Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu Bộ Xây dựng chủ động làm việc trực tiếp với từng địa phương, tập trung rà soát thực địa, tháo gỡ vướng mắc trong quy hoạch và bồi thường, đảm bảo triển khai công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư theo đúng kế hoạch, tạo nền tảng thuận lợi cho việc khởi công và thi công dự án trong thời gian tới.
Mục tiêu hoàn thành tái định cư trước tháng 12/2026
Theo báo cáo của Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng, Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam có chiều dài 1.541 km, đi qua 20 tỉnh, thành phố (sau sắp xếp còn 15), điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP.HCM). Tổng diện tích đất cần sử dụng sơ bộ khoảng 10.827 ha; dự kiến khoảng 120.836 hộ dân chịu ảnh hưởng cần được bố trí tái định cư.
Thực hiện Nghị quyết 106/NQ-CP của Chính phủ, đến nay, Bộ Xây dựng đã hoàn tất bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng cho 20 địa phương để phục vụ việc xây dựng kế hoạch, triển khai công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.
Tuy nhiên, tiến độ tại các địa phương còn chậm so với yêu cầu. Đến ngày 12/6/2025, mới chỉ có tỉnh Ninh Bình thành lập Ban Chỉ đạo giải phóng mặt bằng; 5 địa phương hoàn tất rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư; và TP Huế là địa phương duy nhất ban hành kế hoạch triển khai cụ thể.
Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương khẩn trương hoàn thiện quy hoạch, xác định vị trí khu tái định cư, chủ động bố trí vốn, đảm bảo hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cơ bản trước tháng 12/2026, đáp ứng yêu cầu bàn giao mặt bằng phục vụ thi công dự án.
Đối với phần hạ tầng kỹ thuật, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được giao chủ trì thực hiện tiểu dự án di dời các công trình điện từ 110kV trở lên, hoàn thành đồng bộ trong cùng thời gian.
Thúc đẩy tái định cư đi trước một bước
Tại cuộc họp, lãnh đạo nhiều địa phương khẳng định tinh thần chủ động, đồng thời nêu rõ các khó khăn, vướng mắc liên quan đến quy hoạch, nguồn vốn và cơ chế hỗ trợ.
Lãnh đạo UBND tỉnh Bình Định đề nghị sớm xác định hướng tuyến chính thức, tránh ảnh hưởng đến khu dân cư tái định cư mới và di tích lịch sử; đồng thời kiến nghị cơ chế linh hoạt trong bồi thường và phân bổ vốn.
Tỉnh Thanh Hóa cho biết đã chuẩn bị 39 khu tái định cư, nhiều khu đã có quy hoạch chi tiết; đề xuất được ứng trước kinh phí giải phóng mặt bằng, hoàn trả từ nguồn đền bù sau khi được phân bổ.
Hà Nội và TP.HCM đều thể hiện quyết tâm chính trị cao trong việc triển khai sớm công tác tái định cư, giải phóng mặt bằng. Hà Nội đề xuất chọn các vị trí có điều kiện thuận lợi để khởi động, như khu vực ga Ngọc Hồi; TP.HCM đề xuất tích hợp phát triển đô thị theo mô hình TOD tại ga Thủ Thiêm để tận dụng tối đa hiệu quả đầu tư hạ tầng.
Lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, theo Luật Đất đai 2024, toàn bộ thẩm quyền về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được phân cấp cho địa phương. Việc xây dựng khung chính sách chung cho toàn tuyến không còn phù hợp, cần phát huy tính chủ động, linh hoạt trong tổ chức thực hiện của từng địa phương.
Bảo đảm nguồn lực, gắn kết quy hoạch tổng thể với phát triển địa phương
Về nguồn lực tài chính, Phó Thủ tướng khẳng định, dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư là dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương. Bộ Tài chính có trách nhiệm hướng dẫn chi tiết, phối hợp với Bộ Xây dựng tổng hợp nhu cầu vốn của các địa phương, đảm bảo phân bổ hợp lý, kịp thời.
Trong bối cảnh nhiều địa phương chưa hoàn thiện hồ sơ chi tiết, Chính phủ cho phép tạm ứng vốn theo nhu cầu tái định cư đã xác định, tạo điều kiện triển khai sớm. Địa phương nào có khả năng cân đối ngân sách, có thể chủ động ứng vốn; với các địa phương khó khăn, Bộ Tài chính sẽ báo cáo Thủ tướng để trình Quốc hội bổ sung.
Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tư pháp hoàn thiện Nghị quyết của Chính phủ nhằm tháo gỡ các vướng mắc phát sinh sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh; đồng thời đề nghị các địa phương điều chỉnh quy hoạch tỉnh, quy hoạch phân khu và chi tiết quanh các nhà ga, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển hạ tầng đô thị, dịch vụ và kinh tế địa phương.
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu các địa phương thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh và tổ giúp việc, phân công rõ trách nhiệm, điều hành trực tiếp việc triển khai dự án. Toàn bộ trách nhiệm tổ chức thực hiện được giao cho cấp tỉnh, các sở, ngành phải tham gia với tinh thần trách nhiệm cao nhất.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh: Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là biểu tượng cho quyết tâm xây dựng hạ tầng hiện đại, đồng bộ, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Thành công của dự án không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển không gian đô thị, kết nối vùng và động lực tăng trưởng mới cho các địa phương./.
