Các sản phẩm từ dừa trong cơn “bão giá”
Thị trường dừa toàn cầu hiện chứng kiến đợt tăng giá chưa từng có, đặc biệt là dầu dừa – loại nông sản được ví như “vàng trắng” của vùng nhiệt đới. Tại Mỹ, giá dầu dừa tháng 4/2025 đã chạm 3,31 USD/kg (150 cent/pound), cao hơn 127% so với mức trung bình 5 năm và vượt kỷ lục năm 2011. Ở Ấn Độ, giá gần như tăng gấp ba, đạt 423.000 rupee (4.840 USD)/tấn, trong khi giá quốc tế cũng leo lên 2.990 USD/tấn.
Đợt tăng này bắt nguồn từ cuối năm 2024, khi sản xuất bị gián đoạn tại nhiều quốc gia trồng dừa ở Nam Á và Đông Nam Á. Hạn hán, nắng nóng, mưa thất thường cùng sâu bệnh khiến nguồn cung sụt giảm nghiêm trọng. Hệ quả là dầu dừa vượt ngoài khả năng chi trả của nhiều hộ gia đình, buộc người tiêu dùng chuyển sang các loại dầu ăn khác.
Không chỉ dầu dừa, mà cơm dừa khô, sữa dừa hay kem dừa cũng đồng loạt khan hiếm ở các thị trường lớn như châu Âu, Mỹ, Trung Quốc, Malaysia và UAE. Theo Hiệp hội Dừa Quốc tế (ICC), nhu cầu vẫn cao trong khi nguồn cung hạn chế, khiến giá dầu dừa khó hạ nhiệt, dự kiến duy trì 2.500–2.700 USD/tấn nửa cuối năm 2025 – gấp hơn hai lần so với mức trung bình 1.000 USD năm 2023. Dù một số thương nhân Singapore lạc quan rằng nguồn cung mới từ Đông Nam Á có thể “giảm nhiệt” thị trường, giá khó có khả năng rơi xuống dưới 2.000 USD/tấn trong ngắn hạn.
Sức ép này đang buộc các nước xuất khẩu điều chỉnh chiến lược. Tại Indonesia, nông dân tăng bán dừa nguyên quả, khiến xuất khẩu dầu dừa nửa đầu năm giảm 15%, trong khi cơm dừa khô và sản phẩm chế biến tăng 58%. Philippines – nước xuất khẩu dầu dừa lớn nhất thế giới – cũng ghi nhận giá vượt 2.658 USD/tấn, cao nhất 3 năm. Ở Ấn Độ, các nhà máy ép dầu liên tục kêu gọi nới lỏng nhập khẩu, nhưng thuế suất trên 100% cùng thủ tục rườm rà khiến mọi nỗ lực chưa đem lại hiệu quả.
Trong khi đó, nhu cầu toàn cầu vẫn tăng mạnh. Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), nhập khẩu dầu dừa của Hoa Kỳ quý I/2025 tăng gần 30% so với cùng kỳ. Điều này phản ánh vai trò ngày càng lớn của dầu dừa: không chỉ trong thực phẩm sạch, mà còn là nguyên liệu chủ lực của mỹ phẩm hữu cơ và chất tẩy rửa sinh học.
Hệ quả là “cơn bão giá” không chỉ dừng ở dầu dừa, mà còn lan sang dừa non, sữa, bột dừa và nhiều sản phẩm chế biến khác. Người tiêu dùng và doanh nghiệp, đặc biệt trong ngành mỹ phẩm – chăm sóc cá nhân vốn phụ thuộc dầu dừa nhờ hàm lượng axit lauric cao – đang chịu tác động trực tiếp.
Nguồn cung dừa lao dốc vì biến đổi khí hậu
Để lý giải tình trạng khan hiếm này, cần nhìn về gốc rễ: vườn dừa già cỗi, diện tích tái trồng hạn chế và thiếu giống mới năng suất cao. Biến đổi khí hậu càng làm bức tranh ảm đạm. Đông Nam Á liên tục đối mặt với thời tiết cực đoan: Indonesia, Malaysia hứng hạn hán, trong khi Philippines thường xuyên chịu bão lớn. Đặc biệt, El Niño 2023 với nền nhiệt cao và mưa ít đã khiến sản lượng dừa năm 2024 giảm rõ rệt, bởi cây dừa cần tới một năm từ khi ra hoa đến lúc cho quả.
Không những thế, giá dừa thấp kéo dài nhiều năm khiến nông dân không còn mặn mà đầu tư, nhiều vườn bị bỏ bê sau đại dịch COVID-19. Khi xu hướng uống nước dừa “detox” lan rộng trên mạng xã hội, nhu cầu tăng mạnh trở lại, nhưng nguồn cung không kịp đáp ứng. Thậm chí, nhiều nơi nông dân chặt dừa non để bán nước, làm thiếu hụt nguyên liệu cho ép dầu.
Sâu bệnh cũng khiến cung ứng thêm căng thẳng. Sri Lanka bùng dịch bọ trắng, Philippines bị sâu đầu đen tàn phá, khiến nguồn cung copra – nguyên liệu thô để ép dầu – rơi vào khủng hoảng.
Ngay cả khi giá cao khuyến khích trồng mới, cây dừa vẫn cần 4–5 năm mới cho quả ổn định. Điều này khiến khoảng cách cung – cầu khó thu hẹp trong ngắn hạn. Hiện Philippines, Indonesia và Sri Lanka – ba nước chiếm 70% sản lượng toàn cầu – đều lao đao bởi khí hậu cực đoan, sâu bệnh và vườn già chưa tái canh.
Đứng trước nguy cơ này, nhiều chính phủ buộc phải can thiệp: Philippines tính giữ lại một phần sản lượng cho nội địa; Indonesia xem xét cấm xuất khẩu 3–6 tháng và áp thuế để hạn chế nguồn ra ngoài; Sri Lanka cho phép nhập khẩu nhân dừa và mở chiến dịch diệt sâu diện rộng.
Theo India Times, nếu không có thay đổi đáng kể trong nguồn cung, giá dừa và dầu dừa sẽ neo cao đến hết năm 2025. Điều này đồng nghĩa áp lực ngày càng lớn với cả người tiêu dùng lẫn các ngành công nghiệp phụ thuộc vào nguyên liệu từ dừa.
Xuất khẩu dừa Việt Nam lập kỷ lục
Trong bức tranh đầy biến động ấy, Việt Nam lại ghi nhận dấu ấn tích cực. Năm 2024, lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu dừa vượt mốc 1 tỷ USD, đạt gần 1,1 tỷ USD (tăng 20%); riêng dừa tươi đạt 390 triệu USD, tăng tới 61%.
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cả nước hiện có khoảng 200.000 ha dừa, sản lượng hằng năm gần 2 triệu tấn, trong đó 1/3 đạt chứng nhận hữu cơ cho thị trường Mỹ và châu Âu. Hơn 600 doanh nghiệp đang tham gia chế biến – xuất khẩu, đưa Việt Nam vào top 5 thế giới.
Tuy nhiên, bước sang 2025, nguồn cung trong nước dự báo gặp khó do nông dân thận trọng mở rộng diện tích, trong khi sức ép cạnh tranh từ Thái Lan, Ấn Độ, Trung Đông và đặc biệt là các nhà máy chế biến mới nổi tại Trung Quốc ngày càng lớn. Việt Nam hiện định hướng ổn định diện tích 200.000 ha đến năm 2030, nhưng thách thức ngắn hạn vẫn còn hiện hữu.
Diễn biến giá cả trong nước cũng phản ánh xu thế toàn cầu. Một quả dừa bán lẻ hiện có giá 15.000–20.000 đồng, gấp đôi 2024. Tại Bến Tre, Tiền Giang, giá tại vườn lên 100.000–130.000 đồng/chục quả, tăng gần gấp đôi cùng kỳ.
Từ vị thế “lép vế” trước sầu riêng, thanh long hay chuối, nay dừa đã trở thành nông sản xuất khẩu “tỷ đô” mới. Trung Quốc và Mỹ là hai thị trường tăng trưởng mạnh. Sau khi ký Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch (8/2024), xuất khẩu dừa sang Trung Quốc bùng nổ, giúp Việt Nam chiếm 20% thị phần, đứng thứ ba sau Thái Lan và Indonesia. Trong khi đó, tại Mỹ, chỉ sau chưa đầy một năm mở cửa (8/2023), lượng dừa tươi nhập từ Việt Nam tăng hơn 11 lần, giá trị gần gấp 10 lần, chủ yếu nhờ sản phẩm hữu cơ, gọt sẵn và phục vụ chế độ ăn lành mạnh.
Theo Hiệp hội Dừa Việt Nam, giá dừa và dầu dừa khó hạ nhiệt trong ngắn hạn. Đây vừa là cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu, vừa là sức ép lên người tiêu dùng và doanh nghiệp chế biến. Để tận dụng lợi thế mà không bị “mắc kẹt” trong vòng xoáy giá cao, ngành dừa Việt Nam cần nhanh chóng tái cấu trúc sản xuất và nâng cấp chuỗi giá trị./.
