TP.HCM đang xúc tiến đề án thành lập 4 khu thương mại tự do (FTZ), định vị tại những đầu mối hạ tầng chiến lược gồm cảng biển, đường sắt và cửa khẩu quốc tế. Đây được coi là bước đi quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển logistics, công nghiệp và thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng.
Theo Sở Công Thương, 4 khu FTZ hiện đang được nghiên cứu gồm: Khu thương mại tự do gắn với cảng biển Cái Mép Hạ; Khu thương mại tự do Cần Giờ; Khu thương mại tự do Bàu Bàng; và Khu thương mại tự do phường An Bình. Trong số này, Cái Mép Hạ là dự án đã được Thủ tướng phê duyệt tại Quyết định số 1629/QĐ-TTg ngày 16/12/2024, đưa vào quy hoạch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050.
Khu Cái Mép Hạ có quy mô 3.764 ha, chia thành ba khu chức năng: khu đầu mối giao thông vận tải với hệ thống cảng biển, cảng thủy nội địa và ga đường sắt rộng hơn 1.735 ha; khu kho bãi logistics và công nghiệp hơn 1.178 ha; và khu công nghệ cao, đô thị - dịch vụ khoảng 850 ha. Dự án hiện đã nhận được ý kiến góp ý của Bộ Tài chính (ngày 12/6) và Bộ Công Thương (ngày 8/7), tạo cơ sở pháp lý cho giai đoạn triển khai tiếp theo.
Song song đó, TP.HCM cũng định hướng phát triển Khu thương mại tự do Cần Giờ với quy mô 1.000 - 2.000 ha, gắn với Cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ và vịnh Gành Rái. Tuy nhiên, dự án này vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu, Sở Công Thương đang tham mưu UBND Thành phố kiện toàn tổ nghiên cứu.
Tại địa bàn tỉnh Bình Dương cũ, Khu FTZ Bàu Bàng được quy hoạch khoảng 100 ha, nằm trên tuyến đường sắt TP.HCM - Lộc Ninh dài 53,63 km, kết nối trực tiếp với các trung tâm hàng hóa và cụm cảng Cái Mép - Thị Vải cũng như Cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh). Cùng tuyến đường này, ga An Bình (TP Dĩ An cũ) cũng được xác định là hạt nhân của một khu thương mại tự do rộng khoảng 100 ha, với mục tiêu kết nối tương tự. Tuy nhiên, cả hai dự án hiện chưa thể triển khai do tuyến đường sắt quốc tế Bàu Bàng vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu.
Sở Công Thương đánh giá, các đề án FTZ có nhiều thuận lợi nhờ sự quan tâm, chỉ đạo sát sao từ Trung ương đến địa phương, đồng thời nhận được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư lớn như DP World, Vingroup hay liên danh Geleximco. Dù vậy, khó khăn lớn nhất vẫn là khung pháp lý chưa hoàn thiện, thiếu chính sách đặc thù về thuế, đất đai và ưu đãi đầu tư.
Trong bối cảnh TP.HCM đã thay đổi quy mô kinh tế và địa giới hành chính sau khi nhập tỉnh, Sở Công Thương cho rằng cần đánh giá lại chuỗi cung ứng liên kết vùng. Ba trụ cột phát triển được nhấn mạnh gồm: Bình Dương với lợi thế công nghiệp, Bà Rịa - Vũng Tàu với kinh tế biển và dịch vụ logistics, cùng TP.HCM với thế mạnh tài chính quốc tế.
Từ thực tiễn đó, Sở Công Thương kiến nghị UBND TP.HCM đề xuất Chính phủ phê duyệt đề án khu thương mại tự do và xây dựng chiến lược phát triển giai đoạn 2021 - 2030, coi đây là công cụ chính sách để tạo động lực tăng trưởng. Đồng thời, đề xuất Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành ban hành cơ chế ưu đãi linh hoạt, mở và đa dạng nhằm thu hút đầu tư.
Ngoài ra, cơ quan này cũng mong muốn Đoàn Đại biểu Quốc hội TP.HCM xem xét, bổ sung chính sách thành lập khu thương mại tự do trong quá trình sửa đổi Nghị quyết 98, tạo nền tảng pháp lý cho việc hiện thực hóa mục tiêu đưa TP.HCM trở thành trung tâm logistics và thương mại quốc tế trong thập kỷ tới.
