Vườn cây cổ thụ được bảo vệ trải qua 3 thế hệ
Có dịp về xã Đức Thịnh (tỉnh Hà Tĩnh), từ đầu làng hỏi thăm vườn cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi được bảo vệ nghiêm ngặt, ai ai cũng biết đến. Đó là vườn cổ thụ có tuổi đời trên 100 năm với hàng trăm cây, với vẻ đẹp nguyên sơ, xanh mát toạ lạc tại làng Hạ Tiến có diện tích khoảng hơn một héc ta.
Nằm giữa vùng đất đông dân cư, có hệ thống giao thông liên thôn, liên xã bao quanh, khu vườn cây cổ thụ của các hộ gia đình với nhiều cây gỗ quý như: cây chua nao, cây gỗ trín, gỗ trẹo, cây chò chỉ…
Vườn cây với hàng trăm cây cổ thụ sum suê là niềm tự hào của người dân làng Hạ Tiến suốt gần 2 thế kỷ qua. Nhiều gốc cây cổ thụ to, 1 người ôm không xuể.
Theo những chủ vườn cây cổ thụ này chia sẻ, họ chỉ được nghe cha mẹ kể lại vườn cây đó có từ thời ông, sau đó truyền lại cho con và nay là lớp cháu kế thừa. Còn không ai biết chính xác vườn cây cổ thụ có từ lúc nào. Những cụ cao tuổi nhất còn sống ở thôn cũng chỉ biết rằng vườn cây đã có trước lúc các cụ sinh ra, lớn lên.
Vườn cây được mọi người dân xem như báu vật của làng, không chỉ các chủ vườn cây mà người dân ở đây ai nấy đều có ý thức bảo vệ, gìn giữ.
Dù không mang lại giá trị kinh tế so với nhiều loại cây khác nhưng những chủ vườn này vẫn chưa bao giờ có ý định chặt bỏ, bán để trồng loại cây khác.
Bà Nguyễn Thị Đào (76 tuổi) - Một trong những chủ vườn cây cổ thụ cho biết: Vườn cây cổ thụ này đã được ông nội và các thế hệ trước để lại, được các bậc hậu thế luân phiên chăm sóc, bảo vệ. Năm tôi chừng 5 - 6 tuổi thì đã có vườn cây cổ thụ này rồi, có những cây cao hàng chục mét. Thấy cho ông chúng tôi bảo vệ vườn cây nên chúng tôi cũng cùng nhau bảo vệ.
Điều đáng trân trọng, dù cuộc sống của các gia đình sở hữu vườn cây còn nhiều khó khăn, song tất cả đều thống nhất một lòng không bán đất, không chặt cây. Quyết tâm bảo vệ khu rừng như một "bảo vật" của gia tộc và cộng đồng.
Bà Nguyễn Thị Hạnh chia sẻ: Đây là tài sản của thế hệ trước để lại. Chúng tôi bảo vệ vườn cây như là bảo vệ những kỷ vật, lưu giữ những kỷ niệm của cha ông để lại cho các lớp con cháu sau này. Dù có nhiều người hỏi mua, có những cây lớn họ trả hàng chục triệu đồng, tất cả chúng tôi đều từ chối. Các thế hệ đi trước luôn dặn dò con cháu phải giữ gìn, không chỉ cho riêng gia đình, mà còn để tạo nên khoảng xanh cho cả làng.
Bà Đào và bà Hạnh là hai chị em ruột, đều sống neo đơn, hai bà dựng hai ngôi nhà nhỏ ngay dưới vườn cây để ở.
Theo người dân địa phương, những trưa hè oi bức, họ thường mắc võng ngủ dưới tán cây cao. Thường xuyên thực hiện công tác bảo vệ, kiểm tra để tránh trường hợp có người cưa đổ hoặc trâu bò phá hoại.
Được biết, vườn cây cổ thụ này trải qua nhiều đời và đã được chia cho gần chục hộ dân trong làng sở hữu và chăm sóc. Giờ đây, những ngôi nhà nhỏ len lỏi dưới hàng trăm cây cổ thụ đã tạo nên một vẻ đẹp nguyên sơ, cổ kính. Mỗi dịp mùa hè đến, đã có không ít những đoàn khách địa phương, trường học tới tham quan.
Ngậm ngùi nhìn vườn cây bị “xóa sổ”
Những năm qua, gia đình, dân làng tự hào bởi họ đã bảo vê, gìn giữ vườn cây cổ thụ trăm năm tuổi. Nhưng nay, họ đành ngậm ngùi nhìn vườn cây bị xóa sổ do cơn bão số 5 và số 10 trong năm 2025.
Dù đã trải qua biến thiên của thời gian, bom đạn chiến tranh hay thiên tai lũ lụt nhưng khu vườn cây cổ thụ của ngôi làng vẫn đứng vững và phát triển xanh tốt.
Đối với người dân Hạ Tiến, khu vườn cây cổ thụ là minh chứng lịch sử, dấu tích thời gian của cuộc đời mỗi con người đã từng gắn bó với mảnh đất này.
Qua bom đạn chiến tranh, cả khu rừng như một nơi để che chắn cho người dân. Vườn cây từng được xem như một "di sản" mà thế hệ trước để lại cho con cháu, nên khó khăn mấy cũng phải giữ gìn.
Với người dân thôn Hạ Tiến, vườn cây vừa có giá trị lịch sử, vừa có văn hóa, bảo tồn. Đó là niềm tự hào của những gia đình có vườn cây cũng như cả làng.
Ông Nguyễn Viết Quang - Bí thư chi bộ thôn Hạ Tiến cho biết: Vườn cây đó là quyền sở hữu của các hộ nhưng họ rất có ý thức và đều đồng lòng bảo vệ vườn cây cổ thụ đó nhiều năm nay. Vườn cây này là niềm tự hào của người dân chúng tôi. Nhưng sau hai cơn bão vừa qua, phần lớn cây đã bị gãy đổ đành phải chặt bỏ nhìn cũng rất tiếc.
Bà Đào và bà Hạnh là những người gắn bó cả đời người với vườn cây này. Giờ mỗi lần ra vườn cây hoặc có ai hỏi đến là hai bà lại thẫn thờ, lòng nặng trĩu buồn rầu.
Bà Hạnh buồn rầu: Giờ nhìn những cây cổ thụ được bảo vệ nghiêm ngặt cả trăm năm nay bị gãy đổ, phải cưa đi, tôi tiếc và buồn lắm. Trước đây, vườn cây này là nơi tránh nắng của người dân, là nơi những đàn chim kéo nhau về làm tổ để sinh sản. Nhưng giờ bão làm gãy đổ như này không còn giải pháp nào khác.
Vườn cây cổ thụ xanh tốt ngày nào bị đốn hạ gần hết, giờ chỉ còn những gốc cây lớn bị bật gốc hay có những cây bị bão làm gãy vẫn còn nằm đó người dân chưa kịp dọn dẹp.
Ngày nay, không gian xanh ngày càng thu hẹp, khu vườn cây cổ thụ ở thôn Hạ Tiến, xã Đức Thịnh, tỉnh Hà Tĩnh không chỉ mang giá trị lịch sử mà còn minh chứng sống cho tinh thần gìn giữ thiên nhiên của dòng họ, món quà dành tặng cho thế hệ mai sau. Nhưng hôm nay và mai sau, đó chỉ còn là những ký ức của người dân nơi đây.
