VIETGAP, hay Thực hành nông nghiệp tốt ở Việt Nam, là bộ tiêu chuẩn quốc gia do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn ban hành, áp dụng cho các sản phẩm, nhóm sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản. Mục tiêu chính của VIETGAP là đảm bảo quá trình sản xuất nông nghiệp an toàn, nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ sức khỏe người sản xuất và người tiêu dùng, đồng thời bảo vệ môi trường và truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
Các tiêu chí cốt lõi của VIETGAP bao gồm: Đảm bảo vùng sản xuất không bị ô nhiễm hóa chất, kim loại nặng, vi sinh vật gây hại. Sử dụng đất và giá thể phù hợp, có biện pháp cải tạo và duy trì độ phì nhiêu. Sử dụng giống có nguồn gốc rõ ràng, khỏe mạnh, phù hợp với điều kiện địa phương. Sử dụng nguồn nước tưới an toàn, tiết kiệm và hiệu quả. Áp dụng các biện pháp phòng trừ dịch hại sinh học, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Sử dụng phân bón cân đối, hợp lý, ưu tiên phân hữu cơ và có biện pháp quản lý để tránh ô nhiễm môi trường.
Thực hiện đúng quy trình thu hoạch, sơ chế, bảo quản để đảm bảo chất lượng và an toàn sản phẩm. Có biện pháp thu gom, xử lý chất thải nông nghiệp đúng quy định, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Đảm bảo điều kiện làm việc an toàn cho người lao động. Ghi chép đầy đủ các hoạt động sản xuất để có thể truy xuất nguồn gốc khi cần thiết. Bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học, áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường, bảo tồn các loài sinh vật có lợi. Xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm hiệu
GLOBALGAP, hay Thực hành nông nghiệp tốt toàn cầu, là một bộ tiêu chuẩn quốc tế được xây dựng nhằm chuẩn hóa quy trình sản xuất nông nghiệp trên toàn thế giới, bao gồm trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản. GLOBALGAP được công nhận rộng rãi trên toàn cầu và là một trong những điều kiện tiên quyết để nông sản Việt Nam có thể tiếp cận các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ và Nhật Bản.
GLOBALGAP có phạm vi áp dụng rộng hơn và yêu cầu kỹ thuật chi tiết, nghiêm ngặt hơn so với VIETGAP. Bên cạnh các yếu tố tương tự như VIETGAP về an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và sức khỏe người lao động, GLOBALGAP còn đặc biệt chú trọng đến các khía cạnh như: Xây dựng và thực hiện các biện pháp quản lý rủi ro trong suốt quá trình sản xuất. Hệ thống truy xuất nguồn gốc chi tiết đến từng lô sản phẩm, có mã số nhận diện toàn cầu (GGN). Yêu cầu cao hơn về các biện pháp bảo vệ môi trường và duy trì đa dạng sinh học. Đảm bảo điều kiện sống tốt cho vật nuôi và thủy sản. Các yêu cầu cụ thể và nghiêm ngặt hơn về kiểm soát chất lượng nước và đất. Yêu cầu đánh giá và giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường trong quá trình sản xuất.
VIETGAP và GLOBALGAP đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển của kinh tế xanh trong ngành nông nghiệp Việt Nam thông qua nhiều khía cạnh: Cả hai tiêu chuẩn đều hướng đến việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường thông qua việc hạn chế sử dụng hóa chất độc hại, quản lý chất thải hiệu quả, tiết kiệm tài nguyên nước và bảo vệ đa dạng sinh học. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng một nền nông nghiệp xanh, thân thiện với môi trường. Việc áp dụng các quy trình sản xuất theo VIETGAP và GLOBALGAP giúp tạo ra các sản phẩm nông nghiệp an toàn cho người tiêu dùng và đồng thời đảm bảo tính bền vững của hệ thống sản xuất trong dài hạn. Điều này góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và duy trì nguồn tài nguyên cho các thế hệ tương lai.
Sản phẩm được chứng nhận VIETGAP và đặc biệt là GLOBALGAP có giá trị gia tăng cao hơn trên thị trường, cả trong nước và quốc tế. Chứng nhận GLOBALGAP mở ra cơ hội xuất khẩu sang các thị trường khó tính, nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên trường quốc tế. Các chứng nhận VIETGAP và GLOBALGAP là bằng chứng đáng tin cậy về chất lượng và an toàn của sản phẩm, giúp người tiêu dùng yên tâm hơn khi lựa chọn. Điều này thúc đẩy thị trường tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp xanh và bền vững. Việc áp dụng các tiêu chuẩn đòi hỏi người nông dân và doanh nghiệp phải thay đổi phương thức quản lý, ghi chép đầy đủ thông tin, tối ưu hóa quy trình sản xuất, từ đó nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm thiểu lãng phí tài nguyên. Các nguyên tắc của VIETGAP và GLOBALGAP, đặc biệt là trong quản lý chất thải và sử dụng tài nguyên, tạo tiền đề cho việc áp dụng các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, tái sử dụng phụ phẩm nông nghiệp, giảm thiểu chất thải và ô nhiễm.
Mặc dù có vai trò quan trọng, việc áp dụng VIETGAP và GLOBALGAP tại Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt đối với các hộ nông dân nhỏ lẻ: Chi phí để đạt được chứng nhận, đặc biệt là GLOBALGAP, có thể là một rào cản lớn đối với nhiều nông dân. Việc đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật của tiêu chuẩn đòi hỏi sự thay đổi trong tập quán canh tác truyền thống và đầu tư về kiến thức, công nghệ. Nhận thức về lợi ích của các tiêu chuẩn và năng lực thực hiện của một bộ phận nông dân còn hạn chế. Thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa nông dân, doanh nghiệp và các bên liên quan trong chuỗi giá trị.
Để vượt qua những thách thức này và thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của VIETGAP và GLOBALGAP trong quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh, cần có các giải pháp đồng bộ từ các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng: Cần có các chính sách hỗ trợ tài chính cho nông dân và doanh nghiệp trong quá trình chứng nhận và áp dụng các tiêu chuẩn. Nâng cao nhận thức và năng lực cho nông dân về các tiêu chuẩn và kỹ thuật sản xuất tiên tiến. Thúc đẩy sự hợp tác giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và các tổ chức để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau. Xây dựng và hoàn thiện các chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp xanh, khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn tiên tiến. Tăng cường truyền thông về lợi ích của sản phẩm đạt tiêu chuẩn VIETGAP và GLOBALGAP để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng.
VIETGAP và GLOBALGAP không chỉ là những tiêu chuẩn về thực hành nông nghiệp tốt mà còn là những bước đệm vững chắc, định hướng cho sự chuyển đổi sang một nền kinh tế xanh bền vững trong nông nghiệp Việt Nam. Việc đẩy mạnh áp dụng và nhân rộng các tiêu chuẩn này sẽ góp phần nâng cao giá trị nông sản, đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường và tăng cường khả năng cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế, hướng tới một tương lai xanh và thịnh vượng./.
