Mở rộng không gian chính sách để đón dòng FDI thế hệ mới

Trong bối cảnh cạnh tranh thu hút đầu tư ngày càng gay gắt, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bước vào chu kỳ đón nhận dòng vốn FDI chất lượng cao, gắn với xu hướng xanh hóa, công nghệ cao và quản trị hiện đại. Những yêu cầu mới từ nhà đầu tư đặt ra đòi hỏi cải cách thể chế sâu rộng, đồng thời nâng cấp hạ tầng và tạo cơ chế ưu đãi đủ mạnh để khu công nghiệp (KCN) trở thành điểm đến của các “đại bàng” công nghệ.

Tại Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách thu hút làn sóng FDI thế hệ mới vào các khu công nghiệp” diễn ra ngày 28/11, đại diện các bộ ngành, chuyên gia và doanh nghiệp thống nhất rằng FDI thời kỳ mới không chỉ là dòng vốn đơn thuần, mà kéo theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chuyển giao tri thức, quản trị doanh nghiệp và phát triển bền vững. Sau gần 40 năm mở cửa, đây được coi là thời điểm mang tính bản lề để Việt Nam nâng cấp chất lượng FDI, đặc biệt trong công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.

Phó Chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng cho biết, nền tảng KCN của Việt Nam đã hình thành mạnh mẽ từ sau Luật Đầu tư nước ngoài năm 1996, trở thành động lực quan trọng của sản xuất, xuất khẩu và việc làm. Tuy nhiên, sự chuyển mình sang kinh tế xanh và tuần hoàn khiến yêu cầu về chính sách ưu đãi cho KCN, khu kinh tế (KKT) trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Bộ Tài chính hiện đang lấy ý kiến dự thảo nghị định mới về quản lý KCN, KKT, trong đó bổ sung cơ chế cho phép hạch toán chi phí giảm phát thải và hoạt động cộng sinh công nghiệp - một “đòn bẩy” tài chính giúp doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào công nghệ sạch và tiết kiệm năng lượng.

Gợi mở tầm nhìn thể chế dài hạn, ông Nguyễn Đức Hiển - Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho biết thêm, Nghị quyết 57 và Nghị quyết 224 đều định hướng phát triển mạnh các KCN sinh thái, KCN công nghệ cao và khu thương mại tự do. Việt Nam sở hữu những lợi thế lớn về ổn định chính trị, dân số gần 100 triệu và lực lượng lao động trẻ, nhưng để thu hút FDI thế hệ mới, chính sách phải nhanh chóng bắt kịp các lĩnh vực mới như AI, kinh tế số hay năng lượng xanh. Ông Hiển nhấn mạnh việc thiết kế ưu đãi dựa trên chi phí R&D, đào tạo và hiệu quả đầu ra sẽ tạo khác biệt quan trọng, đi cùng với nhiệm vụ giải quyết thiếu quỹ đất sạch và nâng cấp hạ tầng tại các đô thị lớn.

Ở hướng nhìn chiến lược, ông Phan Hữu Thắng, nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Chủ tịch VIPFA cho rằng trọng tâm thu hút đầu tư đang chuyển từ số lượng sang chất lượng. Ông đề xuất Chính phủ ban hành chiến lược FDI thế hệ mới giai đoạn 2025 - 2035, hoàn thiện bộ tiêu chí quốc gia về FDI và xây dựng dữ liệu thống nhất. Các bộ ngành, đặc biệt là Bộ Giáo dục và Đào tạo, cần chuẩn bị nguồn nhân lực cho các ngành công nghệ mới, trong khi địa phương phải gắn đào tạo nghề với nhu cầu thực tế tại KCN.

Từ góc nhìn quốc tế, ông See Yee Chung của SingCham đánh giá cao nỗ lực cải cách thể chế của Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực đất đai, bất động sản, thị trường carbon và chính sách giảm phát thải. Ông lưu ý nhu cầu năng lượng cho trung tâm dữ liệu và các ngành công nghệ cao sẽ tăng nhanh, đòi hỏi sớm nâng cấp hạ tầng điện và hoàn thiện pháp lý về PPP.

Không chỉ cơ quan quản lý, hệ thống ngân hàng cũng bước vào cuộc đua hỗ trợ FDI thế hệ mới. Đại diện LPBank, bà Trần Nhị Hà cho biết ngân hàng đang chuyển vai trò từ cung cấp sản phẩm sang xây dựng giải pháp tổng thể cho KCN, tham gia từ thiết kế đến vận hành hạ tầng, đồng thời số hóa toàn bộ dòng tiền. Đây là chiến lược giúp ngân hàng mở rộng CASA, tối ưu tài sản và gia tăng thị phần dịch vụ.

Theo ông Hiroki Kamijo - Phó Tổng Giám đốc kiêm Giám đốc FDITB VPBank, ngân hàng đã phát triển nhiều gói tín dụng ưu đãi dành cho năng lượng tái tạo, sản xuất tiết kiệm năng lượng, quản lý chất thải và kinh tế tuần hoàn. Các chương trình này đáp ứng tiêu chuẩn ESG và được quốc tế hỗ trợ mạnh mẽ.

Không dừng lại ở doanh nghiệp lớn, VPBank còn cấp vốn cho doanh nghiệp nhỏ và các dự án xã hội như y tế, giáo dục, nhà ở giá phải chăng và hạ tầng nước sạch, góp phần định hình hệ sinh thái KCN bền vững phù hợp mục tiêu Net Zero 2050. Tính đến nay, VPBank đã huy động gần 3 tỉ USD tài chính bền vững, riêng năm 2025 đạt 1,3 tỉ USD, và được Moody’s đánh giá cao về tác động tín dụng ESG, ông Hiroki Kamijo chia sẻ.