Khí thế cách mạng từ làng quê nghèo
Tháng Tám năm 1945 đã đi vào lịch sử dân tộc như một bản hùng ca bất diệt, mở ra kỷ nguyên độc lập tự do cho đất nước sau gần một thế kỷ bị thực dân, phong kiến đô hộ. Trong những ngày tháng sục sôi ấy, quê hương Thanh Hóa, nơi được mệnh danh là “quê hương anh hùng, địa linh nhân kiệt” đã trở thành một trong những địa phương tiêu biểu, góp phần quan trọng vào thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám.
Từ ngàn đời, xứ Thanh vốn nổi tiếng là vùng đất kiên trung, giàu truyền thống yêu nước, bất khuất trước ngoại xâm. Từ phong trào Cần Vương, khởi nghĩa Ba Đình đến những năm đầu thế kỷ XX, nơi đây đã sản sinh biết bao con người quả cảm, sẵn sàng hiến dâng cho độc lập dân tộc. Khi ánh sáng cách mạng của Đảng soi rọi, tinh thần ấy càng được hun đúc, biến thành ngọn lửa cách mạng không gì có thể dập tắt.
Ngay sau khi Nhật đảo chính Pháp (tháng 3/1945), tình hình chính trị biến động nhanh chóng, quần chúng nhân dân Thanh Hóa càng thêm căm phẫn và hướng về cách mạng. Các tổ chức Việt Minh nhanh chóng củng cố, lan rộng ra khắp các huyện, làng. Từ các buổi tuyên truyền, truyền đơn bí mật cho đến những cuộc mít tinh công khai, không khí sục sôi cách mạng đã len lỏi vào từng ngõ xóm.
Ngày 13/8/1945, khi Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc phát động toàn dân nổi dậy, Thanh Hóa đã kịp thời triệu tập hội nghị Tỉnh ủy mở rộng tại làng Mao Xá (Thiệu Hóa). Hội nghị nhất trí chớp thời cơ, phát động khởi nghĩa giành chính quyền trên toàn tỉnh. Điều đáng chú ý, quyết định ấy được đưa ra trong bối cảnh Trung ương còn chưa gửi chỉ thị trực tiếp, thể hiện bản lĩnh chủ động, sáng tạo và tinh thần dám chịu trách nhiệm của Đảng bộ tỉnh.
Không khí cách mạng nhanh chóng bùng nổ. Đêm 18/8, lệnh tổng khởi nghĩa chính thức phát ra. Chỉ trong vòng vài ngày, các huyện Thiệu Hóa, Thọ Xuân, Vĩnh Lộc, Quảng Xương, Yên Định, Nga Sơn, Đông Sơn… đồng loạt đứng dậy. Chính quyền tay sai bị lật đổ, bộ máy cai trị phong kiến – thực dân tan rã. Nhân dân các làng xã hân hoan treo cờ đỏ sao vàng, thành lập chính quyền cách mạng ở cơ sở.
Đến ngày 20/8, khu vực thị xã Thanh Hóa – nơi trung tâm đầu não chính trị, kinh tế của tỉnh được giải phóng. Lực lượng cách mạng cùng quần chúng đông đảo đã giành trọn quyền làm chủ. Quân Nhật ở địa bàn không còn sức kháng cự, buộc phải chấp nhận đầu hàng.
Đỉnh cao của thắng lợi diễn ra vào sáng 23/8/1945. Tại khu vực Vườn Hoa thị xã, hàng vạn nhân dân từ các huyện trong tỉnh đổ về mít tinh, mừng thắng lợi và ra mắt Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Thanh Hóa do đồng chí Lê Tất Đắc làm Chủ tịch. Sự kiện này đánh dấu mốc son rực rỡ, toàn tỉnh Thanh Hóa đã hoàn toàn thuộc về nhân dân, chính quyền cách mạng được xác lập trên quy mô toàn diện.
Dấu ấn của trí tuệ và bản lĩnh
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám tại Thanh Hóa không chỉ đến từ sự vùng lên tự phát của quần chúng mà còn là kết quả của sự lãnh đạo chặt chẽ, mưu lược của Đảng bộ tỉnh. Đặc biệt, nét nổi bật ở đây là tinh thần chủ động, sáng tạo và dám nghĩ dám làm.
Trong bối cảnh toàn quốc đang chờ chỉ thị chính thức, Thanh Hóa đã mạnh dạn tự quyết định khởi nghĩa. Đó không phải sự liều lĩnh mà là quyết định dựa trên đánh giá chính xác tình hình khi nhận thấy kẻ thù hoang mang, chính quyền tay sai rệu rã, quần chúng sẵn sàng vùng dậy. Chính cách nhìn nhạy bén ấy đã giúp Thanh Hóa tận dụng thời cơ vàng, tiến hành khởi nghĩa nhanh gọn, giành thắng lợi hầu như không đổ máu.
Một nét đặc sắc khác là sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng. Từ Việt Minh ở làng xã, các đội tự vệ, thanh niên cứu quốc cho đến tầng lớp trí thức, nông dân, công nhân đều đồng lòng tham gia. Khối đại đoàn kết dân tộc được hình thành, tạo nên sức mạnh áp đảo khiến kẻ thù không thể chống cự.
Không thể không nhắc đến những địa danh, sự kiện tiêu biểu đã trở thành biểu tượng của tinh thần cách mạng Thanh Hóa. Đó là Hoằng Hóa – huyện đầu tiên giành chính quyền toàn huyện vào cuối tháng 7/1945, mở đường cho phong trào toàn tỉnh. Đó là Yên Trường (Thọ Xuân), nơi ba chi bộ hợp nhất thành lập Đảng bộ tỉnh, đặt nền móng cho sự lãnh đạo tập trung và xuyên suốt. Tất cả đã khắc sâu vào ký ức lịch sử, trở thành niềm tự hào của hậu thế.
Thắng lợi ấy còn chứng minh sức mạnh của nghệ thuật khởi nghĩa, biết huy động quần chúng, lựa chọn thời điểm chín muồi, kết hợp đấu tranh chính trị với lực lượng vũ trang. Đây chính là những bài học quý báu mà Thanh Hóa đóng góp cho phong trào cách mạng cả nước.
Cách mạng Tháng Tám đã đưa dân tộc bước vào kỷ nguyên độc lập, đồng thời mở ra trang sử mới cho Thanh Hóa. Từ sau năm 1945, Thanh Hóa tiếp tục phát huy tinh thần ấy trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, trở thành hậu phương lớn, nơi cung cấp sức người, sức của cho tiền tuyến. Những chiến công như Hàm Rồng, đường Trường Sơn – “xương sống” vận tải chiến lược – mãi mãi gắn liền với tên tuổi quê hương.
Ngày nay, trong công cuộc đổi mới và hội nhập, Thanh Hóa vẫn giữ vững truyền thống cách mạng, đồng thời khẳng định vị thế là cực tăng trưởng mới ở phía Bắc Tổ quốc. Các dự án trọng điểm quốc gia, khu kinh tế Nghi Sơn, hệ thống hạ tầng hiện đại… đang đưa Thanh Hóa tiến bước mạnh mẽ. Tinh thần đoàn kết, sáng tạo – di sản từ những ngày Tháng Tám lịch sử – tiếp tục trở thành động lực cho phát triển bền vững.
Thế hệ trẻ hôm nay, khi đứng trước tượng đài Yên Trường hay tham quan di tích cách mạng trên mảnh đất quê hương, sẽ càng thêm tự hào và ý thức trách nhiệm. Bởi thắng lợi năm xưa không chỉ là một trang sử chói lọi, mà còn là lời nhắc nhở về sức mạnh của lòng yêu nước, của tinh thần đoàn kết toàn dân tộc.
Cách mạng Tháng Tám 1945 là minh chứng hùng hồn cho khát vọng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam. Với Thanh Hóa, thắng lợi ấy còn khẳng định bản lĩnh kiên cường, trí tuệ sáng tạo của Đảng bộ và nhân dân toàn tỉnh.
80 năm đã trôi qua, nhưng khúc hùng ca Tháng Tám trên quê hương Thanh Hóa vẫn vang vọng, truyền lửa cho mỗi bước đi hôm nay và mai sau. Đó là ngọn đuốc soi sáng con đường phát triển, đưa Thanh Hóa vững vàng tiến tới tương lai, xứng đáng với niềm tin yêu của Bác Hồ kính yêu: “Thanh Hóa phải trở nên một tỉnh kiểu mẫu”./.
