Từ 15 con hổ “biên giới” đến trang trại nuôi trái phép giữa đồng
Theo hồ sơ, vào năm 2007, hai hộ dân ở xã Xuân Tín huyện Thọ Xuân (cũ) là ông Nguyễn Mậu Chiến và ông Nguyễn Đình Tư đã mua 15 con hổ con (nặng khoảng 3–4 kg mỗi con) từ khu vực biên giới Việt – Lào về nuôi trong trang trại riêng.
Thời điểm đó, việc nuôi hổ không được cấp phép, nên cơ quan chức năng đã xử phạt hành chính tổng cộng 30 triệu đồng. Tuy nhiên, theo các nghị định hiện hành thời điểm đó (Nghị định 139/2004/NĐ-CP và Nghị định 159/2007/NĐ-CP), không có quy định tịch thu hổ nuôi trái phép, khiến việc xử lý gặp bế tắc.
Sau khi nộp phạt, hai chủ hộ tiếp tục nuôi và chăm sóc đàn hổ dưới sự giám sát của chính quyền địa phương. Năm 2012, Chi cục Kiểm lâm Thanh Hóa cấp giấy chứng nhận trại nuôi hổ cho ông Nguyễn Mậu Chiến, thời hạn 5 năm, mục đích “nuôi sinh trưởng, sinh sản, bảo tồn”.
Đến năm 2017, giấy phép nuôi hổ của ông Nguyễn Mậu Chiến hết hạn và không được gia hạn. Dù không còn bất kỳ giấy phép hợp pháp nào, cơ sở này vẫn tiếp tục duy trì việc nuôi nhốt. Tổ chức Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) nhiều lần kiến nghị tịch thu đàn hổ, song các cơ quan chức năng thống nhất chưa đủ căn cứ pháp lý để thực hiện, bởi những cá thể này không thuộc diện tịch thu bắt buộc theo quy định cũ.
Trong khi các cơ quan chức năng và đơn vị tiếp nhận đang xem xét phương án “giải cứu” đàn hổ, số lượng cá thể liên tục giảm do già yếu và bệnh tật. Theo báo cáo của chính quyền địa phương, đến cuối năm 2023, trang trại của ông Chiến còn 11 cá thể hổ (7 cái, 4 đực). Tuy nhiên, tháng 12/2023, một con hổ đực trưởng thành bị chết do viêm phổi nặng, và đến tháng 9/2024, thêm một con khác chết vì nhiễm trùng sau khi đánh nhau trong chuồng.
Sau hai sự cố này, hiện trại chỉ còn 9 cá thể hổ trưởng thành (3 cái, 6 đực), với trọng lượng trung bình khoảng 180 kg/con, con lớn nhất gần 300 kg. Việc tiêu hủy xác hổ đã được lập biên bản và giám sát bởi cơ quan kiểm lâm Thanh Hóa.
Gánh nặng chi phí và pháp lý quanh đàn hổ trái phép
Mỗi ngày, mỗi con hổ tiêu thụ khoảng 8–9 kg thịt, khiến chi phí nuôi dưỡng trở thành gánh nặng lớn. Chủ trang trại từng chia sẻ, việc duy trì đàn hổ nhiều năm qua là “vừa trách nhiệm, vừa cực hình” vì không thể chuyển giao, cũng không được phép kinh doanh hay gây nuôi sinh sản.
Ông Trịnh Đình Bạch (65 tuổi), người đang trực tiếp chăm sóc đàn hổ cho biết: “Đúng là bỏ thì thương, vương thì tội. Nuôi chúng lâu thành quen, nhưng mỗi ngày tốn hàng trăm cân thịt, lại chẳng biết khi nào được bàn giao đi nơi khác. Chúng tôi chỉ mong sao cơ quan chức năng sớm có hướng xử lý dứt điểm để đàn hổ được chăm sóc tốt hơn.”
Việc tìm nơi tiếp nhận đàn hổ cũng gặp nhiều khó khăn. Nhiều vườn thú và trung tâm cứu hộ động vật hoang dã từ chối tiếp nhận do không đủ cơ sở vật chất và kinh phí để chăm sóc số lượng lớn hổ trưởng thành.
Bên cạnh đó, quy trình xác minh nguồn gốc, lấy mẫu ADN, chụp sọc vằn để định danh từng cá thể cũng mất nhiều thời gian, khiến việc chuyển giao bị kéo dài.
Tháng 10/2025, UBND tỉnh Thanh Hóa đã có văn bản gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường và UBND thành phố Hà Nội, đề xuất bàn giao 9 cá thể hổ về Vườn thú Hà Nội – đơn vị được đánh giá có đủ điều kiện chuồng trại, nhân lực và kinh nghiệm chăm sóc.
Chủ cơ sở nuôi nhốt các cá thể hổ là ông Nguyễn Mậu Chiến đã đồng ý bàn giao vô điều kiện, không yêu cầu hỗ trợ hay bồi hoàn tài chính. Việc chuyển giao dự kiến hoàn thành trước ngày 5/11/2025. Trong thời gian chờ, lực lượng kiểm lâm yêu cầu chủ trại đảm bảo an toàn chuồng trại, không tự ý vận chuyển, giết mổ hoặc mua bán trái phép.
Vụ việc đàn hổ ở Xuân Tín huyện Thọ Xuân (cũ) là minh chứng rõ ràng cho lỗ hổng pháp lý trong công tác quản lý, bảo tồn động vật hoang dã ở Việt Nam. Việc xử phạt hành chính nhưng không có cơ chế tịch thu, cùng sự chậm trễ trong việc xác lập quyền sở hữu và tìm nơi tiếp nhận, đã khiến vụ việc kéo dài gần 20 năm.
