Từ tập huấn đến cam kết hành động
Sáng ngày 8/10, tại phường Hạc Thành (Thanh Hóa), Sở Công Thương phối hợp cùng Sở Y tế tổ chức hội nghị tập huấn nâng cao chất lượng các tiêu chí cho chợ kinh doanh thực phẩm. Hơn 200 đại biểu tham dự, gồm cán bộ quản lý nhà nước, ban quản lý chợ và tổ giám sát an toàn thực phẩm của 45 xã, phường cùng nhau chia sẻ, tháo gỡ những khó khăn trong công tác duy trì tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.
Phát biểu tại hội nghị, ông Lê Văn Khoa, Trưởng phòng Quản lý Thương mại (Sở Công Thương Thanh Hóa) cho biết: "Trong những năm qua, cùng với sự quyết tâm của Sở Công Thương, dưới sự quan tâm chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, sự vào cuộc của các cấp, các ngành, đến nay, trên địa bàn tỉnh có 369/388 chợ đạt tiêu chuẩn chợ kinh doanh thực phẩm, đạt 95%. Trong đó, có 253 chợ công bố hợp chuẩn theo TCVN 11856:2017 và 116 chợ được Giám đốc Sở Công Thương quyết định công nhận chợ kinh doanh thực phẩm theo tiêu chí chợ tạm. Thanh Hóa trở thành tỉnh có số lượng chợ được công bố hợp chuẩn chợ kinh doanh thực phẩm cao nhất trong cả nước"
Theo thống kê, toàn tỉnh Thanh Hóa hiện có 388 chợ, trong đó 369 chợ đã đạt chuẩn kinh doanh thực phẩm an toàn, tương đương 95% tổng số chợ, gồm 253 chợ hợp chuẩn theo TCVN 11856:2017 và 116 chợ tạm đạt tiêu chí cơ bản. Với kết quả này, Thanh Hóa hiện dẫn đầu cả nước về số lượng chợ được công bố hợp chuẩn.
Tuy nhiên, như chính ông Khoa nhìn nhận, “đạt chuẩn” chỉ là bước khởi đầu; duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí mới là thách thức thật sự. Bởi chợ là nơi giao thương hàng ngày của hàng nghìn người, liên quan trực tiếp đến vấn đề vệ sinh, môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Không ít chợ truyền thống được xây dựng cách đây hàng chục năm, chưa được thiết kế theo quy chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm. Tình trạng nền chợ xuống cấp, hệ thống thoát nước kém, khu giết mổ – chế biến chưa tách biệt vẫn tồn tại ở nhiều nơi.
Để đạt chuẩn, các chợ phải đầu tư thêm hệ thống kho lạnh, khu bảo quản, quầy hàng sạch, bồn rửa tay, thùng rác phân loại... Điều này đòi hỏi nguồn kinh phí đáng kể, trong khi phần lớn tiểu thương buôn bán nhỏ lẻ, lợi nhuận thấp, chưa thể tự đầu tư.
Theo đại diện Sở Công Thương, tỉnh đang vận động các địa phương xã hội hóa nguồn vốn, kết hợp ngân sách nhà nước với vốn doanh nghiệp đầu tư hạ tầng chợ, song tiến độ vẫn chậm do thiếu quỹ đất và cơ chế cụ thể.
Ý thức và thói quen của tiểu thương
Một vấn đề khác mang tính “mềm” nhưng khó giải quyết hơn, chính là ý thức người kinh doanh. Dù đã được tập huấn, tuyên truyền, không ít tiểu thương vẫn giữ thói quen buôn bán cũ: dùng túi nilon, không đeo găng tay, không ghi nhãn hàng, hoặc trưng bày thực phẩm tươi sống gần khu rác thải.
Tại hội nghị, nhiều câu hỏi thực tế được nêu ra như “Thế nào là chợ đạt chuẩn?”; “Quy trình công bố hợp chuẩn ra sao?”, “Cần hồ sơ gì để được kiểm định?”…
Điều đó cho thấy, nhận thức của người bán hàng vẫn cần thời gian để thay đổi, và công tác đào tạo phải được làm thường xuyên, liên tục, chứ không thể chỉ dừng ở vài buổi tuyên truyền.
Công bố hợp chuẩn chỉ là bước khởi đầu. Nếu thiếu kiểm tra định kỳ và giám sát chặt chẽ, nhiều chợ sẽ nhanh chóng “tụt chuẩn”. Việc duy trì tiêu chí đòi hỏi các cấp chính quyền kiểm tra thường xuyên, công khai kết quả để tạo sức ép xã hội, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Thực tế, Thanh Hóa đã triển khai cơ chế kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần, song nhiều địa phương phản ánh lực lượng mỏng, trong khi số lượng chợ lớn, nên việc giám sát toàn diện còn hạn chế.
Để không chỉ “chạy theo thành tích” mà thực sự xây dựng văn hóa an toàn thực phẩm, các đại biểu cho rằng Thanh Hóa cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp mang tính lâu dài và bền vững.
Trước hết, tỉnh cần ban hành chính sách hỗ trợ tài chính, vốn vay ưu đãi cho tiểu thương và ban quản lý chợ để đầu tư nâng cấp hạ tầng, nhất là ở vùng sâu, vùng xa – nơi điều kiện kinh tế còn khó khăn. Song song đó, nên xây dựng mô hình “chợ kiểu mẫu” tại mỗi huyện, vừa làm điểm tham quan, học tập, vừa là cơ sở thực tế để nhân rộng kinh nghiệm ra toàn tỉnh.
Bên cạnh đầu tư hạ tầng, nâng cao nhận thức con người là yếu tố then chốt. Việc tập huấn cần được tổ chức thường xuyên, không dừng ở lý thuyết mà phải “cầm tay chỉ việc”. Mỗi tiểu thương cần hiểu rõ vì sao phải ghi nhãn, tại sao cần tách biệt khu tươi sống – khu hàng khô, vì đó chính là lợi ích lâu dài của bản thân và cộng đồng. Cùng với đó, công tác truyền thông cần được đẩy mạnh, phản ánh cả những điển hình tích cực lẫn tồn tại hạn chế để tạo sức lan tỏa và thay đổi thói quen kinh doanh.
Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý sẽ giúp tăng tính minh bạch và hiệu quả. Tỉnh có thể triển khai gắn mã QR truy xuất nguồn gốc sản phẩm, lắp camera giám sát vệ sinh, hay sử dụng phần mềm quản lý tiểu thương. Những công cụ này không chỉ hỗ trợ kiểm soát chất lượng mà còn giúp cơ quan chức năng theo dõi dữ liệu theo thời gian thực, kịp thời phát hiện và xử lý vi phạm.
Song hành với đó, các sở, ngành chức năng cần phối hợp chặt chẽ trong việc lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất, đồng thời công bố công khai kết quả trên cổng thông tin điện tử của tỉnh, bảng tin xã, phường để người dân cùng giám sát. Mọi vi phạm phải được xử lý nghiêm minh — từ cảnh cáo, phạt hành chính đến tước quyền kinh doanh — nhằm tạo tính răn đe và giữ vững chuẩn mực.
Đặc biệt, từ ngày 1/7/2025, Thanh Hóa chính thức triển khai mô hình chính quyền hai cấp, do đó việc phân định rõ vai trò, trách nhiệm giữa các cơ quan càng trở nên cần thiết. Sở Công Thương, Sở Y tế, lực lượng Quản lý thị trường và UBND các cấp cần phối hợp chặt chẽ, tránh chồng chéo hoặc đùn đẩy trách nhiệm, bảo đảm công tác quản lý chợ an toàn thực phẩm được thống nhất, hiệu quả và bền vững./.
