Chủ trì Hội thảo gồm: ông Nguyễn Thanh Ngọc - Thứ trưởng Bộ Tư pháp, bà Đoàn Thị Thanh Mỹ - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ. Tham dự Hội thảo còn có đại diện các Uỷ ban Pháp luật, Kinh tế của Quốc hội; đông đảo đại diện các Hiệp hội, doanh nghiệp và các chuyên gia. Đại diện lãnh đạo Hiệp hội Đầu tư xây dựng - dịch vụ nông, lâm nghiệp Việt Nam do ông Nguyễn Mạnh Thắng - Phó Chủ tịch tham dự Hội thảo.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp, Phó Chủ tịch Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương Nguyễn Thanh Ngọc cho rằng luật đất đai đã được sửa đổi nhiều lần, từng bước được hoàn thiện và có những tác động đến sự phát triển chung của đất nước. Tuy nhiên, vẫn còn vướng mắc trong triển khai thực hiện đưa luật vào đời sống, chưa thực sự khơi thông được nguồn lực đặc biệt quan trọng thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Bộ Tư pháp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã rà soát, tiếp thu các kiến nghị của các doanh nghiệp, hiệp hội, các tổ chức, chuyên gia báo cáo Chính phủ sửa đổi luật đất đai.
Ông Nguyễn Thanh Ngọc đề nghị các đại biểu phát biểu ý kiến đi thẳng vào các vấn đề thực tiễn và đề xuất các giải pháp cụ thể. Trong đó tập trung vào các nhóm vấn đề như: vướng mắc, hạn chế của luật đất đai hiện hành, những vẫn đề bất cập, quy định không phù hợp càn trở sự phát triển hay tạo kẽ hở để lách luật vi phạm pháp luật,...
Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội các nhà thầu xây dựng Việt Nam, giá đất theo luật đất đai 2024 theo giá thị trường, rất khó kiểm soát và dễ dẫn đến làm tăng giá bất động sản; nhà nước cần quan tâm điều tiết thị trường, địa tô chênh lệch, đảm bảo phát triển thị trường lành mạnh. Phương pháp tính giá đất đã theo thông lệ nhưng còn là vấn đề gây nghẽn.Trong quá trình xây dựng pháp luật các cơ quan chủ trì soạn thảo cần hết sức quan tâm trong việc lấy ý kiến của các chuyên gia và đối tượng bị tác động trực tiếp.
Việc giao cho các đơn vị tư vấn định giá cũng còn bất cập, định giá nhanh cũng phải mất 1 năm, chậm thì 2-3 năm. Công tác giải phóng mặt bằng cần được quan tâm, đây là một trong những nguyên nhân gây chậm triển khai các dự án. Thủ tục giải phóng mặt bằng còn nặng về hành chính, kéo dài thời gian thực hiện. Công tác tái định cư cũng là một vấn đề vướng mắc của các dự án.
Đại diện Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho hay, đã có văn bản kiến nghị gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường thống kê rất nhiều vấn đề. Việc sửa đổi luật đất đai là rất quan trọng trực tiếp tháo gỡ các điểm nghẽn, khó khăn cho các doanh nghiệp.
Tại TP. Hồ Chí Minh, số lượng các dự án đang gặp vướng mắc giá trị lên đến 100 tỷ đô la Mỹ, đây chỉ là một địa phương, nếu tháo gỡ được thì sẽ tác động rất lớn đến tăng trưởng kinh tế của đất nước.
Dự thảo luật sửa đổi đã đưa ra "đúng" và "trúng" các vấn đề đang là điểm nghẽn, như giá đất, đền bù giải phóng mặt bằng, thẩm định giá,... nếu không làm kỹ các vấn đề này sẽ tiếp tục khó khăn.
Một điểm nghẽn khác là sự thiếu đồng bộ, thống nhất giữa các luật, vấn đề năng lực thực thi của cấp phường, xã cũng như sự cần thiết số hoá và xây dựng cơ sơ dữ liệu liên thông trong hệ thống dữ liệu quốc gia.
PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất việc sửa luật lần này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, phải xác định vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Tất cả liên quan đến sử dụng đất thì dẫn chiếu theo Luật Đất đai. Bên cạnh đó là vấn đề giá đất, hệ thống thông tin đầu vào về giá thì Nhà nước phải làm.
Tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thơ, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Công chứng Việt Nam đã nêu hàng loạt vướng mắc trong thủ tục sang tên, đăng ký biến động đất đai. Bà Thơ cho rằng, quy trình hiện nay quá rườm rà, gây bức xúc cho người dân và ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh.
Thủ tục hành chính sau sáp nhập chính quyền địa phương 02 cấp ngày càng phức tạp. Thay vì 2 bước như trước, hiện quy trình có tới 5 bước, mỗi khâu đều phát sinh độ trễ, khiến thời gian xử lý kéo dài gấp nhiều lần, người dân phải đi lại nhiều lần.
Đại diện Hiệp hội Pháp chế doanh nghiệp Việt Nam nhấn mạnh cần thiết phải có quy hoạch sử dụng đất của cấp xã phường, nếu chỉ lập quy hoạch cấp tỉnh sẽ rất khó thực hiện. Về người sử dụng đất, luật đất đai hiện chưa quy định đối với người nước ngoài. Đất đai có nguồn gốc từ cổ phần hoá doanh nghiệp hiện còn đang ách tắc. Công tác tổ chức thực hiện đang là vấn đề nhức nhối, 6 tháng đến 1 năm chưa xong được thẩm định giá; cần có chế định về vấn đề định giá; nguyên nhân chậm trễ thuộc trách nhiệm của cơ quan quản lý nhưng doanh nghiệp phải nộp tiền chậm nộp.
Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc đánh giá cao các ý kiến đóng góp tại hội thảo đều rất trách nhiệm, thẳng thắn, cởi mở và mang tính xây dựng cao. Nội dung góp ý không chỉ giới hạn trong phạm vi Luật Đất đai mà còn mở rộng ra các vấn đề về sự thiếu tương thích, đồng bộ giữa Luật Đất đai và các luật liên quan khác. Điều này cho thấy một bước tiến trong việc nhận diện các vướng mắc trong hệ thống pháp luật về đất đai.
Một trong những nội dung trọng tâm được thảo luận là công tác phân cấp, phân quyền trong quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất; vấn đề xác định giá đất và công tác đền bù, giải phóng mặt bằng.
Giải pháp được đề xuất là đẩy mạnh chuyển đổi số, minh bạch hóa cơ sở dữ liệu giao dịch đất đai và tăng cường cơ chế quản lý để các giao dịch được thực hiện công khai. Khi giá đất được xác định đúng, bài toán về đền bù, thu hồi đất sẽ được giải quyết.
Một đề xuất quan trọng đã được đưa ra đó là xác định vị trí pháp lý cho Luật Đất đai là luật nền tảng, các luật khác khi được xây dựng phải bảo đảm tính thống nhất và không được mâu thuẫn với các nguyên tắc cơ bản của Luật đất đai.
Bộ Tư pháp trong thời gian tới sẽ tiếp tục tổ chức các hội thảo bóc tách các vấn đề cụ thể hơn để đi sâu thảo luận tìm giải pháp tháo gỡ./.
