Đây là nội dung đáng chú ý trong các Nghị định vừa được Chính phủ ban hành nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa các cấp chính quyền địa phương.
UBND cấp xã được cấp giấy phép xây dựng, xử lý khiếu nại và cưỡng chế.
Theo Nghị định số 140/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025, Chính phủ quy định rõ việc phân định thẩm quyền giữa chính quyền hai cấp địa phương trong lĩnh vực quản lý nhà nước thuộc Bộ Xây dựng.
Cụ thể, thẩm quyền cấp giấy phép xây dựng được quy định tại khoản 2, 3 Điều 103 của Luật Xây dựng 2014 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2020) sẽ do UBND cấp xã đảm nhiệm. Ngoài ra, UBND cấp xã cũng có thẩm quyền chấp thuận địa điểm xây dựng, theo quy định tại khoản 9 Điều 53 của Nghị định 175/2024/NĐ-CP.
UBND cấp xã cũng được giao thực hiện các thủ tục như: Tiếp nhận và xác nhận đối tượng mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội. Quản lý thông tin dự án nhà ở xã hội và công bố công khai thông tin do chủ đầu tư cung cấp.
Tổ chức thực hiện cưỡng chế, xử lý khiếu nại liên quan đến cưỡng chế – nhiệm vụ trước đây thuộc UBND cấp huyện.
Nghị định số 139/2025/NĐ-CP, cũng có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, quy định chi tiết về thủ tục cấp Giấy phép sản xuất rượu thủ công và bán lẻ rượu. Theo đó, UBND cấp xã sẽ là cơ quan tiếp nhận và cấp phép cho các thương nhân đủ điều kiện.
Hồ sơ cấp phép bao gồm: Đơn đề nghị cấp phép (theo mẫu). Bản sao giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Văn bản hợp đồng nguyên tắc với nhà phân phối rượu.
Tài liệu chứng minh quyền sử dụng hợp pháp cơ sở kinh doanh. Thời hạn giải quyết là 10 ngày làm việc kể từ khi nhận đủ hồ sơ hợp lệ. UBND cấp xã phải trả lời bằng văn bản nếu từ chối cấp phép. Tăng quyền tự chủ cấp xã trong quản lý an toàn lao động. Nghị định số 128/2025/NĐ-CP ngày 11/6/2025 giao cho UBND cấp xã trách nhiệm tiếp nhận, xử lý các sự cố về an toàn, vệ sinh lao động.
Cụ thể, cấp xã sẽ tiếp nhận thông báo về nguy cơ mất an toàn lao động từ người lao động. Ứng phó khẩn cấp khi xảy ra sự cố nghiêm trọng liên quan đến an toàn lao động. Chủ động triển khai biện pháp kỹ thuật và kịp thời báo cáo Sở Nội vụ khi vượt quá thẩm quyền được quy định tại điểm c khoản 2 Điều 19.
Lĩnh vực văn hóa, thể thao, du lịch cũng được phân quyền rõ ràng. Cũng trong ngày 12/6/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 138/2025/NĐ-CP quy định phân cấp trong lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch.
Theo đó, việc xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO hỗ trợ bảo vệ di sản sẽ do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định căn cứ đề xuất từ UBND cấp tỉnh. Các hoạt động như tổ chức Đại hội thể thao toàn quốc, Hội khỏe Phù Đổng toàn quốc, tiếp nhận thông tin về thư viện... sẽ được giao cho Bộ trưởng hoặc UBND cấp tỉnh tùy nội dung cụ thể. Việc tổ chức Đại hội thể thao toàn quốc quy định tại khoản 1 Điều 38 Luật Thể dục, Thể thao được sửa đổi, bổ sung bởi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thể dục, thể thao do Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định.
Hiệu lực và phạm vi áp dụng các nghị định nói trên sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 và kết thúc hiệu lực vào ngày 1/3/2027, trừ trường hợp được Chính phủ và Quốc hội xem xét kéo dài.
Việc phân quyền, phân cấp sâu hơn cho cấp xã được kỳ vọng sẽ giúp giảm tải cho cấp tỉnh và nâng cao tính chủ động, linh hoạt trong quản lý nhà nước ở cơ sở./.
