Trong bối cảnh ngành xây dựng toàn cầu đang đối mặt với sức ép giảm phát thải và tiết kiệm tài nguyên, khái niệm “thiết kế tuần hoàn” và “vật liệu xanh” ngày càng được xem là hướng đi chiến lược. Không chỉ là xu hướng tất yếu, đây còn là chìa khóa giúp kiến tạo những công trình thân thiện môi trường, tối ưu hóa chi phí vận hành và bảo vệ sức khỏe con người.
Tại hội thảo, ông Douglas Lee Snyder, Giám đốc VGBC, chia sẻ nhiều nghiên cứu cho thấy ô nhiễm không khí trong nhà hiện cao gấp 5 lần ngoài trời, chủ yếu từ hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) phát thải từ vật liệu xây dựng và nội thất. Hàm lượng VOC cao không chỉ ảnh hưởng hô hấp, giảm khả năng tập trung mà còn có thể dẫn đến bệnh mãn tính. Vì vậy, vật liệu an toàn, ít phát thải là điều kiện tiên quyết. Xu hướng vật liệu xanh hiện nay tập trung vào gỗ bền vững, bê tông chất lượng cao, sơn không VOC hay các vật liệu cách nhiệt, vừa tiết kiệm năng lượng vừa bảo vệ sức khỏe người dùng.
Kiến trúc sư Tim Middleton, Phó Giám đốc Worklounge 03, nhấn mạnh kiến trúc không chỉ tạo hình khối mà còn định hình không gian sống và làm việc. Khi hiểu đúng mục đích này, vật liệu trở thành phương tiện để thiết kế tuần hoàn, bền vững, thay vì chỉ phục vụ mục đích thẩm mỹ. Trên thực tế, nền kinh tế hiện đại đã chuyển từ mô hình tuần hoàn sang tuyến tính: khai thác - sản xuất - sử dụng - thải bỏ. Trong khi đó, các công trình truyền thống, như kiến trúc gỗ Nhật Bản, tồn tại hàng trăm năm nhờ thiết kế khớp nối linh hoạt, có thể thay thế từng phần mà không phá bỏ toàn bộ.
Để đưa kiến trúc trở lại nền kinh tế tuần hoàn, ông Middleton đề xuất tăng tuổi thọ và khả năng thích ứng của công trình, đồng thời áp dụng “design for deconstruction” - thiết kế để tháo dỡ, giúp công trình dễ tháo rời, tái sử dụng hoặc di chuyển mà không phá hủy vật liệu. Bê tông vẫn là thách thức lớn, nhưng có thể giảm lượng sử dụng nhờ các giải pháp kết cấu như sàn rỗng, sàn ô lưới hay lõi xốp, giảm tới 60% thể tích vật liệu mà vẫn đảm bảo độ bền. Việt Nam cũng có cơ hội mở rộng vật liệu xanh với thép, kính và tấm thạch cao, những loại dễ tái chế và phù hợp với chuỗi tuần hoàn.
Sự kết hợp giữa thiết kế tuần hoàn, vật liệu xanh và chứng nhận minh bạch đang mở ra hướng phát triển mới cho ngành xây dựng Việt Nam. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật mà còn là sự thay đổi tư duy thiết kế và tiêu dùng, hướng tới một nền kiến trúc xanh, thông minh và bền vững, nơi mỗi vật liệu đều mang giá trị lâu dài cho tương lai.
Trần Huyền