Sức ép lớn nhất: Chăn nuôi lợn lao đao vì dịch bệnh
Trong nhóm vật nuôi chính, lợn đang chịu tác động nặng nề nhất. Dịch tả lợn châu Phi tiếp tục diễn biến phức tạp, khiến tổng đàn sụt giảm mạnh tại nhiều địa phương: Quảng Trị giảm 13,6%; Phú Thọ giảm 12,8%; Cao Bằng giảm 10,3%; Đà Nẵng giảm 7,2%; Quảng Ngãi giảm 5,8%; Hà Nội giảm 3,2%... Đáng chú ý, dịch bệnh chủ yếu bùng phát ở các hộ và cơ sở chăn nuôi nhỏ lẻ, nơi điều kiện an toàn sinh học còn hạn chế, chưa đảm bảo khâu sát trùng, cách ly và kiểm soát việc ra vào chuồng trại.
Trong khi đó, các doanh nghiệp và trang trại lớn vẫn duy trì được đàn lợn ổn định, thậm chí có lãi, nhờ áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng dịch. Thực tế này đang phản ánh sự phân tầng rõ nét giữa chăn nuôi công nghiệp và chăn nuôi nông hộ.
Nguyên nhân gốc rễ không chỉ đến từ dịch bệnh mà còn do cấu trúc ngành chăn nuôi. Phần lớn các hộ nhỏ lẻ – vốn chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng đàn – thường khó đầu tư hạ tầng an toàn sinh học, phụ thuộc nhiều vào thời tiết và môi trường tự nhiên. Mùa mưa kéo dài, độ ẩm cao khiến hiệu quả khử trùng giảm, tạo điều kiện cho virus phát tán nhanh.
Ngược lại, các doanh nghiệp lớn có lợi thế về vốn, kỹ thuật và quy trình khép kín, qua đó kiểm soát tốt dịch bệnh. Sự chênh lệch này đang khiến ngành chăn nuôi dần lệ thuộc vào nhóm doanh nghiệp quy mô lớn, trong khi hàng triệu hộ nông dân nhỏ lẻ bị bỏ lại phía sau.
Nguy cơ mất cân đối thị trường
Nếu xu hướng hiện nay tiếp diễn, ngành chăn nuôi Việt Nam sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất cân đối nghiêm trọng. Việc tổng đàn lợn ở các nông hộ giảm mạnh đồng nghĩa với việc nguồn cung thịt lợn ngày càng phụ thuộc quá lớn vào khối doanh nghiệp công nghiệp, từ đó làm suy yếu tính đa dạng và khả năng cạnh tranh của thị trường. Chỉ cần dịch bệnh xâm nhập vào một số trang trại lớn, toàn bộ chuỗi cung ứng có thể bị đứt gãy, gây ra những tác động dây chuyền khó lường.
Không chỉ vậy, hệ lụy xã hội cũng rất đáng quan ngại: hàng triệu nông hộ khó duy trì sinh kế, trong khi người tiêu dùng có nguy cơ phải đối mặt với biến động giá của mặt hàng thiết yếu vốn chiếm tỷ trọng lớn trong bữa ăn hằng ngày. Thực trạng này còn báo hiệu những thách thức dài hạn, khi ngành chăn nuôi đứng trước nguy cơ mất thế cân bằng giữa sản xuất nhỏ lẻ – gắn chặt với sinh kế nông thôn – và sản xuất công nghiệp quy mô lớn.
Trong bối cảnh đó, nhiều chuyên gia cho rằng chăn nuôi an toàn sinh học chính là chìa khóa để vừa kiểm soát dịch bệnh, vừa giúp nông hộ duy trì sản xuất bền vững. Việc nâng cao nhận thức, hỗ trợ kỹ thuật và có chính sách khuyến khích áp dụng an toàn sinh học cho hộ nhỏ lẻ sẽ là hướng đi tất yếu. Đây cũng là tiền đề quan trọng để triển khai các giải pháp thúc đẩy phát triển chăn nuôi theo hướng an toàn sinh học, nhằm đưa ngành chăn nuôi Việt Nam ra khỏi vòng luẩn quẩn “dịch bệnh – giảm đàn – mất cân đối thị trường”./.
