Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về việc thí điểm thị trường tài sản số trong vòng 5 năm, đánh dấu bước ngoặt quan trọng đưa Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn thử nghiệm. Theo quy định, tối đa 5 sàn giao dịch tài sản số được cấp phép hoạt động, với yêu cầu vốn điều lệ không dưới 10.000 tỷ đồng và phải có sự tham gia của ít nhất hai tổ chức lớn trong lĩnh vực ngân hàng, bảo hiểm hoặc công nghệ.
Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, sự kiện này có thể coi là dấu mốc lịch sử khi cơ quan quản lý quyết định “đưa thị trường từ ngầm ra sáng”. Từ nhiều năm nay, Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ giao dịch và nắm giữ tài sản mã hóa cao, nhưng phần lớn hoạt động diễn ra ngoài sự kiểm soát chính thức. Việc thiết lập sàn giao dịch hợp pháp không chỉ nhằm minh bạch hóa thị trường, mà còn giúp định hình hành lang pháp lý cho kỷ nguyên blockchain tại Việt Nam.
Mô hình thí điểm với 5 sàn giao dịch sẽ là công cụ quan trọng để vừa thu hút dòng vốn, vừa tạo kênh đầu tư hợp pháp cho nhà đầu tư trong nước. Những doanh nghiệp tiên phong không đơn thuần được trao cơ hội kinh doanh, mà còn trở thành đối tác đồng hành cùng Nhà nước trong quá trình xây dựng chính sách quản lý, thử nghiệm các giải pháp mới. Có thể coi đây là phép thử đầu tiên, đặt nền móng cho việc hình thành hệ sinh thái tài sản số chuẩn mực.
Tuy nhiên, thách thức lại xuất hiện ngay từ giai đoạn đầu. Ông Trung cho rằng, yêu cầu lớn nhất đặt ra là tính hiệu quả và sự bền vững trong vận hành. Các sàn thí điểm vừa phải đáp ứng kỳ vọng phát triển thị trường, vừa phải cùng Nhà nước điều chỉnh, hoàn thiện khung pháp lý. Đảm bảo tính tuân thủ theo tiêu chuẩn quốc tế đối với một mô hình sàn tập trung (CEX) sẽ là áp lực không nhỏ.
Theo TS Phan Phương Nam, Phó trưởng Khoa Luật Thương mại, Trường Đại học Luật TPHCM, việc cấp phép cho 5 sàn giao dịch tài sản số là bài toán phức tạp, đòi hỏi cách tiếp cận đa chiều và thận trọng. Cơ quan quản lý cần dung hòa ba mục tiêu chính: phát triển thị trường, tuân thủ chuẩn mực quốc tế và giám sát chặt chẽ.
Yếu tố đầu tiên là cạnh tranh lành mạnh. Việc chỉ cho phép 5 sàn thí điểm giúp dễ kiểm soát chất lượng giai đoạn đầu, nhưng quá trình lựa chọn phải đa dạng, từ ngân hàng, công ty chứng khoán đến doanh nghiệp công nghệ - để tránh rơi vào tình trạng độc quyền. Sự đa dạng này cũng sẽ tạo động lực đổi mới dịch vụ, đồng thời tăng tính minh bạch trong quá trình vận hành.
Tiếp đến là tiêu chuẩn quốc tế. Việt Nam cần tính toán khả năng cho phép các sàn trong nước kết nối với hệ thống quốc tế để mở rộng thanh khoản. Tuy nhiên, sự kết nối này phải đi kèm với các cơ chế giám sát nghiêm ngặt nhằm giảm thiểu rủi ro xuyên biên giới. Việc áp dụng đầy đủ khung FATF, AML/KYC toàn cầu, chỉ kết nối qua các kênh được phê duyệt, chia sẻ dữ liệu thời gian thực và đào tạo nhân sự theo chuẩn quốc tế là yêu cầu không thể bỏ qua.
TS Nam nhấn mạnh, chỉ khi đạt được sự cân bằng giữa ba mục tiêu - cạnh tranh, chuẩn mực quốc tế và giám sát minh bạch, thì 5 sàn giao dịch thí điểm mới có thể trở thành công cụ chiến lược: vừa mở ra sân chơi mới cho doanh nghiệp, vừa bảo đảm an toàn hệ thống và củng cố niềm tin thị trường. Nói cách khác, thí điểm không chỉ là cuộc thử nghiệm kỹ thuật, mà còn là bài kiểm tra năng lực quản lý, điều hành và tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong kỷ nguyên tài sản số.
Trần Huyền