Từ meme coin đến vũ trụ hơn 3.500 tỷ USD
Chỉ hơn một thập kỷ trước, Bitcoin (BTC) còn là một khái niệm mờ mịt, gắn liền với những diễn đàn ngầm và tranh cãi về nguồn gốc.
Khi Satoshi Nakamoto công bố whitepaper vào năm 2008 với mục tiêu “đánh sập” mô hình tài chính truyền thống, không ai có thể hình dung đồng tiền số từng được dùng để mua 2 chiếc pizza với giá 10.000 BTC lại trở thành “trụ cột” của một nền kinh tế mới.
Từ việc bị xem là “trò đùa của giới công nghệ”, tương đương với các meme coin ở thời điểm hiện tại, BTC đang có vốn hóa khoảng 2.000 tỷ USD, đóng góp phần lớn vào tổng vốn hóa thị trường tiền điện tử đạt quy mô vốn hóa hơn 3.500 tỷ USD ở thời điểm hiện tại (tính đến ngày 17/10).
Ban đầu, hoạt động khai thác BTC diễn ra trong “bóng tối”, chủ yếu trong cộng đồng đam mê công nghệ.
Độ khó khai thác khi ấy chỉ ở mức vài chục nghìn, trong khi hiện nay đã vượt mốc 150 nghìn tỷ (theo dữ liệu tháng 9/2025), phản ánh quy mô và mức độ cạnh tranh khốc liệt. Từ những “máy đào” cũ kỹ trong gara, hệ sinh thái khai thác nay đã trở thành ngành công nghiệp nghìn tỷ USD, lan rộng từ Mỹ, Kazakhstan đến Trung Đông và nhiều nước châu Á.
Đáng chú ý, BTC cũng đã đi từ một tài sản gây tranh cãi — bị xem là công cụ của tội phạm và giới đầu cơ — đến việc được chính quyền Mỹ âm thầm công nhận là tài sản chiến lược.
Ngay trong quý đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ 2, Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp thành lập kho dự trữ tiền kỹ thuật số chiến lược quốc gia.
5 đồng tiền số trong danh sách dự trữ chiến lược bao gồm: BTC (Bitcoin), ETH (Ethereum), XRP (Ripple), SOL (Solana) và ADA (Cardano).
Một chuyên gia về crypto cho biết “BTC hay các đồng coin khác thực tế đều xuất phát điểm như meme coin nhưng chính từ “meme” ấy, cả một vũ trụ kinh tế số đã hình thành”.
BTC đã trở thành “vàng kỹ thuật số” để tích trữ với nhà đầu tư cá nhân cho đến những nhà đầu tư lớn như BlackRock, MicroStrategy, Chính phủ El Salvador, Bhutan…
Ethereum (ETH) – nền tảng lớn thứ 2 trong crypto đã mở ra kỷ nguyên hợp đồng thông minh, Solana (SOL) theo đuổi tốc độ và hiệu suất. Các đồng coin hạ tầng như Chainlink (LINK) cung cấp dữ liệu cho hợp đồng thông minh, token sàn như BNB, OKB, hay các meme coin biểu tượng như DOGE, PEPE, PENGU, SHIB trở thành hiện tượng văn hóa.
Song song, một hệ sinh thái tài chính phi tập trung (DeFi) nở rộ với những cái tên như ENA, AAVE, PENDLE, CURVE tạo ra thị trường tín dụng, phái sinh, thanh khoản... mà không cần trung gian.
Từ tài chính, dự trữ tài sản, công nghệ dữ liệu cho đến cả những “niềm tin cộng đồng” như meme coin — thị trường crypto đã trở thành một vũ trụ đa tầng, không chỉ là nơi đầu cơ mà còn là nơi thử nghiệm các mô hình kinh tế, kỹ thuật và xã hội mới.
Một cuộc chiến nhiều tầng lớp
Thị trường crypto không chỉ là cuộc chiến với nỗi sợ lạm phát — đó còn là một cuộc chiến thực sự, với nhiều mặt trận đan xen: pháp lý, công nghệ, tài chính và thậm chí là tội phạm.
Trong nhiều năm, crypto từng bị xem là “phi pháp”. Nhiều nhà đầu tư, đặc biệt ở các quốc gia có khung pháp lý chặt chẽ, có thể bị bắt giữ vì tham gia giao dịch. Nhà đầu tư không chỉ gặp nguy cơ bị hack tài sản mà còn đối diện với những rủi ro từ bắt cóc, tấn công thậm chí sát hại do nắm giữ nhiều tài sản, hay còn được biết đến là Wrench attacks (tấn công vật lý).
Theo ước tính của Chainalysis, năm 2025 có thể ghi nhận gấp đôi số vụ tấn công vật lý so với năm cao nhất trước đó. Và có mối tương quan “chặt” giữa giá BTC và các vụ tấn công vật lý này.
Bên cạnh tội phạm là cuộc chiến giữa nhà đầu tư và chính những người phát hành. Nhiều dự án tận dụng lòng tham ngắn hạn, sẵn sàng rug pull — “qua cầu rút ván” bỏ chạy cùng tiền của cộng đồng.
Sự kiện UST (Terra) là ví dụ điển hình: dù có tham vọng xây dựng một stablecoin phi tập trung đón đầu xu hướng, nhưng cú sập lịch sử năm 2022 đã cuốn bay hàng chục tỷ USD, tạo vết sẹo lớn cho thị trường.
Một mặt trận khác đang định hình tương lai crypto: stablecoin và quyền lực tài chính của Mỹ. Hiện stablecoin neo theo USD chiếm vị trí áp đảo, với tổng vốn hóa gần 300 tỷ USD, nhiều đồng nằm trong top 10 vốn hóa toàn thị trường (USDT, USDC, USDE, DAI…).
Với đạo luật Genius Act được thông qua gần đây, stablecoin có thể trở thành “công cụ mềm” để Mỹ tiếp tục khẳng định vị thế tiền tệ trên lãnh thổ blockchain.
Cuộc chơi không chỉ còn của Hoa Kỳ. Ả Rập Xê Út, Nhật Bản, Trung Quốc, Nga đều đã có những bước đi riêng: hoặc phát triển đồng CBDC, hoặc hỗ trợ doanh nghiệp bản địa tiến vào DeFi và stablecoin. Quyền lực tài chính đang dần “di cư” vào không gian crypto, nơi luật lệ chưa hoàn toàn ngự trị, nhưng dòng vốn và ảnh hưởng chính trị thì ngày càng rõ nét.
Đặt nền móng cho thị trường tài sản mã hóa Việt Nam
Việt Nam là một trong những quốc gia có cộng đồng đầu tư crypto năng động nhất thế giới. Theo dữ liệu của Chainalysis, Việt Nam nằm trong nhóm 5 thị trường tiền mã hóa hàng đầu APAC, với giao dịch on-chain ước đạt 220-230 tỷ USD giai đoạn 7/2024-6/2025.
Tuy nhiên, phần lớn các giao dịch này diễn ra thông qua sàn nước ngoài, ngoài tầm kiểm soát của pháp luật trong nước — kéo theo rủi ro về gian lận, rửa tiền, thất thu thuế và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư.
Nghị quyết 05/2025 của Chính phủ Việt Nam vừa qua đã đặt nền tảng quan trọng cho việc hình thành thị trường tài sản mã hóa trong nước.
Việc đưa ra quy định xây dựng sàn giao dịch tài sản mã hóa quy mô vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, cùng sự quan tâm của các công ty chứng khoán và ngân hàng lớn cho thấy sự nghiêm túc của Việt Nam.
Tuy còn nhiều tranh luận về khung pháp lý, nhưng đây là tín hiệu của một sự “tỉnh thức” — nhận ra rằng crypto không còn là trào lưu nhất thời, mà là một mảnh ghép của nền kinh tế số mới.
Dù vậy, việc thành lập sàn chỉ là bước khởi đầu. Các nước trong khu vực như Thái Lan và Singapore đã đi trước với khung pháp lý rõ ràng về cấp phép, bảo mật dữ liệu, tiêu chuẩn vận hành sàn; Thái Lan đã cấp phép cho nhiều công ty fintech hoạt động crypto từ năm 2019. Malaysia với Blockchain Roadmap 2021–2025 và quy định coi crypto như chứng khoán, đang dẫn đầu ASEAN về tích hợp tài chính Hồi giáo, thu hút 4 triệu người dùng.
Phát triển một nền kinh tế tài sản mã hóa sẽ đòi hỏi những bước đi đột phá cùng sự chuyển đổi tư duy của cả cơ quan quản lý lẫn hệ thống doanh nghiệp. Song song với khung pháp lý, Việt Nam cần nhanh chóng giải quyết các “nút thắt” về hạ tầng — từ việc làm chủ công nghệ bảo mật, xây dựng hệ thống máy chủ và trung tâm dữ liệu (data center) đạt chuẩn quốc tế về an toàn thông tin, đến việc bảo đảm nguồn cung năng lượng ổn định để vận hành sàn giao dịch cũng như tham gia sâu hơn vào mạng lưới node toàn cầu.
Hiện Việt Nam đã có trung tâm dữ liệu đầu tiên đạt chứng chỉ Uptime Tier IV, song để bắt kịp cuộc đua mở rộng vị thế trong vũ trụ tài sản số, sẽ cần phát triển thêm nhiều trung tâm Tier IV cùng mạng lưới Tier III vệ tinh hỗ trợ trên phạm vi quốc gia.
Thị trường crypto đã đi một hành trình dài: từ Bitcoin vô danh năm 2009 đến vũ trụ tài sản với vốn hóa có lúc đạt hơn 4.000 tỷ USD, từ tranh cãi về hợp pháp rồi trở thành mặt trận chiến lược giữa các quốc gia.
Ở Việt Nam, sự thay đổi đang diễn ra và câu hỏi không còn là “crypto có tồn tại không” mà là chúng ta sẽ tham gia cuộc chơi này như thế nào?
