Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhân tài sẽ được hưởng mức lương thỏa thuận không giới hạn trần, kèm theo khoản thưởng tối đa sáu tháng lương mỗi năm. Đây là điểm nhấn trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, nhằm tạo bước đột phá trong chính sách đãi ngộ, thu hút và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao.
Theo báo cáo của Bộ trước kỳ họp Quốc hội thứ 10, chính sách mới không chỉ tập trung vào thu nhập mà còn mở rộng hàng loạt ưu đãi cho cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khoa học. Nhân tài được hỗ trợ ban đầu tối đa 200 triệu đồng nếu làm việc trong nước và 500 triệu đồng nếu đến từ nước ngoài. Họ còn được chăm sóc sức khỏe toàn diện, hỗ trợ học tập cho con cái, cùng nhiều chính sách về nhà ở, việc làm và xuất nhập cảnh, tất cả đều nhằm tạo điều kiện tốt nhất để các nhà khoa học yên tâm cống hiến.
Không chỉ vậy, nhóm nhà khoa học trẻ tài năng, nghiên cứu viên sau tiến sĩ hay kỹ sư xuất sắc còn được ưu tiên tuyển dụng, bố trí vị trí nghiên cứu viên chính, kỹ sư chính, được giao chủ trì đề tài và có thể được nâng lương vượt bậc hai bậc. Họ cũng được hỗ trợ 100% chi phí công bố quốc tế, bảo hộ sở hữu trí tuệ, dự hội thảo khoa học, sử dụng phòng thí nghiệm trọng điểm, trung tâm đổi mới sáng tạo và được thuê trợ lý nghiên cứu.
Với chuyên gia nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài, chính sách mới cho phép mức lương thỏa thuận không thấp hơn tiêu chuẩn quốc tế, được bố trí nhà ở, hỗ trợ việc học cho con, tạo việc làm cho người thân, đồng thời được sử dụng miễn phí các phòng thí nghiệm quốc gia. Trong khi đó, nhân lực công nghệ số và chuyển đổi số sẽ được hưởng chế độ lương, phụ cấp, điều kiện làm việc và khen thưởng đặc thù, tương xứng với tính chất đổi mới liên tục của lĩnh vực này.
Các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước cũng được phép thuê chuyên gia trong và ngoài nước theo cơ chế linh hoạt như khoán, dịch vụ hay thuê lại lao động. Đặc biệt, những cá nhân có thành tích xuất sắc trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số sẽ được vinh danh và hỗ trợ nghiên cứu, thương mại hóa sản phẩm.
Trong công nghiệp công nghệ số, nhân tài được miễn thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm đầu nếu tham gia các dự án trọng điểm như AI, bán dẫn hay dữ liệu lớn, đồng thời được cấp thẻ tạm trú 5 năm cho cả gia đình, được hỗ trợ nhà ở, học tập và phương tiện đi lại.
Luật cũng mở rộng cơ chế tuyển dụng linh hoạt đối với công dân Việt Nam có trình độ cao. Họ có thể được bổ nhiệm vào vị trí công chức, viên chức mà không cần qua thi tuyển, nếu đáp ứng đủ năng lực và thành tích. Người từng làm việc trong khu vực doanh nghiệp khi quay lại khu vực công sẽ được ưu tiên bố trí vị trí phù hợp, hưởng chính sách tương đương.
Bên cạnh việc ưu đãi, Bộ Khoa học và Công nghệ còn nhấn mạnh yếu tố liêm chính khoa học như một nguyên tắc bắt buộc. Tiền lương, thu nhập tăng thêm hay chi phí thuê chuyên gia phải gắn với kết quả đầu ra cụ thể, phản ánh đúng chất lượng và đóng góp thực tế. Các tổ chức khoa học công lập có trách nhiệm kiểm soát chặt chẽ các hoạt động tài chính, nhân sự và tài sản để bảo đảm minh bạch, hiệu quả.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, Việt Nam đang đứng trước nhiều bài toán lớn trong khoa học - công nghệ, nhưng năng lực trong nước mới chỉ đáp ứng khoảng 20% yêu cầu, 80% còn lại cần sự hợp tác quốc tế. Ông nhấn mạnh: “Không có quốc gia nào phát triển vượt bậc chỉ dựa vào nội lực. Việt Nam cần tận dụng tri thức nhân loại để tiến nhanh hơn, mạnh hơn.”
Theo ông, mục tiêu của việc mở rộng hợp tác và thu hút nhân tài quốc tế là nâng cao năng lực nội sinh của Việt Nam, đưa công nghệ nước ngoài vào để phục vụ sự phát triển của đất nước, “dùng ông Tây làm cho ông Ta”, như cách ông ví von.
Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025 cũng xác định rõ khái niệm nhân tài khoa học - những người có năng lực đặc biệt, đạt giải thưởng uy tín trong nước hoặc quốc tế, có công trình được công bố trên tạp chí hàng đầu, là tác giả của sáng chế, giống cây trồng được bảo hộ, hay chủ trì dự án trọng điểm quốc gia, quốc tế.
