Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là khái niệm xa lạ với cộng đồng doanh nghiệp. Ở góc độ phát triển bền vững, AI ngày càng được kỳ vọng trở thành công cụ mạnh mẽ, hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực, cắt giảm chi phí, tăng tính minh bạch và đặc biệt là thúc đẩy việc thực thi ESG (môi trường, xã hội, quản trị). Nhiều doanh nghiệp thậm chí đã xây dựng nền tảng AI riêng để phục vụ quản trị dữ liệu, vận hành và chăm sóc khách hàng.
Gamuda Land Việt Nam, chẳng hạn, đã phát triển Gamuda Bot UNIFY - một công cụ giải đáp và quản lý thông tin cho toàn hệ thống. Song song với đó, doanh nghiệp này còn ứng dụng AI trong thiết kế và phát triển hạ tầng xanh, tạo ra sự lưu thông tự nhiên của ánh sáng, gió, đồng thời gia tăng giá trị cho khách hàng. Đại diện Gamuda Land nhấn mạnh: “AI chỉ thực sự phát huy sức mạnh khi được quản trị minh bạch và ứng dụng có trách nhiệm”.
Tương tự, Tập đoàn Thiên Long cũng đang thử nghiệm nhiều ý tưởng mới, từ tối ưu hóa bao bì xanh, sử dụng robot AI nhập liệu, phân tích dữ liệu ESG tự động cho tới dự báo xu hướng CSR. Những đổi mới này không chỉ giúp doanh nghiệp giảm tải các công việc lặp đi lặp lại, tiết kiệm thời gian xử lý mà còn tạo cơ hội đào tạo nhân viên nội bộ tiếp cận công nghệ mới.
Dù vậy, không thể phủ nhận rằng hành trình ứng dụng AI còn nhiều trở ngại. Xây dựng cơ sở dữ liệu chuẩn đòi hỏi đầu tư lớn, trong khi hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, nhân lực chuyên sâu về AI còn thiếu. Đặc biệt, thách thức không chỉ nằm ở khoản đầu tư ban đầu mà còn ở việc duy trì liên tục trong nhiều năm, đòi hỏi sự cam kết lâu dài từ doanh nghiệp.
Song song với cơ hội, việc áp dụng AI trong ESG cũng đặt ra rủi ro đạo đức và pháp lý. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng nếu AI bị lợi dụng để "tẩy xanh", tức tạo ra những báo cáo ESG bóng bẩy nhưng không phản ánh đúng thực tế thì niềm tin của khách hàng, nhà đầu tư và xã hội sẽ bị xói mòn. Đây được xem là thách thức lớn nhất khi doanh nghiệp kết hợp AI và ESG.
Tại một hội thảo mới đây, TS. Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), khẳng định việc đưa AI vào ESG là xu thế tất yếu. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh: doanh nghiệp cần bắt đầu từ khâu xác định mục tiêu trọng yếu, xây dựng chiến lược kinh doanh gắn với ESG, tích hợp vào báo cáo tài chính và hoạt động đầu tư. Chỉ khi đó, AI mới đóng vai trò là cộng sự thông minh chứ không phải “chiếc hộp đen” gây rủi ro.
Ở góc nhìn đạo đức, bà Trần Thị Thúy Ngọc, Phó tổng giám đốc Deloitte Việt Nam, chỉ ra ba vấn đề cần lưu tâm: thiên kiến dữ liệu, ảo giác AI và tính mờ đục của thuật toán. Bà cảnh báo, nếu doanh nghiệp quá lệ thuộc vào AI mà không có cơ chế kiểm soát, kết quả phân tích có thể sai lệch, dẫn đến quyết định sai lầm. Với ESG, hậu quả còn nghiêm trọng hơn khi các dữ liệu bị “mỹ miều hóa” để che đậy thực trạng.
Đồng quan điểm, bà Phạm Thị Quỳnh Vi - Giám đốc chất lượng FPT cho rằng giải pháp căn bản là kiểm soát dữ liệu từ đầu. “Chi phí kiểm soát cao nhưng đây là điều kiện tiên quyết để đảm bảo ESG thực sự minh bạch và hiệu quả”, bà Vi khẳng định. Trong khi đó, Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển doanh nghiệp Mạc Quốc Anh đề xuất thành lập trung tâm ESG dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, vừa cung cấp dữ liệu, vừa đào tạo, tư vấn để họ có thể áp dụng ESG một cách bền vững và lâu dài.
Các chuyên gia đều chung nhận định: AI không thể thay thế con người trong ESG. Dù AI hỗ trợ tối ưu tài chính, nhân sự, báo cáo và ra quyết định, yếu tố quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người. Đó là lý do các doanh nghiệp cần xây dựng cơ chế quản trị rõ ràng, bảo đảm tính minh bạch, công bằng và trách nhiệm khi dùng AI trong ESG.
Nhìn tổng thể, AI mang lại cơ hội kép: vừa thúc đẩy chuyển đổi số, vừa hỗ trợ chuyển đổi xanh. Nhưng để tránh biến AI thành công cụ “tẩy xanh”, điều cốt lõi là doanh nghiệp phải đặt tính chính trực và cam kết phát triển bền vững lên hàng đầu. Chỉ khi đó, AI mới trở thành trợ thủ đắc lực trên hành trình xây dựng tương lai bền vững cho doanh nghiệp và xã hội.
Trần Huyền