết các vấn đề liên quan đến vay vốn các tổ chức quốc tế, trong đó có nguồn viện trợ theo cam kết bước đầu của WB là 50 triệu USD.
Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng chỉ đạo Bộ Công Thương phải triển khai ngay việc ký kết các hiệp định lâu dài về lúa gạo, đảm bảo đầu ra ổn định cho nông dân. Đối với các doanh nghiệp, Thủ tướng đề nghị đảm bảo cung ứng đầu vào và tiêu thụ đầu ra cho đề án.
