Lúa mùa nổi Tây Ninh: Từ cánh đồng ngập lũ đến biểu tượng “nông nghiệp thuận thiên” vươn ra thế giới

Mô hình “lúa mùa nổi” không chỉ mang lại giá trị kinh tế cho nông dân mà còn góp phần phục hồi hệ sinh thái vùng ngập lũ Đồng bằng sông Cửu Long – một giải pháp thiết thực trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.

Lúa mùa nổi – Hạt gạo sinh thái trong chiến lược phục hồi và phát triển bền vững Mekong

Ngày 19/7/2025 tại Tây Ninh, Công ty Lúa mùa nổi Amana – Đơn vị thành viên của Tập đoàn Khải Nam đã chính thức ký kết hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ với các hộ nông dân thuộc Hợp tác xã Dịch vụ Lúa Mùa Nổi tại hai xã Tân Hưng và Vĩnh Châu cùng thuộc tỉnh Tây Ninh. Sự kiện đánh dấu bước tiến mới trong chiến lược phát triển nông nghiệp thuận thiên theo định hướng bền vững và hội nhập quốc tế, nằm trong khuôn khổ dự án “Giải pháp thuận thiên thích ứng với biến đổi khí hậu”(CRxN Mekong) do Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên tại Việt Nam (WWF-Việt Nam) triển khai.

Việc mở rộng diện tích canh tác lúa mùa nổi lên 112ha tại hai xã Tân Hưng (16ha) và Vĩnh Châu (96ha) không đơn thuần là một hợp đồng tiêu thụ nông sản, mà còn là cam kết lâu dài của doanh nghiệp trong việc phát triển chuỗi giá trị bền vững, bảo vệ môi trường và tăng thu nhập cho người dân địa phương. Với mức giá thu mua ổn định là 15.000 đồng/kg, Công ty Amana đã tạo ra vùng nguyên liệu được bảo chứng đầu ra, giúp người nông dân yên tâm đầu tư, giảm rủi ro từ biến động thị trường.

Ông Nguyễn Ngọc Điền, Chủ tịch HĐQT HTX Dịch vụ Lúa Mùa Nổi, chia sẻ: “Từ khi liên kết với Khải Nam, bà con nông dân không còn lo cảnh ‘được mùa mất giá’. Chúng tôi còn được hướng dẫn quy trình canh tác hoàn toàn không sử dụng hóa chất, không phân bón, vừa bảo vệ sức khỏe, vừa tạo ra sản phẩm sạch có thể tự hào đưa ra thế giới.”

Đây là ví dụ điển hình cho mô hình nông nghiệp sinh thái, nơi mà sản phẩm không chỉ mang giá trị vật chất mà còn hàm chứa trách nhiệm xã hội và môi trường.

Không phải ngẫu nhiên mà lúa mùa nổi được chọn làm trung tâm trong dự án CRxN Mekong do WWF-Việt Nam khởi xướng. Đây là giống lúa truyền thống chỉ gieo cấy duy nhất một vụ trong năm vào thời điểm nước lũ lên, giúp tận dụng tài nguyên tự nhiên như phù sa, nước ngầm, và tạo điều kiện cho đất đai nghỉ ngơi, tái tạo.

Theo ông Huỳnh Quốc Tịnh, Giám đốc chương trình Nông nghiệp và Lương thực Thực phẩm Bền vững, WWF-Việt Nam: “Mô hình này không chỉ giúp người nông dân tăng thu nhập mà còn phục hồi các chức năng sinh thái của đất ngập nước, thúc đẩy đa dạng sinh học và giúp lưu vực sông Mekong thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu.”

Thực tế cho thấy, vùng canh tác lúa mùa nổi hoạt động như những hồ chứa nước tự nhiên, giảm áp lực lũ vùng hạ lưu, giữ lại lớp phù sa màu mỡ và cung cấp môi trường sống lý tưởng cho thủy sản cũng như chim nước. Đây là một trong số ít mô hình vừa sản xuất lương thực vừa cải thiện hệ sinh thái, điều mà nền nông nghiệp thâm canh hóa học hiện nay không thể đảm bảo.

Đưa nông sản “thuận thiên” vươn tầm quốc tế

Năm 2024, Tập đoàn Khải Nam đã tạo dấu ấn khi các sản phẩm chế biến từ lúa mùa nổi là mì và phở chính thức thâm nhập thị trường Đức và có mặt tại chuỗi siêu thị Longdan, chuyên bán hàng Việt tại Anh. Đây là kết quả của chiến lược chuyển đổi từ nông nghiệp truyền thống sang nông nghiệp giá trị gia tăng cao, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe của châu Âu về môi trường, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc.

Sự kiện ký kết giữa Công ty Amana (thuộc Tập đoàn Khải Nam) và các hộ nông dân tại hai xã Tân Hưng, Vĩnh Châu nói trên không chỉ đánh dấu bước tiến mới trong chuỗi giá trị nông sản sinh thái, mà còn hé mở tương lai cho một nền nông nghiệp Việt Nam có trách nhiệm – vừa sản xuất, vừa gìn giữ thiên nhiên, vừa hội nhập toàn cầu.

Ông Trương Linh Ân, Tổng Giám đốc Tập đoàn Khải Nam khẳng định: “Lúa mùa nổi không chỉ là một nguyên liệu nông nghiệp, đó là biểu tượng của nông nghiệp thuận thiên – một nền nông nghiệp biết lắng nghe tự nhiên. Chúng tôi cam kết sẽ tiếp tục đầu tư, mở rộng và đưa hạt gạo đặc sản Việt Nam vươn xa hơn nữa trên bản đồ ẩm thực thế giới.”

Thành công bước đầu này chứng minh rằng nông sản Việt không thiếu cơ hội, tuy nhiên vấn đề là cách chúng ta tổ chức sản xuất, xây dựng thương hiệu và gắn sản phẩm với câu chuyện “có thật – có tâm – có tầm”, Tổng Giám đốc Tập đoàn Khải Nam nhấn mạnh.

Mô hình cần được nhân rộng nhưng không thể vội vàng

Việc mở rộng diện tích canh tác lên 112 ha tại hai xã của tỉnh Tây Ninh đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững, kết hợp hài hòa giữa sản xuất nông sản và gìn giữ hệ sinh thái tự nhiên. Từ mô hình lúa mùa nổi, vốn gắn liền với lịch sử canh tác vùng ngập lũ nay không còn là sản phẩm thuần truyền thống mà đã vươn lên thành hàng hóa có thương hiệu, được thị trường châu Âu công nhận và đón nhận tích cực.

Tuy nhiên, sự trưởng thành này cũng đi kèm những thách thức đáng kể. Áp lực về giá bán quốc tế, yêu cầu bao tiêu dài hạn, và nhất là bài toán duy trì chất lượng “thuận thiên” trong khi mở rộng quy mô đòi hỏi các bên liên quan phải phối hợp chặt chẽ và có tầm nhìn dài hạn. Trong bối cảnh đó, vai trò của WWF-Việt Nam trong việc cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, giám sát môi trường, cũng như sự cam kết đồng hành của doanh nghiệp Khải Nam – Amana cùng HTX địa phương đã tạo nên một mô hình liên kết kiểu mẫu, đáng nhân rộng cho toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Dưới góc nhìn phát triển bền vững, mô hình này không đơn thuần là câu chuyện tăng thu nhập cho nông dân. Quan trọng hơn, đó là cách làm nông nghiệp có trách nhiệm, nơi mỗi mùa vụ góp phần tái thiết hệ sinh thái đất ngập nước, phục hồi dòng lũ tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu. Đây là vấn đề ngày càng cấp bách trên quy mô toàn cầu. Trong bối cảnh quốc tế đang ngày càng đòi hỏi minh bạch về xuất xứ, tiêu chuẩn môi trường và trách nhiệm xã hội, đây chính là con đường tất yếu nếu Việt Nam muốn giữ vững vị thế trong chuỗi cung ứng nông sản toàn cầu.

Thành công tại Tây Ninh không phải ngẫu nhiên, mà là kết quả của một chiến lược phối hợp chặt chẽ giữa bốn nhà: nhà nước, nhà khoa học, nhà nông và doanh nghiệp với sự kết nối của các tổ chức quốc tế như WWF. Dù vậy, để mô hình lúa mùa nổi thực sự bền vững và lan tỏa, cần đầu tư đồng bộ hơn vào hạ tầng thủy lợi, chương trình đào tạo nông dân, chuyển giao công nghệ sinh thái và đặc biệt là sự kiên trì cam kết lâu dài từ các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị.

Không thể vội vã khi nói đến chuyển đổi xanh. Nếu chỉ chạy theo sản lượng mà quên đi vai trò của môi trường, thì “lúa nổi” sẽ lại rơi vào vòng xoáy “chìm nổi” của thị trường. Chỉ khi mỗi hecta đất trồng lúa gắn liền với lợi ích lâu dài cho con người và thiên nhiên, mô hình này mới thực sự trở thành giải pháp bền vững.

Việc ký kết giữa Công ty Amana – Tập đoàn Khải Nam và các hộ dân tại Tây Ninh không chỉ đảm bảo đầu ra cho một vụ mùa nữa, mà còn mở ra một chương mới trong tư duy phát triển nông nghiệp của Việt Nam – nơi sản phẩm được “kể chuyện”, được bảo vệ, và được định giá dựa trên giá trị sinh thái và đạo đức. Trong một thế giới đang chuyển mình vì khí hậu, “lúa mùa nổi” có thể chính là thông điệp rõ ràng nhất về một nền nông nghiệp Việt Nam biết gìn giữ quá khứ, thích ứng hiện tại và hướng tới tương lai có trách nhiệm.

Nông nghiệp thuận thiên – Hướng đi tất yếu trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu

Trong bối cảnh nông nghiệp toàn cầu đang chịu sức ép nặng nề từ biến đổi khí hậu, cạn kiệt tài nguyên và biến động thị trường, mô hình “lúa mùa nổi” ở Tây Ninh cho thấy Việt Nam hoàn toàn có khả năng xây dựng một nền nông nghiệp không chỉ phục vụ sinh kế mà còn là công cụ bảo tồn thiên nhiên và định hình vị thế quốc gia trên bản đồ nông sản thế giới.

Sự liên kết giữa người nông dân, doanh nghiệp nội địa như Khải Nam – Amana, tổ chức quốc tế WWF và chính quyền địa phương không chỉ tạo ra sản phẩm “sạch” về mặt kỹ thuật, mà còn “sạch” về chuỗi giá trị. Ở đây lợi nhuận không đi ngược với trách nhiệm môi trường và xã hội. Đây là điểm khác biệt căn bản giữa mô hình nông nghiệp truyền thống và nông nghiệp sinh thái hiện đại.

Việc áp dụng mô hình "lúa mùa nổi" ở Tây Ninh chính là lời khẳng định về một cách làm nông mới, biết tôn trọng tự nhiên, khai thác lợi thế bản địa và đáp ứng được các chuẩn mực quốc tế ngày càng khắt khe.

Nếu được nhân rộng đúng cách, mô hình “lúa mùa nổi” sẽ không chỉ là giải pháp cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long đang chịu nhiều tổn thương, mà còn trở thành biểu tượng cho nông nghiệp có trách nhiệm vì con người, vì môi trường, và vì tương lai phát triển bền vững của đất nước.