Trong những ngày đầu tháng 9, thông tin các doanh nghiệp và thương nhân Philippines quay trở lại đặt vấn đề mua gạo từ Việt Nam đã khiến thị trường trong nước dấy lên sự kỳ vọng mới. Dự kiến từ tháng 11 tới, những lô hàng đầu tiên sẽ được xuất đi, mở ra cơ hội cho ngành xuất khẩu gạo vốn vừa trải qua giai đoạn trầm lắng.
Philippines từ lâu vẫn là khách hàng lớn nhất của gạo Việt Nam, tuy nhiên quyết định bất ngờ tạm dừng nhập khẩu trong vòng 60 ngày kể từ 1/9/2025 đã tạo cú sốc không nhỏ. Khi nông dân ĐBSCL bước vào vụ Hè Thu, giá lúa trong nước lao dốc, gây sức ép lớn lên cả người sản xuất lẫn doanh nghiệp.
Trong tình huống khó khăn, một số doanh nghiệp buộc phải tìm đầu ra mới tại thị trường châu Phi, chấp nhận mức giá xuất khẩu 485-490 USD/tấn. Dù lợi nhuận không cao, nhưng hướng đi này phần nào giúp giải tỏa áp lực tiêu thụ, hỗ trợ nông dân vượt qua vụ thu hoạch.
Để kịp thời ổn định thị trường, Bộ Tài chính cũng triển khai chương trình thu mua tạm trữ 280.000 tấn lúa gạo. Giải pháp tình thế này đã góp phần kéo giá lúa nhích lên, tạo điểm tựa tâm lý cho bà con. Tuy nhiên, bài toán dài hạn vẫn còn bỏ ngỏ khi thị trường thế giới liên tục biến động, trong khi chi phí sản xuất nội địa duy trì ở mức cao.
Theo báo cáo của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, từ đầu năm đến giữa tháng 8/2025, xuất khẩu gạo đạt 5,87 triệu tấn, mang về gần 3 tỷ USD. Con số này tăng 2,9% về lượng nhưng lại giảm 16% về giá trị so với cùng kỳ 2024, phản ánh thực tế gạo Việt Nam đang chịu áp lực giảm giá bán trên thị trường quốc tế.
Trong bối cảnh đó, Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ tiếp tục đóng vai trò trụ cột, song việc tiêu thụ ổn định và bền vững vẫn là thách thức.
Sự trở lại của khách hàng Philippines vì thế mang đến một tín hiệu lạc quan, dù vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nhu cầu nhập khẩu dự kiến khoảng 1 triệu tấn cho thấy gạo Việt Nam vẫn giữ được chỗ đứng vững chắc nhờ chất lượng và giá cả phù hợp. Thế nhưng, như cảnh báo từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam, nếu Chính phủ Philippines không cấp giấy chứng nhận SPS-IC, các hợp đồng có thể bị đình trệ, khiến doanh nghiệp gánh rủi ro lớn. Chính điều này buộc ngành lúa gạo phải vừa kỳ vọng, vừa thận trọng quan sát diễn biến.
Trong dài hạn, câu chuyện đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là yếu tố then chốt. Việc nhanh chóng mở đường sang châu Phi khi Philippines ngưng nhập khẩu đã cho thấy sự chủ động đáng ghi nhận. Tuy mức giá chưa cao, nhưng đây là bước đi chiến lược, giúp giảm sự phụ thuộc vào một thị trường duy nhất và mở ra hướng phát triển bền vững hơn cho ngành gạo.
Song song đó, chính sách hỗ trợ thu mua, tạm trữ và bình ổn giá cần được vận hành linh hoạt, đảm bảo “được mùa không mất giá”. Lợi ích của nông dân phải được coi là nền tảng, bởi chỉ khi người sản xuất an tâm, ngành lúa gạo mới có thể duy trì sức cạnh tranh.
Trong bức tranh quốc tế nhiều biến động, gạo Việt Nam cần một chiến lược toàn diện hơn: từ nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu, cho tới cải thiện chuỗi giá trị. Chỉ khi hạt gạo Việt thực sự khẳng định được uy tín trên thị trường toàn cầu, những cú sốc ngắn hạn từ chính sách nhập khẩu của từng quốc gia mới không còn là nỗi lo lớn.
Việc ứng dụng khoa học công nghệ, giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất và chất lượng chính là chìa khóa để gạo Việt vừa cạnh tranh bằng giá, vừa chinh phục người tiêu dùng bằng thương hiệu. Cơ hội từ thị trường Philippines chỉ là một bước khởi đầu, nhưng nếu biết tận dụng và đồng thời chủ động thích ứng, ngành lúa gạo Việt Nam hoàn toàn có thể tạo dựng một vị thế bền vững hơn trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
