Carbon footprint - vết carbon (đơn vị thường được dùng là km, kg hoặc tấn), được định nghĩa là tổng lượng phát thải khí nhà kính của một sản phẩm hay dịch vụ,…
Khí nhà kính là nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính, dẫn đến sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu. Vì vậy, việc đo lường và giảm thiểu vết carbon là một trong những thách thức cấp bách nhất của nhân loại trong thế kỷ XXI. Vết carbon thường được đo bằng tấn carbon dioxide tương đương (tCO2e). Con số này không chỉ bao gồm lượng CO2 mà còn cả các loại khí nhà kính khác như methane (CH4), nitrous oxide (N2O), và các loại khí fluorinated. Các khí này có khả năng giữ nhiệt mạnh hơn CO2, nên chúng được quy đổi về một đơn vị chung để dễ dàng tính toán. Ví dụ, một tấn methane có tác động làm nóng lên toàn cầu tương đương với 28 tấn CO2 trong vòng 100 năm.
Vết carbon có thể được chia thành hai loại chính: Vết carbon sơ cấp (Primary Carbon Footprint): Đây là lượng khí thải trực tiếp từ việc đốt cháy nhiên liệu hóa thạch, chẳng hạn như sử dụng xăng cho xe hơi, khí đốt để sưởi ấm hoặc điện cho các thiết bị trong nhà. Nó phản ánh lượng khí thải mà một cá nhân hoặc tổ chức có thể kiểm soát trực tiếp.
Vết carbon thứ cấp (Secondary Carbon Footprint): Đây là lượng khí thải gián tiếp từ toàn bộ vòng đời của các sản phẩm và dịch vụ mà chúng ta sử dụng. Nó bao gồm khí thải từ quá trình sản xuất, vận chuyển, đóng gói và xử lý chất thải. Ví dụ, một chiếc áo phông cotton đơn giản đã tạo ra một lượng khí thải đáng kể từ việc trồng trọt, dệt vải, nhuộm màu và vận chuyển đến tay người tiêu dùng.
Việc tính toán vết carbon của một cá nhân, một sản phẩm hay một công ty là một quá trình phức tạp, đòi hỏi phải thu thập dữ liệu về tất cả các hoạt động liên quan. Nhiều công cụ trực tuyến đã được phát triển để giúp mọi người ước tính vết carbon cá nhân, nhưng để có một con số chính xác, các chuyên gia cần thực hiện đánh giá chu trình sống (Life Cycle Assessment - LCA).
Việc đo lường vết carbon không chỉ là một hành động mang tính biểu tượng mà còn là một công cụ thiết yếu để quản lý và giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu. Dưới đây là những lý do chính tại sao vết carbon lại quan trọng đến vậy: - Nâng cao nhận thức về tác động môi trường: Việc tính toán vết carbon giúp các cá nhân và tổ chức nhận ra rằng mọi hoạt động, từ việc đi lại, mua sắm đến ăn uống, đều có tác động đến môi trường. Điều này thúc đẩy sự thay đổi trong hành vi và lối sống, hướng đến sự bền vững hơn.
- Đặt ra mục tiêu và lộ trình giảm phát thải: Đối với các quốc gia và doanh nghiệp, việc đo lường vết carbon là bước đầu tiên để đặt ra các mục tiêu giảm phát thải cụ thể. Nó cho phép họ xác định được những lĩnh vực cần ưu tiên hành động, ví dụ như đầu tư vào năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng, hoặc tối ưu hóa chuỗi cung ứng.
- Tăng cường trách nhiệm và minh bạch: Trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến môi trường, các công ty có thể sử dụng thông tin về vết carbon của sản phẩm để xây dựng lòng tin. Việc công bố minh bạch lượng khí thải giúp họ thể hiện trách nhiệm xã hội và môi trường, đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
- Khuyến khích đổi mới và phát triển công nghệ xanh: Áp lực giảm vết carbon là động lực mạnh mẽ để các công ty đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ sạch hơn, từ xe điện, năng lượng mặt trời đến các quy trình sản xuất hiệu quả hơn. - Hỗ trợ chính sách và quy định: Các chính phủ sử dụng dữ liệu về vết carbon để xây dựng các chính sách hiệu quả, chẳng hạn như thuế carbon, hệ thống giao dịch phát thải, hoặc các quy định về hiệu quả năng lượng. Giảm thiểu vết carbon là trách nhiệm chung của toàn xã hội, từ chính phủ, doanh nghiệp đến mỗi cá nhân.
- Đối với cá nhân: Tiết kiệm năng lượng: Tắt các thiết bị điện khi không sử dụng, sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng, và tận dụng ánh sáng tự nhiên. Thay đổi thói quen di chuyển: Ưu tiên đi bộ, xe đạp, hoặc sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Nếu bắt buộc phải sử dụng xe cá nhân, hãy cân nhắc xe hybrid hoặc xe điện.
Giảm tiêu thụ thịt: Ngành chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi bò, là một trong những nguồn phát thải methane lớn nhất. Giảm ăn thịt đỏ và tăng cường thực phẩm từ thực vật có thể giảm đáng kể vết carbon. Tái sử dụng và tái chế: Giảm lượng rác thải bằng cách mua sắm thông minh, tái sử dụng các sản phẩm và tham gia các chương trình tái chế. Hỗ trợ các sản phẩm bền vững: Lựa chọn các sản phẩm có nhãn sinh thái, được sản xuất tại địa phương và có bao bì tối thiểu.
- Đối với doanh nghiệp và chính phủ: Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo: Đầu tư vào năng lượng mặt trời, gió và thủy điện để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Nâng cao hiệu suất năng lượng: Cải thiện quy trình sản xuất, sử dụng máy móc hiệu quả hơn, và xây dựng các tòa nhà xanh. Tối ưu hóa chuỗi cung ứng: Giảm khoảng cách vận chuyển, sử dụng các phương tiện giao thông hiệu quả hơn và giảm thiểu bao bì.
Thực hiện các chính sách khuyến khích: Chính phủ có thể áp dụng thuế carbon, trợ cấp cho các công nghệ xanh, và ban hành các quy định về môi trường chặt chẽ hơn. Trồng rừng và bảo vệ rừng: Rừng đóng vai trò như "bể chứa carbon" tự nhiên, hấp thụ CO2 từ khí quyển. Việc trồng rừng và ngăn chặn nạn phá rừng là một giải pháp hiệu quả để giảm vết carbon tổng thể.
Vết carbon không chỉ là một con số kỹ thuật mà còn là một chỉ số phản ánh trách nhiệm của chúng ta đối với hành tinh. Việc hiểu rõ và nỗ lực giảm thiểu vết carbon là một bước đi quan trọng để xây dựng một tương lai bền vững, nơi con người và thiên nhiên có thể cùng tồn tại hài hòa./.
