Chuyển dịch năng lượng là một vấn đề đa diện, đa ngành, đa lĩnh vực, đa giá trị, bao hàm những nội dung phức tạp như tài chính và đầu tư, phát triển hạ tầng năng lượng tái tạo, việc làm xanh, hay nâng cao khả năng tiếp cận năng lượng sạch với giá cả phải chăng cho các đối tượng ở vùng sâu vùng xa. Sự chuyển đổi hướng tới năng lượng sạch và tăng trưởng xanh sẽ mở ra nhiều cánh cửa mới về việc làm, phát triển công nghệ tiên tiến, tăng trưởng kinh tế và xã hội, nhưng cũng đặt ra nhiều bài toàn khó cho các nền kinh tế, bao gồm: làm thế nào để giảm thiểu tối đa tác động tới các nhóm và đối tượng dễ bị tổn thương, đặc biệt là tác động của tăng giá điện đối với các hộ gia đình nghèo và sự thay đổi lớn về cơ cấu lao động trong các ngành, lĩnh vực liên quan đến năng lượng hóa thạch.
Chuyển dịch năng lượng là một quá trình lâu dài, đòi hỏi những giải pháp đồng bộ và sự chung tay góp sức của toàn xã hội, thay vì mỗi tổ chức, doanh nghiệp, hay cá nhân đơn lẻ. Mỗi hành động, dù nhỏ ví như tiết kiệm điện, tái chế, sử dụng phương tiện đi lại và sinh hoạt thân thiện với môi trường…, cũng góp phần quan trọng vào nỗ lực chung giảm thiểu ô nhiễm môi trường và đảm bảo an ninh năng lượng.
Theo một nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế IEA, trong kịch bản net zero, thay đổi trong hành vi sẽ giảm lượng khí thải và giảm nhu cầu năng lượng cho tòa nhà, giao thông đường bộ và hàng không. Ước tính, tổng lượng khí CO2 phát thải trong kịch bản NZE từ năm 2021 đến 2050 sẽ giảm khoảng 4% nếu có những hành vi sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả của các cơ quan, tổ chức, cộng đồng và cá nhân.
Trong giai đoạn 2023 - 2025, tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện ở Việt Nam ngày càng tăng cao, ước tính 8.5%/năm, một con số cao hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh như vậy, việc hiểu về các khía cạnh của năng lượng và thay đổi hành vi là điều quan trọng. Đặc biệt, truyền thông là một phương thức hiệu quả và không thể thiếu trong việc nâng cao hiểu biết của công chúng về chuyển đổi năng lượng ở Việt Nam.
Chia sẻ về vấn đề này tại hội thảo, bà Nguyễn Ngọc Thủy - Điều phối viên quốc gia ETP UNOPS cho biết: Truyền thông đã và đang được sử dụng như một công cụ tư tưởng và cầu nối thông tin, là diễn đàn để mọi cộng đồng nêu lên tiếng nói của mình, và là phương tiện đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế-xã hội. Như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đề cập - truyền thông chính sách tốt sẽ mở ra nguồn lực, tạo sức mạnh lớn.
Do đó, Chương trình Truyền thông do ETP/UNOPS phối hợp với Vụ Kinh tế Công nghiệp Dịch vụ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư được thực hiện với mong muốn tạo ra những thay đổi tích cực, giúp công chúng tiếp cận nhanh chóng các vấn đề phức tạp nhưng mang tính bức thiết của chuyển dịch năng lượng.
Mục tiêu chương trình hướng đến bao gồm: Thông tin cho công chúng về các khía cạnh khác nhau của chuyển dịch năng lượng; Giúp người dân hiểu sâu sắc vai trò của họ trong quá trình chuyển đổi năng lượng cũng như các hành động đóng góp mang tính thiết thực nhất; Khuyến khích người dân chủ động tham gia các hoạt động liên quan đến quá trình chuyển đổi năng lượng.
Trong Chương trình này, tiếng nói của cộng đồng, bao gồm các nhóm bị ảnh hưởng đa chiều bởi quá trình chuyển dịch năng lượng và nhóm xuất hiện giới hạn trong các câu chuyện liên quan đến chuyển dịch năng lượng, sẽ được lắng nghe cũng như đề cao. Từ đó đem đến những thay đổi tích cực trong cộng đồng - bà Nguyễn Ngọc Thủy nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Sĩ Dũng – Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cho hay: Chuyển dịch năng lượng là một quá trình phức tạp và kéo dài, thường đòi hỏi sự đổi mới về công nghệ và thay đổi trong thói quen sử dụng năng lượng của mọi người. Truyền thông hiệu quả giúp cộng đồng hiểu được lý do tại sao việc chuyển từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo là cần thiết, từ đó tạo ra sự ủng hộ và hợp tác từ công chúng.
Khi mọi người hiểu rõ về tầm quan trọng của việc chuyển dịch năng lượng, họ có thể được khuyến khích thực hiện các bước nhỏ như tiết kiệm điện, sử dụng các sản phẩm ít tốn năng lượng, hoặc đầu tư vào các giải pháp năng lượng tái tạo. Điều này có thể dẫn đến những thay đổi tích cực ở cấp độ cá nhân và cộng đồng.
Huy động nguồn lực và đầu tư: Truyền thông hiệu quả cũng giúp thu hút sự chú ý và nguồn lực từ Chính phủ, doanh nghiệp và các nhà đầu tư. Điều này là cần thiết để đảm bảo rằng các dự án về năng lượng sạch được triển khai rộng rãi và có đủ tài chính.
Từ đó, có thể thấy, truyền thông là một công cụ thiết yếu trong việc xây dựng sự đồng thuận, huy động sự tham gia, và thúc đẩy các hành động thiết thực trong lộ trình chuyển dịch năng lượng toàn cầu.
Vì vậy, theo TS Dũng, để chiến lược truyền thông có thể nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng cần được thiết kế một cách toàn diện và đa dạng, tập trung vào việc truyền đạt thông điệp một cách rõ ràng, thuyết phục và dễ tiếp cận./.
