Ông là tác giả của nhiều sáng kiến có giá trị trong lĩnh vực chiếu sáng, đồng thời là người đóng vai trò quan trọng trong việc đưa đèn LED tiết kiệm điện vào các loại hình chiếu sáng ở Việt Nam. Mới tiếp xúc, ít ai nghĩ TS Lê Hải Hưng là nhà khoa học, bởi tác phong của ông vẫn đậm chất người lính.
Ông kể rằng, những năm tháng rèn luyện trong quân ngũ thời kháng chiến chống Mỹ đã giúp ông trở thành con người không ngại khó và luôn giữ niềm tin mãnh liệt vào cuộc sống. Khi trở về giảng đường đại học, rồi trở thành nhà khoa học, nhà quản lý, ông vẫn giữ tác phong nhanh nhẹn, kỷ luật nghiêm - đã nói là làm.
TS Lê Hải Hưng sinh tại xã Liên Am, huyện Vĩnh Bảo (cũ), TP Hải Phòng. Là học sinh xuất sắc của Trường cấp 3 Nguyễn Bỉnh Khiêm khóa 1969-1972, dù đã nhận giấy báo trúng tuyển ngành Vật lý, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, ông vẫn “gác bút nghiên”, tình nguyện nhập ngũ.
Sau thời gian huấn luyện tại miền Bắc, ông hành quân theo tuyến đường Trường Sơn huyền thoại vào chiến trường Đông Nam Bộ, tham gia nhiều trận đánh ác liệt. Ngày 19/6/1974, trong trận chiến tại cứ điểm Bầu Bàng, huyện Bến Cát, tỉnh Bình Dương (cũ), Trung sĩ Lê Hải Hưng - Tiểu đội trưởng Tiểu đội Hỏa lực, Đại đội 8, Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 209, Sư đoàn 7 - bị thương nặng ở cột sống và sọ não.
Sau vài tháng điều trị tại các bệnh viện dã chiến, ông từ chiến trường trở về thẳng giảng đường đại học, tiếp tục theo đuổi ngành Vật lý - ước mơ từ thuở thiếu thời. Thương tật không ngăn nổi đam mê khoa học, bởi ông luôn nghĩ mình “học thay” cho những đồng đội đã ngã xuống. Kết thúc khóa học cuối năm 1979, ông được điều về giảng dạy tại Trường Đại học Hàng Hải (Hải Phòng), sau đó công tác ở Viện Đo lường quốc gia, rồi gắn bó với Viện Vật lý Kỹ thuật - Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đến khi nghỉ hưu (7/2017).
Người đặt nền móng cho ngành vật lý và kỹ thuật chiếu sáng
“Không chỉ dạy cái mình có mà phải dạy cái xã hội cần” - đó là quan điểm dạy học mang đậm phong cách người lính của TS Lê Hải Hưng. Nhờ vậy, từ năm 2003, ông đã đề xuất và được Trường ĐHBK Hà Nội chấp thuận mở ngành học mới: Vật lý và kỹ thuật ánh sáng. Đến nay, đây là ngành thu hút nhiều sinh viên và là nguồn cung nhân lực chất lượng cao cho các đơn vị nghiên cứu, chế tạo, thiết kế chiếu sáng trên toàn quốc.
Đầu những năm 2000, khi công nghệ LED bắt đầu được ứng dụng rộng rãi, ông đã sớm nắm bắt cơ hội. Năm 2010, ông đề nghị thành lập Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển công nghệ chiếu sáng bằng LED, và được bổ nhiệm làm Giám đốc. Năm 2011, ông nghiên cứu, chế tạo thành công và chuyển giao công nghệ sản xuất đèn LED panel cho Công ty CP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông - đặt nền móng cho việc phổ cập đèn LED tại Việt Nam.
Ông còn chủ trì nhiều dự án lớn như: “Nâng cao năng lực kiểm định chấn lưu và chóa đèn” (UNDP - 2006), “Chương trình giảng dạy chiếu sáng hiệu suất cao cho các nước ASEAN” (EU - 2007-2009), và đề tài đạt Giải thưởng Vifotec 2012 về “Chế tạo thiết bị đo tự động sự phân bố cường sáng”. Ông tham gia tư vấn chiếu sáng cho nhiều công trình trọng điểm: hầm Đèo Cả, Cù Mông, Hải Vân, Quốc lộ 5 mới…, và là Trưởng tiểu ban nghiệm thu phần chiếu sáng Tòa nhà Quốc hội.
Người đầu tiên đưa đèn LED xuống tàu cá Việt Nam
Theo TS Hưng, nước ta có bờ biển dài, nghề đánh bắt xa bờ không chỉ nuôi sống hàng triệu ngư dân mà còn góp phần khẳng định chủ quyền biển đảo. Tuy nhiên, ngư dân trước đây chủ yếu dùng đèn sợi đốt và Metal Halide - tiêu tốn nhiều điện, phát thải lớn, ảnh hưởng môi trường và sức khỏe.
Với mong muốn thay thế nguồn sáng truyền thống bằng đèn LED tiết kiệm điện, năm 2015, ông đề xuất và được Quỹ Môi trường toàn cầu GEF tài trợ hơn một tỷ đồng cho dự án thử nghiệm “Sử dụng đèn LED trong đánh bắt hải sản nhằm giảm phát thải khí nhà kính”. Hai năm 2015-2016, ông nhiều lần vào các xã Tri Hải, Thanh Hải (Ninh Thuận) hướng dẫn ngư dân lắp đặt, vận hành hệ thống đèn LED cho tàu đánh bắt xa bờ. Kết quả: tàu giảm 30% lượng dầu diesel, năng suất đánh bắt tăng 1,3 lần.
Sau thành công tại Ninh Thuận, năm 2016, ông tiếp tục được GEF tài trợ lần hai, triển khai thử nghiệm tại 8 tàu cá Bình Định và 2 tàu Bình Thuận. Đến nay, ngư dân các vùng Tri Hải, Thanh Hải (Ninh Thuận) và cảng Đề Gi (Bình Định) vẫn gọi điện cảm ơn ông. Ngư dân Võ Kim Giao, xã Cát Khánh (Phù Cát, Bình Định) nói: “Trước đây, mỗi tàu dùng 10 bóng Metal Halide 1.000W, tiêu tốn 70-80 lít dầu mỗi đêm. Nay, dùng đèn LED 200W sáng tương đương, chỉ tốn 45-50 lít dầu, tiết kiệm chi phí, tăng năng suất, lại bảo vệ môi trường.”
Còn sức, còn cống hiến cho sự nghiệp chiếu sáng
Sau khi nghỉ hưu, lịch làm việc của TS Lê Hải Hưng vẫn dày đặc. Ông được Hiệp hội Đầu tư, Xây dựng và Dịch vụ nông lâm nghiệp Việt Nam bổ nhiệm làm Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Ứng dụng công nghệ (IRAT) - nơi ông tiếp tục đưa các tiến bộ khoa học vào đời sống, nhất là đèn tiết kiệm điện. Từ kinh nghiệm thực tế, giai đoạn 2018-2019, ông thiết kế mẫu đèn LED 200W và thử nghiệm thành công trên tàu cá xa bờ tại Quảng Ninh, được tỉnh quyết định nhân rộng mô hình LED hóa đội tàu cá toàn tỉnh.
Ông còn là tư vấn chính Dự án VIE 401 do Công quốc Luxembourg tài trợ, về chiếu sáng trường học và đường phố bằng đèn LED tại TP Huế - một trong những dự án LED lớn nhất Việt Nam. TS Lê Hải Hưng tâm sự: “Mình còn sức thì còn cống hiến cho sự nghiệp chiếu sáng.”./.
