Ngành Nông nghiệp và Môi trường – 80 năm dựng xây, phát triển và bứt phá
Đây là sự kiện chính trị - xã hội trọng đại, ghi dấu 80 năm hình thành, phát triển và cống hiến của ngành Nông nghiệp, Tài nguyên và Môi trường – ba trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của đất nước.
Phát biểu tại lễ kỷ niệm, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, 80 năm qua là hành trình lịch sử đầy gian khó nhưng vẻ vang, là bản hùng ca về ý chí, trí tuệ và tinh thần sáng tạo của các thế hệ, góp phần xây dựng một Việt Nam xanh, hùng cường và phát triển.
Ông cho biết, sự kiện trọng đại này là dịp bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động đã cống hiến; tổng kết bài học quý báu, vinh danh các tập thể, cá nhân điển hình tiên tiến tại Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I của ngành.
“Đây cũng là dịp khơi dậy lòng tự hào, hun đúc ngọn lửa nhiệt huyết và khát vọng cống hiến, góp phần tạo nên sức mạnh đoàn kết, ý chí tự cường, để toàn ngành vững bước tiến vào kỷ nguyên mới với tâm thế mới, quyết tâm mới và khát vọng lớn lao hơn,” Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh.
Bộ trưởng gửi lời cảm ơn Tổng Bí thư Tô Lâm, các đồng chí Lãnh đạo, nguyên Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, cùng các điển hình tiên tiến. Ông khẳng định sự hiện diện của Tổng Bí thư là nguồn cổ vũ, động viên to lớn với toàn ngành.
Nhắc lại lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bộ trưởng cho biết: “Nông dân ta giàu thì nước ta giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh... Thiên nhiên đã cho ta đất, nước, rừng, biển, khí hậu để sinh sống. Ta phải biết giữ gìn, tôn trọng, phát triển”. Những chỉ dẫn ấy đã trở thành kim chỉ nam cho mọi chính sách suốt 80 năm qua, hướng tới mục tiêu “nông nghiệp thịnh vượng, nông dân giàu có, nông thôn văn minh, môi trường bền vững.”
Trong hai cuộc kháng chiến (1945–1975), dù trong “mưa bom bão đạn”, ngành nông nghiệp vẫn đảm bảo “tay cày, tay súng”, khai hoang hàng triệu hecta đất, xây hàng vạn công trình thủy lợi, làm nên kỳ tích “thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”. Sau thống nhất (1975), ngành nông nghiệp nhanh chóng khôi phục sản xuất, phát triển hợp tác xã, nông lâm trường quốc doanh, thực hiện các chương trình khai hoang, thủy lợi, trồng rừng, giúp sản xuất lương thực cơ bản phục hồi.
Trước những hạn chế của cơ chế bao cấp, Đảng đã ban hành Khoán 100 (1981) và Khoán 10 (1988) — bước ngoặt đổi mới nông nghiệp, khơi dậy tiềm năng người nông dân, giúp Việt Nam thoát khỏi đói nghèo, bảo đảm an ninh lương thực.
Bước vào thời kỳ Đổi mới (1986), nông nghiệp phát triển mạnh mẽ với các chính sách đột phá như Luật Đất đai (1993), chuyển đổi cơ cấu sản xuất, ứng dụng khoa học – công nghệ, xây dựng nông thôn mới. Từ chỗ thiếu ăn, Việt Nam trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới với các mặt hàng như gạo, cà phê, hồ tiêu, hạt điều, thủy sản, rau quả, mang lại hàng chục tỷ USD mỗi năm.
Nông nghiệp trở thành trụ đỡ của nền kinh tế, giúp đất nước vượt qua các giai đoạn khó khăn như khủng hoảng tài chính 1997–1998, suy thoái 2008–2009 hay đại dịch COVID-19. Ba thập kỷ qua, giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản tăng gần 50 lần, đạt 62,5 tỷ USD năm 2024, đưa Việt Nam vào top 15 quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới. Chương trình xây dựng nông thôn mới (từ 2010) đã thay đổi diện mạo nông thôn: hơn 78% xã đạt chuẩn, tỷ lệ nghèo đa chiều giảm từ 58% (1993) xuống 4,06% (2024).
Bên cạnh đó, ngành Tài nguyên và Môi trường cũng sớm được hình thành và phát triển, đóng vai trò quan trọng trong quản lý đất đai, khoáng sản, môi trường, khí tượng, biến đổi khí hậu, biển – hải đảo. Nhiều đạo luật quan trọng như Luật Bảo vệ môi trường (1993), Luật Đất đai, Luật Tài nguyên nước, Luật Khoáng sản, Luật Đa dạng sinh học… được ban hành, tạo nền tảng pháp lý vững chắc.
Các chương trình lớn như Trồng mới 5 triệu ha rừng, Một tỷ cây xanh đạt kết quả rõ rệt: tỷ lệ che phủ rừng duy trì trên 42%, rác thải được thu gom 97,28% ở đô thị và 83,1% ở nông thôn. Năm 2024, Việt Nam xếp thứ 54/166 quốc gia về phát triển bền vững, tăng 34 bậc so với 2016, đứng thứ hai ASEAN.
“Có thể khẳng định, 80 năm qua, ngành Nông nghiệp và Môi trường đã viết nên một trang sử vẻ vang của dân tộc. Trong gian khó, ý chí tự lực, tinh thần sáng tạo và khát vọng cống hiến của những người làm trong ngành đã trở thành nền tảng vững chắc cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hôm nay,” Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định.
Ngành Nông nghiệp và Môi trường xác định 5 nhiệm vụ trọng tâm trong kỷ nguyên mới
Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, bước vào giai đoạn phát triển mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đất nước ta đang đứng trước những chuyển biến sâu sắc của thời đại: Cách mạng công nghiệp 4.0, xu hướng chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tri thức, tuần hoàn và carbon thấp, cùng yêu cầu cấp thiết về an ninh lương thực, năng lượng, nguồn nước và bảo vệ môi trường sinh thái toàn cầu.
Trong bối cảnh đó, ngành Nông nghiệp và Môi trường xác định mục tiêu xuyên suốt là phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh, gắn với khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên, chủ động thích ứng biến đổi khí hậu và bảo đảm an ninh môi trường.
Thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 19-NQ/TW (ngày 16/6/2022) và Chỉ thị số 29-CT/TW (ngày 3/1/2023) được xem là nền tảng chiến lược để phát huy sức mạnh nội sinh và bảo vệ môi trường trong thời kỳ mới. Thời gian tới, ngành Nông nghiệp và Môi trường tập trung vào 5 nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm:
Thứ nhất, hoàn thiện thể chế, xây dựng mô hình quản trị hiện đại, thống nhất. Rà soát, sửa đổi toàn diện pháp luật về đất đai, nước, rừng, môi trường, khí hậu và nông nghiệp theo hướng đồng bộ, minh bạch. Kiện toàn mô hình Bộ tinh gọn, đa ngành, có năng lực hoạch định chiến lược và quản lý tổng hợp theo vùng, lưu vực, hệ sinh thái. Thực hiện phân cấp mạnh gắn với trách nhiệm giải trình, tăng cường vai trò điều phối của Trung ương và hiệu lực quản lý tại địa phương.
Thứ hai, phát triển nông nghiệp sinh thái, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Chuyển mạnh từ tăng trưởng theo chiều rộng sang phát triển giá trị bền vững dựa trên khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nhân rộng mô hình phát thải thấp, bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý rừng bền vững. Xây dựng tiêu chuẩn xanh, nâng tầm thương hiệu nông sản Việt Nam gắn với truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý và tín chỉ các-bon.
Thứ ba, quản lý, khai thác hiệu quả và bền vững tài nguyên quốc gia. Sử dụng tiết kiệm đất, nước, rừng, khoáng sản, biển phục vụ phát triển lâu dài. Bảo đảm an ninh nguồn nước, đặc biệt là các lưu vực xuyên biên giới như sông Mekong. Số hóa và công khai dữ liệu tài nguyên – môi trường, nâng cao năng lực quản trị dựa trên kết quả và bằng chứng.
Thứ tư, đẩy mạnh khoa học – công nghệ và chuyển đổi số làm động lực bứt phá. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, cảm biến, chuỗi khối trong giám sát tài nguyên, nông nghiệp thông minh. Nghiên cứu, phát triển giống cây trồng, vật nuôi thích ứng biến đổi khí hậu; hỗ trợ khởi nghiệp, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ở nông thôn.
Thứ năm, nâng cao hiệu lực quản trị, huy động nguồn lực cho chuyển đổi xanh. Xây dựng bộ máy tinh gọn, đội ngũ cán bộ có trình độ, bản lĩnh và năng lực quản lý đa ngành. Khai thác hiệu quả nguồn lực trong nước và quốc tế, nhất là tài chính khí hậu, ODA thế hệ mới và vốn tư nhân cho đầu tư xanh. Chủ động tham gia các sáng kiến toàn cầu về phát thải ròng “0”, kinh tế carbon thấp, khẳng định vai trò, vị thế Việt Nam trong khu vực và thế giới.
Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, ngành Nông nghiệp và Môi trường với quyết tâm cao và khát vọng lớn, tin tưởng sẽ tiếp tục đạt được nhiều thành tựu, đóng góp quan trọng cho mục tiêu xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.
