Một câu lệnh – nhiều chi phí môi trường
Theo báo cáo, mỗi truy vấn trung bình tới Gemini tiêu thụ 0,24 Wh điện, phát thải 0,033 gCO2e và sử dụng 0,26 ml nước. Để người dùng dễ hình dung, Google so sánh rằng mức điện này tương đương xem TV trong 9 giây, còn lượng nước chỉ bằng 5 giọt.
Xét theo cơ cấu phát thải, phạm vi 2 – tức lượng khí thải gián tiếp từ nguồn điện, hệ thống sưởi và làm mát – chiếm tới 0,023 gCO2e, tương đương 70% tổng phát thải. Trong khi đó, phát thải trực tiếp (phạm vi 1) và gián tiếp khác (phạm vi 3) cộng lại chỉ ở mức 0,01 gCO2e. Quy đổi sang thực tế, 1.000 câu lệnh gửi tới Gemini sẽ tạo ra lượng khí thải tương đương việc chạy xe máy xăng gần 1 km.
Không dừng ở con số khí thải, báo cáo còn phân tích chi tiết “nơi tiêu tốn năng lượng”. Trong đó, 58% điện năng được dành cho các bộ tăng tốc AI, 25% cho CPU và bộ nhớ máy chủ, 10% cho thiết bị dự phòng hoạt động ở chế độ chờ, phần còn lại phục vụ các khâu vận hành trung tâm dữ liệu như làm mát và chuyển đổi nguồn điện.
Một tín hiệu tích cực là mức điện năng cho mỗi truy vấn đã giảm 33 lần so với năm 2023 nhờ cải tiến phần cứng, tối ưu thuật toán và nâng cao hiệu quả trung tâm dữ liệu. Nói cách khác, Google đã “tiết kiệm” đáng kể cho từng câu lệnh AI. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc tổng phát thải giảm. Trái lại, nhu cầu sử dụng AI tăng bùng nổ khiến tổng lượng điện và khí thải tăng mạnh. Đây chính là minh chứng điển hình cho nghịch lý Jevons – khi hiệu suất sử dụng một tài nguyên càng cao, chi phí giảm, thì nhu cầu lại tăng lên, dẫn tới tổng mức tiêu thụ vẫn leo thang.
Thực tế, tổng phát thải khí nhà kính của Google trong năm 2024 đã cao hơn 51% so với 5 năm trước. Riêng các trung tâm dữ liệu đã tiêu thụ tới 30,8 triệu MWh điện, gấp đôi năm 2020 – một con số cho thấy AI đang trở thành động lực chính làm gia tăng dấu chân carbon của tập đoàn.
Một câu lệnh AI, nhiều hệ lụy khí hậu
Mặc dù báo cáo mang đến cái nhìn hiếm hoi về chi phí môi trường của một câu lệnh AI, chính Google cũng thừa nhận rằng phạm vi phân tích còn nhiều hạn chế. Các số liệu được đưa ra mới chỉ áp dụng cho truy vấn văn bản, chưa tính đến hình ảnh hay video – những loại tác vụ vốn tiêu hao năng lượng gấp nhiều lần. Hơn nữa, đây là con số trung bình, không phản ánh hết các trường hợp thực tế. Một câu lệnh đơn giản có thể đúng như mức công bố, nhưng với những tác vụ phức tạp, chẳng hạn yêu cầu hệ thống tóm tắt hàng chục cuốn sách, năng lượng tiêu tốn có thể cao vượt trội.
Khoảng cách giữa hiệu quả kỹ thuật và bức tranh toàn cục vì thế trở thành thách thức lớn. Dù năng lượng cho mỗi truy vấn đã giảm tới 33 lần chỉ sau một năm, tổng mức tiêu thụ và phát thải vẫn tiếp tục tăng do nhu cầu AI ngày một bùng nổ. Công nghệ vốn được kỳ vọng sẽ giúp tối ưu hóa tài nguyên trong sản xuất, khoa học và kinh doanh, nay lại có nguy cơ trở thành một nguồn phát thải khổng lồ mới nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời.
Đứng trước sức ép này, Google khẳng định đang đầu tư mạnh vào các giải pháp giảm thiểu: mở rộng sử dụng năng lượng tái tạo, nghiên cứu triển khai điện hạt nhân và mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải khó tránh. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định đây chỉ là giải pháp tạm thời. Việc phụ thuộc vào cơ chế bù trừ carbon có thể xoa dịu áp lực trong ngắn hạn, nhưng không thể xử lý tận gốc vấn đề: nhu cầu năng lượng cho AI đang tăng nhanh hơn khả năng sản xuất điện sạch.
Câu hỏi lớn đặt ra lúc này không chỉ dành cho Google mà cho cả ngành công nghệ: liệu sự phát triển của trí tuệ nhân tạo có thực sự “xanh” như kỳ vọng, hay đang mở ra một vòng xoáy tiêu thụ tài nguyên mới? Và quan trọng hơn, các tập đoàn công nghệ có sẵn sàng gắn trách nhiệm môi trường với chiến lược tăng trưởng AI, thay vì chỉ dựa vào những biện pháp bù đắp carbon để duy trì hình ảnh “thân thiện khí hậu”?
