Trong một bước đi gây nhiều tranh cãi, Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) - cơ quan vận tải biển của Liên Hợp Quốc đã quyết định hoãn thêm một năm việc thông qua cơ chế áp giá carbon toàn cầu cho ngành vận tải biển. Quyết định này được đưa ra trong cuộc họp ngày 17/10 tại London, sau nhiều ngày tranh luận căng thẳng và sức ép từ các quốc gia có lợi ích lớn trong lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út.
Với 57 phiếu thuận và 49 phiếu chống, đề xuất hoãn thảo luận về thuế carbon được thông qua, đánh dấu một bước lùi đáng kể trong nỗ lực giảm phát thải của ngành vận tải biển quốc tế. Động thái này đã giáng đòn mạnh vào Liên minh châu Âu (EU), Brazil và nhóm các quốc đảo nhỏ, những nước vốn dẫn đầu trong việc kêu gọi áp dụng “thuế carbon vận tải biển” nhằm buộc các tàu có lượng phát thải cao phải trả phí và sử dụng nguồn thu để đầu tư cho nhiên liệu sạch, hỗ trợ các quốc gia đang phát triển chuyển đổi hạ tầng hàng hải xanh.
Tuy nhiên, sự phản đối mạnh mẽ từ Washington và Riyadh đã khiến tiến trình này bị đình trệ. Cả hai quốc gia- đồng thời là những nhà sản xuất dầu mỏ lớn nhất thế giới, cho rằng việc đánh thuế carbon đối với vận tải biển toàn cầu sẽ gây tổn hại đến chuỗi cung ứng và làm tăng chi phí vận chuyển hàng hóa. Trước phiên bỏ phiếu, Nhà Trắng khẳng định sẽ không chấp nhận bất kỳ “thuế vận chuyển xanh toàn cầu” nào, đồng thời cảnh báo có thể sử dụng biện pháp đáp trả thương mại nếu kế hoạch được thông qua.
Trung Quốc - quốc gia từng ủng hộ việc định giá carbon vào tháng 4, lần này lại thay đổi lập trường, bỏ phiếu thuận cho phương án hoãn. Trong khi đó, các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Hy Lạp và Síp lựa chọn bỏ phiếu trắng, cho thấy sự chia rẽ sâu sắc về con đường tiến tới giảm phát thải trong ngành vận tải biển.
Hiện vẫn chưa có thời điểm cụ thể cho việc áp dụng thuế carbon, ngay cả khi IMO đạt được đồng thuận vào năm tới. Theo kế hoạch trước đó, các tàu sẽ chỉ bắt đầu nộp phí phát thải từ năm 2028. Điều này khiến giới quan sát lo ngại rằng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 sẽ ngày càng xa vời nếu tiến độ hành động tiếp tục chậm trễ.
Ngành vận tải biển hiện chiếm khoảng 3% tổng lượng khí thải toàn cầu, tương đương với lượng phát thải của một quốc gia đứng thứ 6 hoặc 7 thế giới. Tuy nhiên, do hoạt động xuyên biên giới và không thuộc phạm vi điều chỉnh của bất kỳ quốc gia nào, lĩnh vực này từ lâu đã tránh được các quy định nghiêm ngặt về khí hậu.
Tổng thư ký IMO Arsenio Dominguez cảnh báo rằng việc thiếu một khung pháp lý thống nhất sẽ không chỉ làm chậm quá trình chuyển đổi xanh, mà còn khiến chi phí cho ngành tăng cao trong dài hạn. Ông nhấn mạnh, vòng đời trung bình của tàu biển kéo dài khoảng 25 năm, nên nếu không hành động ngay bây giờ, cơ hội để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 sẽ bị thu hẹp đáng kể.
Các doanh nghiệp trong ngành cũng bày tỏ thất vọng trước quyết định này. Tập đoàn vận tải Maersk của Đan Mạch - một trong những công ty tiên phong trong việc đầu tư vào tàu chạy bằng nhiên liệu xanh, cho rằng quyết định của IMO khiến nỗ lực giảm phát thải toàn cầu bị mất đà, đồng thời làm giảm niềm tin của thị trường vào các chính sách môi trường nhất quán.
Giới chuyên gia môi trường cho rằng, sự chậm trễ này đang khiến vận tải biển toàn cầu rơi vào tình trạng “lưng chừng”, vừa chịu áp lực chuyển đổi, vừa thiếu định hướng rõ ràng. Ông Faig Abbasov, Giám đốc phụ trách vận tải biển của tổ chức Transport & Environment, nhận định: “Mỗi năm trì hoãn là một năm ngành hàng hải bỏ lỡ cơ hội quan trọng để tiến gần hơn đến tương lai xanh.”
Dù vậy, hy vọng vẫn còn đặt ở năm tới, khi IMO dự kiến nối lại các cuộc đàm phán. Nhưng với những bất đồng sâu sắc về lợi ích quốc gia và sức ép chính trị, con đường tiến tới một mức giá carbon thống nhất cho vận tải biển toàn cầu vẫn còn nhiều sóng gió phía trước.
