Khu bảo tồn Sao La: Vùng đất của sự sống và thử thách
Khu Bảo tồn loài và sinh cảnh Sao la Quảng Nam nằm ở phía Tây tỉnh Quảng Nam, trải dài trên địa bàn các xã Bhalêê, A Vương (huyện Tây Giang), Tà Lu và Sông Kôn (huyện Đông Giang). Khu vực này có địa hình núi cao trung bình, chia cắt mạnh với độ dốc lớn; đỉnh cao nhất đạt 1.446m, nằm ở ranh giới giữa Quảng Nam và Thừa Thiên Huế.
Khí hậu nơi đây thuộc vùng nhiệt đới ẩm gió mùa, nằm trong vùng chuyển tiếp giữa Bắc và Nam Trường Sơn. Nơi này có hai mùa rõ rệt: mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 2 và mùa khô từ tháng 3 đến tháng 8. Nhiệt độ trung bình năm khoảng 23,5°C, lượng mưa dao động từ 2.000 đến 2.500 mm, độ ẩm cao, thường xuyên có gió mùa và chịu ảnh hưởng của bão lớn.
Mạng lưới sông suối trong khu vực dày đặc với lòng hẹp và độ dốc lớn, làm tăng nguy cơ lũ lụt và sạt lở vào mùa mưa. Tuy nhiên, nhờ thảm rừng phong phú, dòng chảy vẫn duy trì quanh năm kể cả vào mùa khô. Về địa chất, khu vực thuộc vùng chuyển tiếp giữa Trường Sơn Bắc và Nam, nền địa chất cổ vững chắc, đa dạng do ảnh hưởng của hoạt động kiến tạo và đứt gãy địa hình.
Đất đai chủ yếu là các loại đất feralit với độ dốc lớn, tầng đất mỏng, dễ bị xói mòn, nghèo dinh dưỡng, nhưng vẫn có những vùng đất phù sa ven suối giàu tiềm năng nếu được khai thác hợp lý. Tổng thể, khu bảo tồn này có điều kiện tự nhiên phức tạp nhưng đa dạng sinh học cao, đóng vai trò quan trọng trong bảo tồn môi trường sinh thái khu vực.
Đa dạng động vật hoang dã tại khu bảo tồn
Khu bảo tồn Sao La không chỉ là "ngôi nhà" của Sao La mà còn là nơi cư trú của nhiều loài động vật quý hiếm và bị đe dọa trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Các loài động vật hoang dã tại khu bảo tồn này vô cùng phong phú và đa dạng, góp phần tạo nên một hệ sinh thái rừng nhiệt đới đặc trưng.
Sao La – Loài thú móng guốc quý hiếm: Sao La được phát hiện lần đầu tiên trong một cuộc khảo sát tại dãy Trường Sơn, vào năm 1992, và được mệnh danh là "kỳ lân của châu Á". Sao La được tìm thấy ở Nghệ An, Hà Tĩnh, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam và nhiều tỉnh thuộc Công hòa dân chủ nhân dân Lào. Do là loài đặc hữu chỉ sinh sống trên dãy Trường Sơn miền Trung Việt Nam và phía Nam nước Lào, Sao La có nguy cơ tuyệt chủng trong tự nhiên rất cao, được xếp hạng ở mức nguy cấp trong Sách Đỏ của IUCN và trong Sách Đỏ của Việt Nam.
Voọc chà vá chân nâu – Biểu tượng của rừng Trường Sơn: Voọc chà vá chân nâu (Pygathrix nemaeus) là loài linh trưởng có giá trị bảo tồn rất cao. Được phân bố tại khu vực rừng Trung và Nam Việt Nam, voọc chà vá chân nâu chủ yếu sống trên các cây lớn trong các khu rừng núi cao. Loài này có đặc điểm dễ nhận biết nhờ bộ lông màu nâu nhạt và đuôi dài. Tuy nhiên, do nạn săn bắt và mất môi trường sống, voọc chà vá chân nâu hiện đang bị đe dọa nghiêm trọng.
Ngoài Sao La và voọc chà vá chân nâu, khu bảo tồn Sao La còn là nhà của nhiều loài thú hoang dã khác như cầy hương, cu li nhỏ, và các loài thỏ rừng. Những loài động vật này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái của khu vực, nhờ vào việc ăn thực vật hoặc làm thức ăn cho các loài thú săn mồi.
Khu bảo tồn Sao La cũng là nơi cư trú của hơn 160 loài chim, trong đó có nhiều loài quý hiếm như trĩ sao (Argusianus argus) và gà lôi lam mào trắng. Những loài chim này không chỉ là biểu tượng cho sự đa dạng sinh học mà còn đóng góp vào việc duy trì chất lượng môi trường sống của rừng.
Thực vật đặc hữu và vai trò của chúng trong hệ sinh thái
Khu bảo tồn Sao La không chỉ nổi bật với sự đa dạng động vật mà còn là nơi bảo tồn nhiều loài thực vật quý hiếm. Những loài cây này không chỉ tạo ra bóng mát và là nguồn thức ăn cho động vật, mà còn có giá trị dược liệu và cung cấp gỗ cho cộng đồng bản địa.
Các loài cây thuốc như đinh lăng, ba kích, sâm cau... đều có mặt trong khu bảo tồn và được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền. Những loài cây này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe cộng đồng và cũng là nguồn thu nhập bền vững cho người dân địa phương.
Rừng Sao La còn là nơi sinh trưởng của các loài cây gỗ quý như pơ mu, thông, và một số loài gỗ cứng khác. Những cây gỗ này không chỉ có giá trị kinh tế mà còn tạo thành môi trường sống cho nhiều loài động vật, từ chim, thú đến côn trùng.
Giữ gìn sự đa dạng sinh học tại khu bảo tồn
Khu bảo tồn Sao La không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các loài động vật và thực vật đặc hữu, mà còn góp phần duy trì sự ổn định của hệ sinh thái trong khu vực. Sự phong phú về đa dạng sinh học của khu bảo tồn này giúp cân bằng khí hậu, ổn định nguồn nước, và tạo ra môi trường sống lành mạnh cho các loài động vật, đồng thời cung cấp tài nguyên cho cộng đồng.
Với sự xuất hiện của các loài đặc hữu như Sao La và voọc chà vá chân nâu, khu bảo tồn Sao La còn là một trong những “kho báu” sinh học quan trọng của thế giới. Bảo tồn khu vực này không chỉ là trách nhiệm của Việt Nam mà còn là trách nhiệm chung của cộng đồng quốc tế, vì sự mất mát một loài động vật sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái./.
(Còn nữa)
