Cụ thể hóa thẩm quyền, nâng cao vai trò quản lý tại địa phương
Nghị định số 136/2025/NĐ-CP là một bước đi quan trọng trong việc thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, thể hiện rõ tinh thần đổi mới phương thức quản lý nhà nước trong giai đoạn hiện nay.
Theo đó, Nghị định quy định cụ thể về thẩm quyền, trình tự, thủ tục để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước trong các lĩnh vực thuộc nông nghiệp và môi trường, trừ lĩnh vực đất đai. Các nội dung được cụ thể hóa trong Nghị định căn cứ trên luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các quy định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Việc phân quyền, phân cấp được thể hiện toàn diện, bao trùm nhiều lĩnh vực, từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp, đê điều, tài nguyên nước, môi trường, biến đổi khí hậu, viễn thám... đến các lĩnh vực đặc thù như địa chất, khoáng sản, khí tượng thủy văn và đo đạc bản đồ.
Đáng chú ý, trong lĩnh vực tài nguyên nước (Chương IX), Nghị định phân quyền rõ ràng cho UBND cấp tỉnh với nhiều nhiệm vụ quan trọng, thể hiện rõ vai trò chủ động, trực tiếp của địa phương.
Cụ thể, UBND cấp tỉnh được công bố vùng bảo hộ vệ sinh đối với khu vực lấy nước sinh hoạt của các công trình có vùng bảo hộ trên địa bàn hai tỉnh trở lên. Lập, công bố và điều chỉnh danh mục hồ, ao, đầm, phá không được san lấp, kể cả khi những khu vực này trải dài qua nhiều tỉnh.
Việc xây dựng và công bố danh mục này phải thông qua quá trình tham vấn đầy đủ các sở, ngành, tổ chức, cá nhân liên quan, đồng thời có trách nhiệm lấy ý kiến các tỉnh có liên quan. Danh mục sau khi hoàn thiện sẽ được công khai trên cổng thông tin điện tử và các phương tiện thông tin đại chúng.
Bên cạnh đó, UBND tỉnh còn được phân cấp thực hiện các nhiệm vụ quản lý tài nguyên nước như: Cấp, gia hạn, điều chỉnh, thu hồi giấy phép hành nghề khoan nước dưới đất; Cấp phép thăm dò, khai thác nước mặt và nước ngầm ở quy mô trung bình – lớn.
Phê duyệt phương án chuyển nước, truy thu tiền cấp quyền khai thác, và quản lý các công trình điều tiết nước có quy mô vừa.
Phân quyền mạnh mẽ trong lĩnh vực môi trường và bảo vệ tài nguyên
Trong lĩnh vực môi trường, Nghị định số 136/2025/NĐ-CP tiếp tục tinh thần phân quyền sâu rộng. Thủ tướng phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành tiêu chí về bảo vệ môi trường trong xây dựng nông thôn mới, cũng như phê duyệt Quy hoạch tổng thể quan trắc môi trường quốc gia.
Đối với UBND cấp tỉnh, Thủ tướng phân quyền: Xây dựng kế hoạch xử lý, cải tạo, phục hồi ô nhiễm môi trường đất đặc biệt nghiêm trọng, quản lý bùn nạo vét từ công trình thủy lợi, đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường. Ban hành định mức kinh tế – kỹ thuật liên quan đến thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại địa phương được quy định tại khoản 3 Điều 15 Luật Bảo vệ môi trường, cụ thể hóa tại điểm c khoản 1 Điều 19 của Luật và khoản 1 Điều 18 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP.
Đặc biệt, UBND cấp tỉnh cũng được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường ủy quyền theo khoản 1 Điều 35 Luật Bảo vệ môi trường thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và cấp giấy phép môi trường cho nhiều loại dự án đầu tư, trừ sáu nhóm dự án có tính chất đặc biệt, liên quan đến quốc phòng, an ninh, khai thác khoáng sản, hoặc thuộc nhóm ngành có nguy cơ gây ô nhiễm cao cụ thể như sau.
Thứ nhất, Dự án đầu tư đã được Quốc hội hoặc Thủ tướng Chính phủ quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư (trừ dự án trên địa bàn từ 2 tỉnh trở lên nhưng đã giao cho một UBND cấp tỉnh hoặc Chủ tịch UBND cấp tỉnh làm cơ quan quyết định đầu tư);
Thứ hai, Dự án thuộc thẩm quyền cấp giấy phép về khai thác khoáng sản, tài nguyên nước, nhận chìm ở biển hoặc giao khu vực biển của Bộ Nông nghiệp và Môi trường;
Thứ ba, Dự án đầu tư xây dựng, kinh doanh hạ tầng khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung;
Thứ tư, Dự án có quy mô sử dụng đất, mặt nước lớn (trừ các dự án thủy điện, trồng cây hằng năm, cây lâu năm hoặc sản xuất cây giống nông nghiệp);
Thứ năm, Dự án đầu tư trong khu/cụm công nghiệp thuộc nhóm ngành có nguy cơ ô nhiễm cao như xử lý chất thải nguy hại, sử dụng phế liệu nhập khẩu, hoặc mở rộng cơ sở được miễn đấu nối có lưu lượng nước thải thuộc diện quan trắc định kỳ trở lên;
Thứ sáu, Dự án nằm ngoài khu/cụm công nghiệp nhưng thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm với mức công suất lớn được liệt kê tại Phụ lục II Nghị định số 08/2022/NĐ-CP, sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 05/2025/NĐ-CP (trừ dự án chăn nuôi gia súc và cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm).
Nghị định 136 ra đời không chỉ đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế mà còn phù hợp với chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước theo tinh thần các Nghị quyết Trung ương.
Khi thẩm quyền được giao sát hơn với thực tiễn địa phương, quyết định sẽ linh hoạt, kịp thời hơn, người dân và doanh nghiệp sẽ hưởng lợi từ sự minh bạch, hiệu quả trong điều hành. Đồng thời, các địa phương cũng cần nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện cơ chế phối hợp, đảm bảo việc phân quyền đi đôi với trách nhiệm và giám sát chặt chẽ.
Thủ tướng yêu cầu các địa phương, cơ quan, tổ chức và cá nhân liên quan cần nghiên cứu kỹ, chủ động triển khai thực hiện đúng quy định, góp phần thực hiện thành công công tác quản lý nông nghiệp và môi trường theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững./.
