Nội dung trên được Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nhấn mạnh tại Hội thảo khoa học Quốc gia về Kiểm soát, cải thiện chất lượng môi trường không khí tại Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Bộ NN-MT) tổ chức được khai mạc sáng 24/4.
Sự kiện có sự tham dự của đại diện UNDP, WHO diễn ra trong 2 ngày 24 – 25/4 để thảo luận, chia sẻ các giải pháp về kiểm kê phát thải, mô hình quan trắc, cảnh báo, dự báo, vùng phát thải thấp (LEZ), đốt ngoài trời, đối chiếu với tác động sức khỏe và bài học quốc tế.
Cần chung tay hành động để giữ gìn bầu trời xanh, bảo vệ sức khỏe người dân
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh, ô nhiễm không khí đang là một trong những thách thức môi trường nghiêm trọng tại Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Số liệu quan trắc và chỉ số chất lượng môi trường không khí AQI tại các thành phố này thường xuyên ở mức trung bình và có chiều hướng kém, gia tăng ô nhiễm trong những giai đoạn gần đây. Nồng độ bụi mịn PM2.5 tại hai thành phố này thường vượt so với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí xung quanh và vượt nhiều so với khuyến cáo của WHO. Tình trạng ô nhiễm không khí không chỉ kéo dài theo mùa, mà còn lan rộng về mặt không gian, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tình hình phát triển kinh tế xã hội và sinh hoạt của người dân.
Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí đến từ nhiều nguồn khác nhau, gồm phát thải từ phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch; hoạt động xây dựng, cải tạo hạ tầng đô thị chưa được kiểm soát tốt; phát thải từ các cơ sở sản xuất công nghiệp; hoạt động đốt rơm rạ, chất thải và sinh khối ngoài trời…
Tại Hà Nội, ô nhiễm không khí thường gia tăng mạnh trong khoảng từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau do yếu tố bất lợi của thời tiết, hiện tượng nghịch nhiệt, lặng gió, ít mưa. Trong khi tại TP. Hồ Chí Minh, nhiều đánh giá, nghiên cứu cho rằng mật độ giao thông cao và hoạt động công nghiệp là nguyên nhân chính.
Ngoài ra, có một yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng không khí, mặc dù chưa có nghiên cứu chính thức, nhưng các cơ quan quản lý và nhà khoa học cũng đang thảo luận và đánh giá về phát thải của một số nguồn phát thải tự nhiên và xuyên biên giới: Bụi từ các hoạt động nông nghiệp, cháy rừng, và khói bụi từ các nước xung quanh cũng lan truyền và góp phần làm gia tăng thêm tình trạng ô nhiễm.
Trước tình hình ô nhiễm không khí có chiều hướng gia tăng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đầu mối là Cục Môi trường đã và đang phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm như xây dựng nhiệm vụ, dự án kiểm kê phát thải tại khu vực kinh tế trọng điểm phía bắc, phía nam phục vụ cho công tác phân tích, đánh giá dữ liệu, xây dựng các mô hình hóa và kịch bản dự báo ô nhiễm không khí…
Hiện, Bộ NN-MT đang chạy thử nghiệm mô hình dự báo chất lượng không khí trong 48 giờ tại Trung tâm quan trắc môi trường miền Bắc. Bộ đang hoàn thiện Kế hoạch hành động quốc gia khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng không khí, với các mục tiêu cụ thể đến giai đoạn 2025 – 2030, với từng nhóm giải pháp như năng lượng, nguồn thải, giao thông, xây dựng.
Song song với đó, Bộ đã chủ động các hoạt động hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực; phối hợp với các tổ chức quốc tế như UNDP, ADB, Worldbank, UNEP các tập đoàn và tổng công ty để triển khai các dự án thí điểm, phát triển mạng lưới trạm đo nhanh chất lượng không khí, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, giao thông xanh và huy động nguồn lực tài chính, kỹ thuật nhằm cải thiện chất lượng không khí.
Dự kiến trong thời gian sắp tới, Bộ cũng sẽ có 2 đoàn công tác, trong đó có đoàn công tác cấp cao của Bộ trưởng về trao đổi kinh nghiệm, học tập Bắc Kinh trong cải thiện, kiểm soát, quản lý chất lượng không khí.
“Hội thảo khoa học hôm nay có ý nghĩa rất quan trọng. Trong 2 ngày diễn ra hội thảo, các chuyên đề sẽ tập trung vào: kiểm kê phát thải, mô hình quan trắc, cảnh báo, dự báo, vùng phát thải thấp (LEZ), đốt ngoài trời, đối chiếu với tác động sức khỏe và bài học quốc tế. Chúng ta cũng rất mong muốn lắng nghe các báo cáo khoa học từ Trung Quốc, Thái Lan, các trường đại học danh tiếng và tổ chức quốc tế, để từ đó đề xuất các khuyến nghị thích ứng với Việt Nam, phù hợp với điều kiện địa phương, nguồn lực và mức độ phát triển khác nhau. Các sự kiện trong chuỗi hội thảo khoa học lần này sẽ là đầu vào quan trọng cho việc hoàn thiện Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng không khí giai đoạn 2025-2030 và các đề xuất chính sách sắp tới”, Thứ trưởng Lê Công Thành nói.
Theo Thứ trưởng, cải thiện chất lượng không khí không phải là trách nhiệm của riêng Bộ NN-MT mà là nhiệm vụ chung của tất cả các bộ, ngành, địa phương, tổ chức và cộng đồng.
"Bên cạnh mục tiêu phát triển kinh tế 2 con số trong giai đoạn tới, chúng ta cũng sẽ phải chú trọng tới công tác bảo vệ môi trường. Ngay giờ đây, chúng ta cần chung tay hành động để giữ gìn bầu trời xanh, bảo vệ sức khỏe người dân và xây dựng một môi trường sống bền vững”, Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh.
Việc giải quyết ô nhiễm không khí phải là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu
Nhấn mạnh không khí là sự sống, bà Ramla Khalidi - Trưởng đại diện thường trú của Chương trình Phát triển của Liên Hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam, cho rằng việc giải quyết ô nhiễm không khí phải là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu.
Dẫn câu chuyện từ bản thân cách đây vài năm, bà Ramla Khalidi cho biết trong một chuyến tới vùng núi Beirut, bà đã chứng kiến cảnh tượng bản thân mình như thể bước vào một màn sương khói dày đặc bao trùm thành phố, trở thành một trong hàng triệu người nghẹt thở vì khói bụi.
“Hình ảnh đó vẫn còn in sâu trong tâm trí tôi. Và giờ đây, tôi không khỏi lo lắng về vấn đề ô nhiễm không khí; về những hệ lụy của nó đối với sức khỏe, sự phát triển kinh tế - xã hội”, bà Ramla Khalidi nói.
Tại Việt Nam, bà Ramla Khalidi cho biết ô nhiễm không khí là một trong những chủ đề được bàn luận nhiều nhất tại Hà Nội.
Trước thực tế đó, từ đầu năm 2025 đến nay, Việt Nam đã ban hành nghị quyết kêu gọi các hành động cấp thiết về ô nhiễm không khí. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp cấp cao của Chính phủ để bàn về giải pháp toàn diện và cấp bách để xử lý ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn.
Vừa qua, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cũng đã xác định các nhiệm vụ then chốt cho ngành môi trường để củng cố công tác quản lý chất lượng không khí trong năm 2025. Trong tháng Ba vừa qua, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cũng phái đoàn đại diện Chính phủ Việt Nam cũng đã tới Hội nghị Toàn cầu về Ô nhiễm Không khí, tổ chức tại Colombia.
Đồng hành cùng những nỗ lực trên, trong thời gian qua, UNDP và WHO đã phối hợp xây dựng một gói hỗ trợ toàn diện để giúp các cơ quan quản lý từ cấp trung ương đến địa phương tăng cường năng lực quản trị và hệ thống dữ liệu phục vụ quản lý chất lượng không khí; giải quyết các tác nhân gây ô nhiễm và thúc đẩy sự tham gia của người dân.
“Ứng phó với ô nhiễm không khí có liên hệ chặt chẽ với các nỗ lực của chúng tôi trong lĩnh vực biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh và Biến đổi khí hậu-Sức khỏe. Điều này thể hiện cam kết chung của chúng tôi trong việc đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau, nhất là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trước tác động của ô nhiễm không khí,” bà Ramla Khalidi nói.
Tuy vậy, đại diện UNDP tại Việt Nam cũng lưu ý ứng phó với ô nhiễm không khí đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc hơn cũng như củng cố vững chắc nền tảng bằng chứng khoa học, làm cơ sở cho cách chúng ta tiếp cận vấn đề này.
"Điều này đòi hỏi việc hoàn thiện công tác quan trắc và dự báo đồng thời củng cố dữ liệu thống kê về phát thải làm cơ sở để giải quyết các nguồn gây ô nhiễm chủ yếu", bà bà Ramla Khalidi chia sẻ.
Bên cạnh đó, theo đại diện UNDP, Việt nam cũng cần có một cách tiếp cận đa phương, đa ngành, cùng với sự chỉ đạo của Chính phủ cũng như sự phối hợp hiệu quả giữa cấp trung ương, địa phương, và với các ngành, doanh nghiệp, trường đại học, cơ quan truyền thông và các đối tác cộng đồng chủ chốt./.
