Bánh Trung thu “nhà làm” phủ sóng chợ mạng
Theo khảo sát của phóng viên, mùa Trung thu 2025 chưa tới cao điểm nhưng thị trường bánh “nhà làm” đã rực rỡ như hội. Chỉ cần vài cú nhấp chuột trên Facebook, Zalo, TikTok Shop hay Shopee, người mua dễ dàng bắt gặp hàng loạt trang bán hàng với hình ảnh bánh trung thu lung linh, đủ màu sắc và mẫu mã. Từ dạng hộp giấy mộc mạc đến hộp gỗ chạm khắc tinh xảo, các cửa hàng nhỏ lẻ liên tục tung ra “deal sớm” kèm lời quảng cáo như “bánh nhà làm chuẩn vị, không chất bảo quản”, “đặt trước để có nhân theo yêu cầu”. Giá mỗi chiếc dao động từ 15.000 đến hơn 200.000 đồng – mức hấp dẫn so với bánh thương hiệu lớn.
Để thu hút khách, nhiều tiệm bánh thủ công áp dụng chiêu “đi trước đón đầu”. Dù các thương hiệu uy tín như Kinh Đô, Như Lan, Orion, Bibica… mới rục rịch giới thiệu bộ sưu tập Trung thu 2025 với mức giá từ 250.000 – 500.000 đồng/hộp, thậm chí có hộp lên tới 2 triệu đồng, thì các gian hàng “handmade” đã sớm rầm rộ quảng bá từ đầu tháng 8 âm lịch. Các tiệm nhỏ tận dụng mạng xã hội như một “chợ đêm online” không bao giờ tắt, tổ chức livestream, mini game và ưu đãi mua sớm để xây dựng thương hiệu cá nhân, giữ chân khách quen và thu hút người mới.
Không chỉ đa dạng về hình thức, hương vị bánh “nhà làm” cũng ngày càng phong phú. Ngoài nhân truyền thống như thập cẩm, đậu xanh, gà quay, nhiều cửa hàng còn sáng tạo nhân bào ngư, trân châu, mochi hay matcha phô mai. Một tài khoản bán hàng có hơn 20.000 lượt theo dõi khẳng định “bánh nhà làm với kinh nghiệm hơn 20 năm” và sẵn sàng đáp ứng mọi yêu cầu đặt nhân riêng.
Một tiệm khác mang tên N.B. trên Facebook đẩy mạnh dòng “bánh healthy”, quảng cáo sử dụng đường tảo Nhật, mật ong hoa cà phê, màu rau củ tự nhiên và khẳng định “bánh được làm mới mỗi ngày”. Để chiều khách, họ còn tung ra phiên bản bánh mini “để nếm nhiều vị mà không sợ ngấy”, đánh trúng tâm lý giới trẻ chuộng trải nghiệm mới.
Thế nhưng, đằng sau những quảng cáo hào nhoáng là thực trạng đáng lo: phần lớn bánh trung thu “nhà làm” đều thuộc dạng “3 không” – không nhãn mác, không thương hiệu, không hạn sử dụng. Nhiều chiếc bánh chỉ được gói sơ sài trong giấy nến hoặc túi nilon, kèm mẩu ghi chú viết tay.
Một số người bán thẳng thắn thừa nhận họ chỉ làm theo mùa, sản xuất khi có đơn đặt, công thức tùy hứng, mục đích chính là kiếm thêm thu nhập dịp Tết đoàn viên. Việc không công khai nguyên liệu, không có tem kiểm định vệ sinh khiến quá trình bảo quản và vận chuyển tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là trong điều kiện thời tiết nắng nóng, ẩm ướt.
Trong khi đó, các thương hiệu lớn lại đầu tư mạnh vào cả kênh truyền thống lẫn hiện đại. Kinh Đô, Orion, Bibica… ngoài hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi còn kết hợp bán hàng qua sàn thương mại điện tử với các buổi livestream của KOLs, KOCs – hình thức đã chứng minh hiệu quả doanh thu qua nhiều mùa lễ. Sự khác biệt này tạo nên bức tranh thị trường nhiều gam màu: một bên là sản phẩm được kiểm soát chất lượng chặt chẽ, có chứng nhận an toàn thực phẩm; bên kia là hàng trôi nổi, đẹp mắt, giá rẻ nhưng thiếu mọi chứng từ pháp lý.
Thực trạng bánh trung thu “nhà làm” bùng nổ trên chợ mạng phản ánh nhu cầu tiêu dùng cao nhưng cũng gióng lên hồi chuông cảnh báo. Với lợi thế giá rẻ và quảng cáo “sạch – ngon – an toàn”, những chiếc bánh này dễ dàng chinh phục người mua thích trải nghiệm và săn hàng lạ. Tuy nhiên, chính sự thiếu vắng các tiêu chuẩn kiểm soát từ nguyên liệu, quy trình chế biến đến bảo quản đang đặt ra câu hỏi lớn về chất lượng và độ an toàn của những chiếc bánh tưởng như vô hại nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ.
Chuyên gia cảnh báo rủi ro từ bánh Trung thu “nhà làm”
Giữa lúc thị trường bánh Trung thu “nhà làm” bùng nổ trên mạng xã hội và các sàn thương mại điện tử, giới chuyên môn liên tục đưa ra cảnh báo về những nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn. Dù được quảng bá là “tươi – sạch – không chất bảo quản”, thực tế cho thấy phần lớn sản phẩm dạng này lại thiếu những yếu tố tối thiểu để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, cho biết người tiêu dùng thường tin rằng bánh tự làm ít hóa chất, nhưng nếu không được kiểm soát, đây chính là nhóm thực phẩm có nguy cơ nhiễm khuẩn và lẫn tạp chất cao. “Không ít cơ sở nhỏ lẻ sử dụng chất tạo màu, tạo mùi không rõ nguồn gốc, thậm chí có nơi còn dùng hàn the trong nhân bánh. Sản xuất thực phẩm, dù quy mô nhỏ, cũng phải đáp ứng ba yêu cầu cơ bản: vệ sinh, bảo quản và truy xuất nguồn gốc. Không thể bán chỉ dựa vào niềm tin,” bà Minh nhấn mạnh.
Để chủ động phòng ngừa rủi ro, Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội đã triển khai kế hoạch kiểm tra toàn diện từ ngày 15/8 đến 15/10/2025 tập trung vào các cơ sở sản xuất, kinh doanh bánh Trung thu và nguyên liệu liên quan. Hoạt động này mở rộng tới cả nhà hàng, khách sạn, siêu thị, các làng nghề truyền thống như Xuân Đỉnh (Bắc Từ Liêm) và An Khánh (Hoài Đức) – những điểm nóng về sản xuất bánh kẹo dịp Tết Trung thu. Nội dung kiểm tra bao gồm giấy phép kinh doanh, chứng nhận an toàn thực phẩm, hóa đơn chứng từ, đồng thời lấy mẫu sản phẩm để kiểm nghiệm khi cần thiết.
Mối lo về an toàn càng lớn khi nhiều cơ sở bán hàng trực tuyến không công khai thông tin nguyên liệu, không có tem kiểm định, không ghi hạn sử dụng. Bánh thường được đóng gói sơ sài bằng giấy nến hoặc túi nilon, chỉ kèm theo mẩu ghi chú viết tay. Trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, quy trình bảo quản thiếu chuyên nghiệp có thể khiến bánh nhanh hỏng, dễ phát sinh nấm mốc và độc tố tự nhiên từ các nguyên liệu ngũ cốc, bột mì – những yếu tố trực tiếp gây hại cho sức khỏe.
Tại tọa đàm “Chống hàng giả, hàng gian – Làm sạch thị trường, bảo vệ niềm tin”, PGS.TS. Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM, cho biết cơ quan này đã triển khai kế hoạch phòng ngừa ngộ độc trong mùa Trung thu năm nay. Sở sẽ lập các đoàn kiểm tra chuyên trách, đặc biệt chú ý đến các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ và bánh “nhà làm”. Bà Lan dẫn chứng: “Từng có trường hợp buổi sáng cơ sở được truyền thông giới thiệu rầm rộ, buổi chiều đoàn liên ngành đến kiểm tra và lập tức xử phạt 23 triệu đồng vì không đủ giấy tờ chứng minh chất lượng".
Bà Lan khẳng định: “Bánh nhà làm chỉ nên để gia đình dùng. Nếu muốn bán ra thị trường, bắt buộc phải tuân thủ đầy đủ quy định: hóa đơn chứng minh nguồn gốc nguyên liệu, giấy khám sức khỏe của người trực tiếp chế biến, bảo đảm không để người mắc bệnh truyền nhiễm tham gia sản xuất. Bánh không giấy tờ, không đảm bảo điều kiện an toàn thực phẩm chắc chắn sẽ bị xử lý nghiêm”.
Các chuyên gia thực phẩm cũng nhấn mạnh, quá trình sản xuất bánh trung thu đòi hỏi kiểm soát chặt chẽ từng khâu – từ lựa chọn nguyên liệu, sử dụng phụ gia, vệ sinh thiết bị đến môi trường sản xuất và cách bảo quản. Chỉ cần một công đoạn bị bỏ sót, vi khuẩn và nấm mốc có thể phát triển, sinh độc tố tự nhiên gây ngộ độc hoặc tổn hại lâu dài cho sức khỏe người tiêu dùng.
Để tự bảo vệ mình, người dân được khuyến nghị ưu tiên mua bánh từ cơ sở có giấy phép và thương hiệu rõ ràng, kiểm tra thành phần dinh dưỡng, hạn sử dụng và tình trạng bao bì trước khi sử dụng. Bánh bị bể, hở, có mùi lạ hoặc dấu hiệu dầu mỡ rỉ ra cần được loại bỏ ngay. Bà Phạm Khánh Phong Lan lưu ý thêm: “Nếu có nghi ngờ, hãy liên hệ cơ quan chức năng để được hướng dẫn và góp phần làm sạch thị trường.”
Trong bối cảnh thị trường Trung thu ngày càng sôi động, những khuyến cáo này là lời nhắc quan trọng: đừng để vẻ ngoài bắt mắt hay lời quảng cáo “sạch – ngon – rẻ” đánh lừa, bởi an toàn thực phẩm phải được chứng minh bằng quy chuẩn và kiểm định, không thể chỉ dựa vào niềm tin.
