Chuyển đổi xanh - chìa khóa giữ vai trò đầu tàu kinh tế
Trong xu thế toàn cầu đề cao sự phát triển bền vững, TP. Hồ Chí Minh cần phải chuyển mình thành hệ sinh thái kinh tế xanh, xem các cam kết môi trường là cơ hội phát triển thị trường. Việc sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu tạo thêm không gian và nguồn lực cho việc thực thi chiến lược xanh toàn diện; tuy nhiên cũng khiến áp lực giảm phát thải càng lớn, khi TP. Hồ Chí Minh hiện là địa phương phát thải lớn nhất cả nước.
Để đạt mục tiêu Net Zero 2050 và phù hợp với cam kết quốc gia tại COP26, TP. Hồ Chí Minh cần sớm xây dựng khung chính sách tăng trưởng xanh dài hạn. Theo nhóm nghiên cứu từ HIDS, trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu coi tiêu chuẩn ESG là “giấy thông hành”, việc thiếu chuyển đổi xanh sẽ khiến TP. Hồ Chí Minh đánh mất vị thế đầu tàu kinh tế.
Hiện thành phố đã xây dựng Đề án Chuyển đổi xanh với sáu trụ cột chiến lược: năng lượng, giao thông - hạ tầng, công nghiệp, hạ tầng đô thị xanh, thương mại - dịch vụ và nông nghiệp - thực phẩm. Tuy nhiên, cần nhanh chóng cụ thể hóa kế hoạch với các chỉ tiêu định lượng rõ ràng như tỷ lệ năng lượng tái tạo và mức giảm CO₂ theo năm.
Đặc biệt, Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội trao cho TP. Hồ Chí Minh nhiều cơ chế đặc thù trong quản lý tài chính, quy hoạch đô thị và đặc biệt là hành lang pháp lý cho tăng trưởng xanh, như giao dịch tín chỉ carbon và ưu đãi xanh. Việc này sẽ là đòn bẩy quan trọng để TP. Hồ Chí Minh triển khai Kế hoạch hành động tăng trưởng xanh 2024 - 2030, tập trung vào các lĩnh vực đột phá như năng lượng tái tạo, logistics xanh, tài chính xanh và kinh tế tuần hoàn.
Năng lượng tái tạo & hạ tầng xanh - đòn bẩy vùng ven
Bà Rịa - Vũng Tàu đang trở thành trung tâm năng lượng mới với các dự án điện gió, điện khí và điện mặt trời đang triển khai. TP. Hồ Chí Minh cần hỗ trợ tối đa từ cấp phép đến kết nối lưới điện để khai thác nguồn năng lượng sạch này cho các khu công nghiệp, giảm lệ thuộc nhiệt điện than. Bình Dương cũng có tiềm năng lớn với điện mặt trời áp mái tại các nhà máy, trung tâm thương mại.
Một nút thắt cần tháo gỡ đang là cơ chế DPPA (mua bán điện trực tiếp) chưa thông thoáng. TP. Hồ Chí Minh nên đề xuất mở rộng cơ chế này, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nội địa tiếp cận điện sạch như FDI; từ đó thúc đẩy kinh tế xanh và hội nhập quốc tế. Đồng thời, nghiên cứu phát triển điện mặt trời nổi trên hồ nội vùng và điện gió gần bờ kết hợp du lịch sinh thái để tận dụng hiệu quả tài nguyên tự nhiên.
Triển khai giao thông công cộng xanh là hướng ưu tiên với việc vận hành tuyến metro số 1, khai thác các tuyến xe buýt điện VinBus. TP. Hồ Chí Minh có thể đặt mục tiêu: đến 2030, 100% xe buýt đô thị sử dụng điện hoặc CNG, đồng thời xây dựng mạng lưới trạm sạc xe điện và mở rộng không gian cho người đi bộ và xe đạp.
Trong lĩnh vực công nghiệp, mô hình kinh tế tuần hoàn là không thể thiếu khi TP. Hồ Chí Minh và Bình Dương là nơi tập trung hàng trăm nhà máy. Phân loại rác tại nguồn, nhà máy đốt rác sinh điện và trung tâm tái chế pin là khởi đầu cần được mở rộng. Bình Dương nên tiên phong thực hiện “khu công nghiệp sinh thái” - nơi chất thải của nhà máy A là nguyên liệu đầu vào của nhà máy B.
Tài chính xanh và vai trò tiên phong của doanh nghiệp
Chuyển đổi xanh không thể chỉ dựa vào ngân sách nhà nước. TP. Hồ Chí Minh cần tranh thủ các quỹ tài chính xanh quốc tếnhư ADB, JICA, EU Green Deal, đồng thời thành lập Ban Xúc tiến đầu tư xanh và Quỹ tín thác xanh vùng để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ với vốn ưu đãi.
Doanh nghiệp tư nhân nên được xem là “đội tiên phong” cho chuyển đổi xanh. Chính quyền nên xây dựng cơ chế khuyến khích như mua sắm công xanh, ưu đãi thuế với sản phẩm thân thiện môi trường, và truyền thông để nâng cao ý thức tiêu dùng xanh, sáng tạo thị trường xanh sôi động.
Các thành phố như Copenhagen và Singapore đã chứng minh chuyển đổi xanh là con đường nâng cao cạnh tranh kinh tế. TP. Hồ Chí Minh mở rộng có tiềm năng để trở thành trung tâm kinh tế xanh của Đông Nam Bộ, là biểu tượng của phát triển bền vững tại Việt Nam. HIDS đánh giá, chuyển đổi xanh là yếu tố then chốt giúp TP. Hồ Chí Minh nâng cao năng lực chống chịu, thu hút đầu tư chất lượng và giữ vị thế kinh tế đầu tàu.
Xây dựng hệ sinh thái kinh tế xanh trên nền tảng chuyển đổi từ chính sách đến thị trường là yêu cầu thiết yếu với TP. Hồ Chí Minh mở rộng. Thành công không chỉ đến từ chính quyền hay quy hoạch, mà còn nhờ vào sự đổi mới của thị trường và cộng đồng. Khi tăng trưởng xanh trở thành “chìa khóa” tăng trưởng 10% năm 2025 và là thước đo cạnh tranh, TP. Hồ Chí Minh sẽ vừa giữ vững vai trò đầu tàu kinh tế, vừa dẫn đầu phong trào phát triển bền vững quốc gia./.
