Tăng cường định vị thương hiệu cho nông sản địa phương
Hiện nay, tỉnh Quảng Trị có 5 sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý gồm “Hạt tiêu Quảng Trị”, “Chè vằng Quảng Trị”, “Gà đồi Tuyên Hóa”, “Hàu Quán Hàu” và “Cà phê Khe Sanh”. Đây đều là những đặc sản tiêu biểu, phản ánh rõ nét đặc trưng sinh thái, khí hậu và văn hóa địa phương.
“Hạt tiêu Quảng Trị” được cấp chỉ dẫn địa lý từ năm 2014, mở rộng vùng bảo hộ năm 2018, với ba dạng sản phẩm là tiêu đen, tiêu trắng và tiêu bột. Nhờ có chỉ dẫn địa lý, mà giá trị sản phẩm tiêu Quảng Trị tăng rõ rệt, được thị trường ưa chuộng nhờ hương thơm nồng, vị cay đặc trưng và chất lượng ổn định.
Ông Lê Tấn Tửu - Giám đốc Hợp tác xã Hồ tiêu Vĩnh Linh cho biết: Trước đây, tiêu làm ra chủ yếu bán đại trà, giá cả bấp bênh. Từ khi được bảo hộ chỉ dẫn địa lý, sản phẩm có thương hiệu rõ ràng, được doanh nghiệp ưu tiên thu mua với giá cao hơn. Người trồng tiêu phải tuân thủ quy trình sản xuất nghiêm ngặt, nhưng đổi lại, đầu ra ổn định và thu nhập được cải thiện đáng kể.
Cũng như cà phê, “Chè vằng Quảng Trị” được cấp chỉ dẫn địa lý năm 2023 đã mang lại bước chuyển mạnh mẽ. Loại cây bản địa này gắn liền với linh địa La Vang, được bảo hộ cho ba dạng sản phẩm: chè khô, cao chè và chè hòa tan. Trước đây, chè vằng nguyên liệu chỉ bán khoảng 10.000 đồng/kg, nhưng nhờ chế biến sâu, giá trị sản phẩm tăng gấp nhiều lần. Với năng suất bình quân 20 tấn/ha, người trồng có thể thu nhập hơn 200 triệu đồng/năm, giúp cây chè vằng trở thành nguồn sinh kế hiệu quả cho người dân vùng gò đồi Quảng Trị.
Còn “Hàu Quán Hàu” và “Cà phê Khe Sanh” là hai sản phẩm được cấp chỉ dẫn địa lý mới nhất vào năm 2025. Hàu Quán Hàu - đặc sản vùng cửa sông Nhật Lệ – có vị ngọt, béo, hương thơm tự nhiên nhờ nguồn nước lợ giàu dinh dưỡng. Sau khi được bảo hộ, sản phẩm càng khẳng định uy tín, trở thành điểm nhấn trong du lịch ẩm thực của địa phương. Còn chỉ dẫn địa lý “Cà phê Khe Sanh” - chủ yếu là giống cà phê chè Arabica trồng tại Hướng Phùng, Khe Sanh, Tân Lập, A Dơi - bảo hộ cho sản phẩm cà phê nhân và cà phê rang hạt, góp phần định vị cho cà phê Quảng Trị trong vùng cà phê chất lượng cao miền Trung.
Chỉ dẫn địa lý không chỉ mang ý nghĩa pháp lý bảo vệ thương hiệu mà còn là công cụ giúp người nông dân tuân thủ quy trình sản xuất sạch, minh bạch nguồn gốc, kiểm soát chất lượng đầu ra và gia tăng giá trị sản phẩm. Hiệu quả rõ rệt nhất thể hiện ở việc hạt tiêu, chè vằng hay cà phê Quảng Trị đều có giá bán cao hơn, sản lượng ổn định hơn, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân và khẳng định uy tín thương hiệu nông sản Quảng Trị trên thị trường trong nước lẫn quốc tế. Không chỉ giúp nhiều sản phẩm địa phương nâng cao giá bán, tăng khả năng cạnh tranh, đồng thời tạo động lực để người nông dân thay đổi tư duy sản xuất, hướng đến tiêu chuẩn sạch, minh bạch và bền vững, bảo hộ chỉ dẫn địa lý còn là “đòn bẩy” định vị cho thương hiệu nông sản của địa phương.
Còn nhiều tiềm năng mở rộng chỉ dẫn địa lý cho nông sản đặc trưng
Theo bà Nguyễn Hồng Phương - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị, việc xác lập chỉ dẫn địa lý đã góp phần bảo vệ uy tín, tạo niềm tin cho người tiêu dùng và nâng cao giá trị nông sản. Tuy nhiên, kết quả hiện nay vẫn chưa tương xứng với tiềm năng của tỉnh. Bên cạnh các sản phẩm đã được bảo hộ, tỉnh Quảng Trị đang tích cực triển khai các đề tài khoa học công nghệ để xây dựng và đăng ký chỉ dẫn địa lý cho những nông sản tiềm năng khác như “Gạo sạch Hải Lăng”, “Cam K4 Hải Phú” và “Lúa hữu cơ Quảng Trị”. Trong đó, gạo sạch Hải Lăng đang hoàn thiện hồ sơ đăng ký, còn lúa hữu cơ Quảng Trị được nâng cấp tiêu chuẩn để đủ điều kiện cấp chứng nhận trong thời gian tới.
Ngoài ra, tỉnh còn có nhiều sản phẩm đặc trưng có thể phát triển chỉ dẫn địa lý như thịt trâu sấy Đakrông, gừng Đakrông, mật ong rừng Quảng Trị, hải sản Quảng Trị, khoai deo Hải Ninh hay lợn Vân Pa... Những sản phẩm này mang đậm bản sắc địa phương, được tạo nên từ điều kiện tự nhiên và tập quán canh tác riêng biệt, là yếu tố quan trọng để hình thành giá trị chỉ dẫn địa lý.
Bà Nguyễn Hồng Phương - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị thông tin: Thời gian tới, tỉnh Quảng Trị sẽ tiếp tục định hướng hoàn thiện hệ thống quản lý và kiểm soát chất lượng, áp dụng truy xuất nguồn gốc bằng mã số vùng trồng và mã QR code, giúp minh bạch hóa quá trình sản xuất. Đồng thời thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị giữa sản xuất, chế biến và tiêu thụ, hỗ trợ doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm và tạo điều kiện tiếp cận vốn, kỹ thuật cho người sản xuất. Bên cạnh đó, việc khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như GAP hay EUDR được xem là bước chuẩn bị cần thiết để nông sản Quảng Trị sẵn sàng chinh phục thị trường xuất khẩu.
Bên cạnh đó, tỉnh cũng chú trọng xây dựng câu chuyện thương hiệu cho từng sản phẩm chỉ dẫn địa lý, gắn với văn hóa, lịch sử và con người địa phương nhằm tạo bản sắc riêng, định vị ở phân khúc cao cấp. Việc kết hợp phát triển chỉ dẫn địa lý với du lịch nông nghiệp, du lịch trải nghiệm tại vùng sản xuất đặc sản như Khe Sanh, La Vang, Quán Hàu sẽ không chỉ quảng bá sản phẩm hiệu quả mà còn góp phần lan tỏa giá trị văn hóa vùng miền, tạo thêm sinh kế cho người dân tại địa phương.
Chỉ dẫn địa lý không chỉ là chứng nhận về nguồn gốc mà còn là chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững. Khi thương hiệu nông sản được bảo hộ, người dân yên tâm đầu tư sản xuất sạch, doanh nghiệp có cơ sở pháp lý để phát triển thị trường, còn chính quyền có công cụ quản lý hiệu quả chất lượng sản phẩm. Với định hướng này, Quảng Trị đang từng bước đưa chỉ dẫn địa lý trở thành “đòn bẩy” cho nông nghiệp hiện đại, giúp định vị vị trí nông sản địa phương trên thị trường trong nước và quốc tế.
