Chuyện lạ bốn phương về tết

Hiện nay, ngày tết của nhiều tộc người thiểu số vẫn còn lưu giữ nhiều phong tục tập quán kỳ lạ. Khám phá những điều kỳ lạ trong những tập quán đó vẫn là niềm đam mê đối với không ít người.
khau-vai-1674276250.jpg
Ảnh minh họa

Đi ăn trộm lấy may và niêm phong đồ bằng giấy

Đây là phong tục của người Lô Lô ở Hà Giang. Vào mỗi dịp tết, họ đi lấy trộm cầu may nhưng không lấy nhiều và lấy những vật có giá trị lớn, mà chỉ lấy củ hành, củ tỏi, thanh củi… Mọi người đều đi âm thầm, gặp người quen cũng không chào hỏi. Nếu bị chủ nhà bắt được cũng không bị trách móc. Theo quan niệm của người Lô Lô, nếu người nào trong gia đình mang về nhà được một chút gì thì năm mới sẽ gặp nhiều điều tốt lành, ăn nên làm ra.

Vào chiều 30 Tết, người Lô Lô ở một số vùng khác thường có phong tục niêm phong tất cả đồ dùng lao động sản xuất, trong những ngày tết không ai được chạm vào. Từ cái cuốc, cái xẻng, con dao, cái rựa, cái cày, cái bừa, cây cối quanh nhà, chuồng trại… đều được dán giấy màu vàng hay màu bạc để các chúng được nghỉ tết.

Vào đêm 30 Tết ở Bát Xát, Lào Cai, một số dân tộc có tục nhổ trộm tỏi hàng xóm để hái lộc đầu xuân. Sáng mùng 1, mọi người kiêng không ra khỏi nhà và đến chơi nhà người khác bởi họ quan niệm là mang những tai họa, điều xấu vào, vì vậy không ai đón khách vào nhà chơi trong ngày mùng 1 Tết.

Hát thi với gà

Người Pu Péo quan niệm, tiếng gà gáy vừa hay vừa thiêng liêng, đánh thức cả ông mặt trời dậy. Vì thế khi giao thừa đến, người Pu Péo ở Hà Giang phải canh chừng mấy chú gà trống. Thấy gà vừa vỗ cánh, chuẩn bị gáy, người Pu Péo đốt một quả pháo, ném vào chuồng gà. Lũ gà giật mình, nhảy lên thi nhau gáy. Ngay lập tức, mọi người hò nhau hát vang trời để át tiếng gà gáy, ai hát át được tiếng gà thì sang năm mới sẽ hát hay, gặp nhiều may mắn và hạnh phúc cả năm.

Gội đầu bằng nước gạo chua

Vào chiều 30 Tết Nguyên đán, người Thái trắng ở Sơn La có tục gội đầu bằng nước gạo đã được ngâm chua để xua đi tất cả những gì không may mắn trong năm. Họ xối những bát nước gạo chua lên tóc để xua đi những điều không may mắn của năm cũ để ngày mai bước vào năm mới thật tinh khôi. Lễ gội đầu kết thúc là đến cuộc vui đua thuyền giữa nam và nữ.

Tục vỗ mông

Đây là phong tục độc đáo của người H’mông. Vào dịp Tết, thanh niên trai gái H’mông thường tụ tập dưới chân núi để cùng nhau vui Xuân. Khi người con trai thích người con gái nào đó thì họ sẽ vỗ vào mông cô gái rồi cầm tay cô gái đi tìm chỗ tâm tình thâu đêm suốt sáng.

Ngoài ra người H’mông còn có lễ hội Sải Sán hay Gầu Tào (hội cầu phúc) trong ngày Tết, đây chính là lễ hội lớn nhất trong năm của họ. Ngày hội cầu phúc của họ thường có rất nhiều hoạt động vui chơi như ném pao, múa khèn, múa ô, hát giao duyên, hát ống…

Gọi hồn

Tục gọi hồn vào dịp Tết đến là tục lệ rất đặc trưng của người Thái. Vào tối 29 hoặc 30 Tết mỗi gia đình sẽ làm thịt 2 con gà, một con cúng tổ tiên, một con dùng làm lễ gọi hồn cho những người trong nhà.

Thầy cúng sẽ lấy áo của từng thành viên trong nhà bó chặt một đầu với nhau và vắt lên vai. Tay thầy cúng cầm một cây củi đang cháy mang ra đầu làng gọi hồn. Sau khi gọi 2, 3 lần, thầy về chân cầu thang của gia đình và gọi thêm một lần nữa. Cuối cùng thầy cúng sẽ buộc một sợi chỉ đen vào tay của từng thành viên trong gia đình để trừ tà ma.

Tết Nhô Lirbông của người Cơho

Người Cơho sinh sống chủ yếu ở Lâm Đồng, họ ăn tết sau tết Nguyên Đán của người Kinh khoảng một tháng gọi là tết NhôLirBông (mừng lúa về nhà). Tết này thường kéo dài cả tháng. Lễ cúng lúa thường được tổ chức tại kho lúa của mỗi gia đình và bắt đầu từ xế chiều với sự tham dự của già làng cùng nhiều gia chủ khác. Người ta lấy máu gà bôi lên vựa thóc, sàn kho, các cửa lớn, cửa sổ. Sau lễ cúng cót thóc trong gia đình, người Cơ Ho thường cùng nhau đến các nhà trong làng ăn uống, ca hát, nhảy múa chung vui.

Tết nhảy của người Dao

Đối với người Dao, những ngày đầu năm là thời gian vui chơi, thăm viếng và chúc tụng lẫn nhau. Các gia đình trang hoàng nhà cửa thật đẹp, treo nhiều câu đối bằng chữ Nho để đón mừng xuân mới.

Tết nhảy của người Dao gọi là "Nhiang chằm Ðao" để rèn luyện sức khoẻ và võ nghệ. Tết nhảy bắt đầu trước tết Nguyên Ðán vài ba hôm. Thanh niên phải tập các điệu múa, điệu nhảy, làm gươm đao bằng gỗ để múa. Trong những ngày Tết nhảy, mỗi người phải nhảy múa đến hàng trăm lượt trong tiếng trống, tiếng thanh la giục giã...

Tục dán giấy đỏ từ nhà tới chuồng gà

Người Cao Lan ăn Tết từ cuối tháng Chạp tới tháng Giêng. Theo quan niệm của người Cao Lan, giấy đỏ chính là biểu tượng của niềm vui, sự tốt lành nên trước Tết khoảng 2 ngày, giấy đỏ được dán ở cửa ra vào, cổng nhà, bàn thờ tổ tiên, cối xay, chuồng lợn, chuồng trâu, chuồng gà. Dán giấy đỏ lên những nơi quan trọng là bắt đầu cho một năm mới với mong muốn an khang thịnh vượng. Cũng theo phong tục dân tộc Cao Lan, ngày mồng 1 sẽ đi thăm họ hàng, mồng 2 là làng xóm. Ngoài bánh chưng, bánh rán bánh khảo như các dân tộc khác, món ăn đặc trưng trong ngày Tết của người Cao Lan là bánh vắt vai.

Tục ném xôi lên mái nhà và tết ăn than

Người Giẻ Triêng sống chủ yếu ở Quảng Nam và Kon Tum đón Tết cổ truyền với tên gọi là Cha Chả, nghĩa là ăn than. Vì trong ngày Tết người Giẻ Triêng quan niệm rằng ai dính nhiều tro đốt từ than thì nhất định sẽ may mắn và thu hoạch màu màng tươi tốt.

Để có thể dính tro than, trước Tết 3 ngày, các chàng trai cao to sẽ được cử lên rừng đốt củi thành những đống than lớn và mang về làng. Ngoài ra, người làng cũng nấu xôi, vuốt lên cây giẻ khô rồi đốt lên thành tro. Hai loại tro này sẽ được hất tung lên cao và ai dính được nhiều tro nhất sẽ là người may mắn nhất. Người Giẻ Triêng cũng sẽ cầm một nắm xôi ném lên mái nhà, nắm xôi của ai dính lên đó năm mới người ấy sẽ có 100 gùi lúa.

Tục thờ bát nước lã

Người Pà Thẻn ở Hà Giang có phong tục thờ bát nước lã quanh năm trên bàn thờ tổ tiên. Bát nước được đậy kín và không để bị cạn. Vào cuối tháng 6, gia chủ tiếp thêm nước lã và đợi đến Tết. Đêm 30 Tết, mọi nhà phải bịt kín các cửa hoặc lỗ thông khí, bí mật nấu một nồi cháo gà để cả nhà cùng ăn. Sau đó bát nước được mang cọ rửa và thay nước mới một cách bí mật không để cho người ngoài biết. Theo tín ngưỡng của người Pà Thẻn, nếu việc này để lộ sẽ khiến năm mới của gia đình làm ăn vất vả, con cái ốm đau bệnh tật.

Xem bói gan lợn thiến

Trong ngày Tết của người Hà Nhì, thịt lợn dâng cúng tổ tiên là lễ vật bắt buộc các gia đình phải có. Dù giàu hay nghèo, vào ngày Tết, tất cả mọi gia đình đều mổ lợn đón năm mới. Ngay từ đầu năm, mỗi gia đình đều chọn một con lợn đực đem thiến rồi nuôi béo đợi đến cuối năm. Khi mổ lợn ăn Tết, lá gan được người Hà Nhì dùng để xem bói. Nếu lá gan lành lặn, màu sắc tươi tốt, mật lợn phải căng đầy thì năm đó chăn nuôi phát triển, anh em con cháu sẽ vui vẻ thuận hòa./.

Anh Tú TH