Trong bối cảnh quy mô tài sản tài chính cá nhân tại Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự ổn định của nền kinh tế, việc nâng cao năng lực quản trị tài chính cá nhân đã trở thành yêu cầu cấp thiết. Nắm bắt xu hướng đó, Học viện Ngân hàng triển khai Chương trình đào tạo Chất lượng cao ngành Tài chính – Ngân hàng, chuyên ngành Hoạch định và Tư vấn tài chính (FIN04) – chương trình tiên phong trong việc trang bị cho sinh viên tư duy hoạch định, kỹ năng tư vấn độc lập và năng lực ra quyết định tài chính bền vững.
Song song với hoạt động đào tạo, cuộc thi “Smart Finance 2025 – Tương lai tài chính bền vững”, do Học viện Ngân hàng tổ chức – nhà tài trợ kim cương Quỹ Hợp tác quốc tế các ngân hàng tiết kiệm Đức, với sự đồng hành của nhà tài trợ vàng FIDT và SAPP Academy, nhằm mang đến cơ hội để sinh viên tiếp cận thực tế và được thực hành các mô hình hoạch định tài chính hiện đại. Đây không chỉ là sân chơi học thuật, mà còn là môi trường giúp người trẻ nhận thức sâu sắc hơn về vai trò của tài chính cá nhân – trụ cột thứ ba bên cạnh tài chính nhà nước và tài chính doanh nghiệp – qua đó lan tỏa tinh thần quản lý tài chính thông minh và hướng tới thịnh vượng bền vững cho mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội.
Tầm quan trọng của tài chính cá nhân trong bối cảnh hiện nay
Theo Chuyên gia Bùi Văn Huy- đại diện FIDT, một nền kinh tế vững mạnh được xây dựng trên ba trụ cột chính: tài chính nhà nước, tài chính doanh nghiệp và tài chính cá nhân. Trong khi hai trụ cột đầu đã có những bước tiến đáng kể qua nhiều năm, giờ đây tài chính cá nhân cần được nhìn nhận với vai trò tương xứng khi quy mô tài sản của người dân đang tăng trưởng với tốc độ ấn tượng.
Bên cạnh đó, quy mô tài sản tài chính cá nhân (PFA) được dự báo sẽ đạt khoảng 800 tỷ USD vào năm 2030, tăng mạnh từ mức xấp xỉ 360 tỷ USD năm 2022. Con số này cho thấy một "biển lớn" tài sản đang dần dịch chuyển khỏi hình thức gửi tiết kiệm thuần túy sang các kênh đầu tư và quản lý chuyên nghiệp.
Tuy nhiên, bức tranh hiện tại vẫn còn nhiều khoảng trống. Tổng tài sản do ngành quản lý quỹ tại Việt Nam quản lý cuối năm 2024 khoảng hơn 750 nghìn tỷ đồng (theo UBCK). So với GDP 2024 khoảng 11.512 nghìn tỷ đồng (~476 tỷ USD), tỷ lệ AUM/GDP mới xấp xỉ 6,5% – vẫn còn khiêm tốn so với quy mô nền kinh tế. Đây vừa là thách thức về năng lực quản trị và hạ tầng dịch vụ, vừa là cơ hội lớn để nâng cao chất lượng tích lũy của các hộ gia đình.
Trên bình diện vĩ mô, khi dòng tiền hộ gia đình được dẫn dắt vào các kênh minh bạch, chi phí thấp và hiệu quả (quỹ mở, ETF, trái phiếu chất lượng, bảo hiểm rủi ro hợp lý…), hệ thống tài chính sẽ được sâu rộng hóa, chi phí vốn của doanh nghiệp giảm và tăng trưởng trở nên bền vững hơn. Ngược lại, nếu thiếu kỹ năng và công cụ, hộ gia đình dễ rơi vào vòng xoáy đòn bẩy – đầu cơ, làm suy giảm sức chống chịu của nền kinh tế trước các cú sốc.
Bối cảnh đô thị hóa nhanh, chi phí nhà ở – giáo dục tăng cao, cùng xu hướng việc làm linh hoạt khiến thu nhập biến động hơn, càng đặt ra yêu cầu cấp thiết về quản trị dòng tiền, quỹ khẩn cấp và bảo vệ rủi ro một cách bài bản.
Tài chính cá nhân không chỉ là câu chuyện "tiết kiệm – đầu tư" ở cấp hộ gia đình, mà đang trở thành trụ cột của tăng trưởng bao trùm tại Việt Nam. Nâng cao chuẩn mực thực hành – từ giáo dục tài chính cơ bản đến mở rộng dịch vụ quản lý tài sản chuyên nghiệp – chính là chìa khóa để chuyển hóa Quy mô tài sản tài chính cá nhân (PFA) đang tăng nhanh thành thịnh vượng bền vững cho mỗi gia đình và cho nền kinh tế. Với vai trò tổ chức tư vấn độc lập, FIDT cam kết đồng hành cùng khách hàng và cộng đồng để biến "Wealth for Life" thành năng lực tài chính thiết thực cho người Việt.
Thách thức và cách thích ứng hiệu quả trong quản lý tài chính cá nhân
Bên cạnh những thuận lợi, đại diện FIDT cho rằng việc quản lý tài chính cá nhân vẫn còn nhiều thách thức. Những năm gần đây, hộ gia đình Việt Nam chịu nhiều sức ép đồng thời: chi phí sinh hoạt đô thị leo thang, thu nhập ngày càng "mùa vụ" theo chu kỳ kinh tế và xu hướng tự do nghề nghiệp, dân số bắt đầu già hóa, trong khi hệ sinh thái tư vấn chuẩn mực còn mỏng. Điều này khiến tiết kiệm và đầu tư trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Có thể đưa ra ba nhóm thách thức chính.
Cụ thể, thách thức thứ nhất chính là sự thiếu kỷ luật tài chính cơ bản. Nhiều gia đình thiếu kỷ luật tài chính: không có ngân sách rõ ràng, không duy trì quỹ dự phòng, chưa tách bạch giữa lớp bảo vệ rủi ro và lớp đầu tư tăng trưởng. Hệ quả là khi gặp cú sốc thu nhập, kế hoạch dễ đổ vỡ và buộc phải bán tài sản vào thời điểm bất lợi.
Thứ hai, biến động thị trường và tâm lý đám đông. Giai đoạn 2022–2023 cho thấy cổ phiếu, trái phiếu, vàng, bất động sản đều có thể rung lắc mạnh theo chu kỳ lãi suất và thanh khoản. Tâm lý "đu sóng"/FOMO, sử dụng đòn bẩy hay chọn sản phẩm không phù hợp khẩu vị rủi ro càng làm hao hụt tài sản. Thiếu khung phân bổ theo mục tiêu và thời hạn (ngắn – trung – dài), thiếu kỷ luật và bỏ qua chi phí cơ hội khiến hiệu quả thực tế thường thấp xa kỳ vọng.
Thứ ba, thiếu sản phẩm hỗ trợ tích lũy dài hạn. Thị trường còn thiếu các sản phẩm hỗ trợ tích lũy dài hạn do hành lang pháp lý chưa hoàn thiện. Hệ sinh thái cho mục tiêu hưu trí và tích lũy bền vững – như quỹ hưu trí, quỹ tín thác, quỹ mục tiêu theo năm, ưu đãi thuế cho tiết kiệm hưu trí cá nhân – chưa phổ biến. Hạ tầng phân phối vẫn trong quá trình xây dựng, khiến nhiều gia đình khó tiếp cận các công cụ chi phí thấp – minh bạch – tự động.
Để thích ứng hiệu quả với những thách thức, FIDT cho rằng, cần áp dụng phương pháp tối giản nhưng kỷ luật theo ba tầng:
Tầng "An toàn": Lập ngân sách rõ ràng, tự động trích lập tiết kiệm; xây quỹ khẩn cấp 3–6 tháng chi tiêu cố định; bố trí bảo hiểm thiết yếu theo nhu cầu để tránh phải bán tài sản ở đáy khi có biến cố.
Tầng "Đầu tư": Đầu tư theo mục tiêu và thời hạn; đa dạng hóa giữa các lớp tài sản – như câu nói nổi tiếng "đa dạng hóa là bữa trưa miễn phí duy nhất"; kiên định với phân bổ đã định và tái cân bằng định kỳ.
Tầng "Quản trị": Đặt ngưỡng rủi ro cho từng mục tiêu; theo dõi tổng chi phí (phí, thuế, trượt giá); hạn chế đòn bẩy và tuyệt đối không đặt cược phần lớn tài sản vào một loại tài sản hay một ý tưởng đơn lẻ.
Sáng kiến tiên phong của FIDT trong việc thúc đẩy tài chính cá nhân
Là tổ chức tư vấn – quản lý tài sản độc lập, FIDT theo đuổi mục tiêu dài hạn: xây dựng chuẩn mực tư vấn và hình thành nghề hoạch định tài chính cá nhân tại Việt Nam. Trong bối cảnh thị trường thiếu hệ thống nghề nghiệp được công nhận, FIDT đang từng bước hoàn thiện khung tiêu chuẩn tư vấn theo thông lệ quốc tế và đặt mục tiêu đưa chứng chỉ CFP (Certified Financial Planner) – chuẩn nghề uy tín toàn cầu – về Việt Nam trong thời gian tới.
Song song, FIDT xây dựng hệ sinh thái sản phẩm và mô hình phân phối độc lập, tách biệt hoàn toàn khỏi tư duy "bán sản phẩm". FIDT mong muốn trở thành một Private Banking độc lập, phân phối các sản phẩm chất lượng, đa dạng. Mọi khuyến nghị xuất phát từ mục tiêu và lợi ích của khách hàng, không gắn với doanh số hay ưu tiên của nhà phát hành. Hệ sinh thái bao gồm danh mục đa tài sản, các giải pháp tích lũy – bảo vệ – hưu trí, được phân phối qua tư vấn độc lập, giúp khách hàng hiểu rõ – sở hữu – và kiểm soát kế hoạch tài chính của chính mình.
Bên cạnh đó, FIDT đặc biệt chú trọng giáo dục tài chính cộng đồng thông qua việc hợp tác với các trường đại học: Đã ký kết với Học viện Ngân hàng và ĐH Văn Lang để ra mắt chuyên ngành Hoạch định & Quản lý Tài chính Cá nhân đầu tiên tại Việt Nam; đồng thời hợp tác với ĐH Ngân hàng TP.HCM (HUB) và ĐH Kinh tế TP.HCM (UEH) để phối hợp nghiên cứu, tổ chức tọa đàm và học phần thực hành.
Các hoạt động giáo dục thực tiễn: Tổ chức thường xuyên các chuyên đề, webinar, diễn đàn kết nối sinh viên – giảng viên – chuyên gia, giúp người trẻ "chạm" dữ liệu thật và công cụ nghề nghiệp hiện đại.
Đồng thời, đặt nền móng giáo dục tài chính sớm, xây dựng thế hệ công dân có năng lực hoạch định vững vàng và hiểu đúng về đầu tư bền vững.
Thông qua ba trụ cột chiến lược này, FIDT không chỉ xây dựng năng lực tài chính cá nhân mà còn góp phần tạo nên một hệ sinh thái tài chính lành mạnh, minh bạch và bền vững cho Việt Nam. Khi người dân hiểu đúng và thực hành tốt tài chính cá nhân, quyết định của hộ gia đình sẽ bền vững hơn, dòng vốn được phân bổ hiệu quả hơn, và thị trường vốn phát triển sâu rộng – mang lại lợi ích lan tỏa cho toàn bộ nền kinh tế trên nền tảng kỷ luật, minh bạch và tầm nhìn dài hạn./.
