Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng trình Quốc hội ngày 31/10 đang nhận được sự quan tâm lớn khi đưa ra nhiều chính sách ưu đãi mới, trong đó có đề xuất hỗ trợ vay vốn lãi suất 0% cho các dự án đầu tư hạ tầng số tại vùng dân tộc thiểu số, biên giới và hải đảo. Đây được xem là bước đi cụ thể nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển, tạo động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ cao ở những khu vực còn khó khăn.
Luật Công nghệ cao được ban hành từ năm 2008 đạo luật đầu tiên và duy nhất điều chỉnh lĩnh vực này. Sau hơn 16 năm thực thi, nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, không còn phù hợp với tốc độ phát triển của khoa học và công nghệ hiện nay. Việc sửa đổi lần này được đánh giá là cần thiết để hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo nền tảng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, gắn với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến 2045.
Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho thấy, cơ quan này cơ bản nhất trí với sự cần thiết phải ban hành Luật theo trình tự rút gọn, đồng thời góp ý bổ sung nhiều nội dung cụ thể để hoàn thiện chính sách. Theo đó, cần làm rõ cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành trong thực thi, cũng như nguồn lực để đảm bảo tính khả thi khi triển khai các chính sách ưu đãi. Đặc biệt, Ủy ban đề nghị chỉ áp dụng ưu đãi trong thời gian doanh nghiệp còn đáp ứng tiêu chí hoạt động công nghệ cao theo quy định.
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý của dự thảo là việc bổ sung chính sách miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, cùng với ưu đãi vay vốn 0% cho đầu tư hạ tầng số và ưu tiên cấp đất xây dựng khu công nghệ cao ở các vùng đặc thù như miền núi, biên giới, hải đảo. Những chính sách này được kỳ vọng sẽ khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, tạo việc làm, thúc đẩy phát triển kinh tế vùng đồng thời lan tỏa công nghệ tiên tiến đến các khu vực còn hạn chế về hạ tầng.
Dự thảo Luật (sửa đổi) gồm 6 chương, 27 điều, có sự tinh giản so với luật hiện hành nhưng được cấu trúc lại toàn diện. Phạm vi điều chỉnh mở rộng, bao quát cả các chính sách khuyến khích doanh nghiệp tài trợ, đầu tư cho nghiên cứu, phát triển và sản xuất sản phẩm công nghệ cao, công nghệ chiến lược. Ủy ban cũng đề nghị ban soạn thảo bổ sung tiêu chí định lượng rõ ràng hơn khi xác định công nghệ chiến lược hoặc lĩnh vực được ưu tiên đầu tư, như tỷ lệ giá trị gia tăng, số lượng sáng chế, trình độ nhân lực hay tiêu chuẩn hạ tầng để đảm bảo tính minh bạch, công bằng trong áp dụng.
Về hoạt động nghiên cứu và phát triển, Ủy ban đề nghị mở rộng ưu đãi cho việc nghiên cứu “công nghệ lõi”, “công nghệ mở”, cho phép được tài trợ từ Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ. Đồng thời, cần tránh chồng chéo với quy định hiện hành của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, nhất là về tỷ lệ ngân sách Nhà nước dành cho hoạt động khoa học, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.
Liên quan đến chính sách thử nghiệm và trình diễn công nghệ cao, cơ quan thẩm tra kiến nghị bổ sung quy định miễn trừ hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hành chính, dân sự trong trường hợp doanh nghiệp thử nghiệm đúng quy trình nhưng gặp rủi ro khách quan. Ngoài ra, các tiêu chí ưu tiên như năng lực kỹ thuật hay mức giá khi tham gia đấu thầu cũng cần được làm rõ để đảm bảo minh bạch, phù hợp với quy định của Luật Đấu thầu.
Đáng chú ý, dự thảo Luật đưa ra quy định phân loại doanh nghiệp công nghệ cao theo hai mức, trong đó mức 1 dành cho doanh nghiệp có trên 30% vốn trong nước và chuyển giao công nghệ lõi ở mức “đổi mới, phát triển”. Tuy nhiên, Ủy ban cho rằng việc phân chia này có thể dẫn đến sự phân biệt giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước, đi ngược với chủ trương khuyến khích mọi nguồn lực đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao. Vì vậy, đề nghị cần điều chỉnh lại để đảm bảo tính công bằng, thống nhất và thu hút đầu tư hiệu quả hơn.
