Những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn PM2.5 đã trở thành mối quan ngại lớn ở các đô thị lớn như Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh. Nhiều thời điểm, chỉ số chất lượng không khí vượt ngưỡng an toàn, đưa hai thành phố này lọt nhóm đô thị ô nhiễm nhất thế giới. Theo báo cáo của đoàn giám sát Quốc hội, ô nhiễm không khí đang diễn biến phức tạp, có thời điểm ở mức nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, gây ra các bệnh tim mạch, hô hấp và tổn thất lớn cho nền kinh tế.
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Huỳnh Thành Đạt từng khẳng định tại sự kiện “Không khí sạch cho bầu trời xanh”: “Không khí sạch là nguồn tài nguyên vô giá nhưng cũng là nguồn tài nguyên dễ bị tổn thương nhất.” Từ khói xe, bụi công trường, khí thải công nghiệp đến việc đốt rác, đốt rơm rạ tự phát, tất cả đang góp phần làm “nghẹt thở” bầu trời đô thị. Với đặc thù địa hình và khí hậu, Hà Nội càng dễ bị tích tụ ô nhiễm, khiến vấn đề kiểm soát chất lượng không khí trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nhấn mạnh: một bầu không khí sạch không chỉ bảo vệ sức khỏe người dân, mà còn tạo dựng hình ảnh của một quốc gia văn minh, là “điểm đến an toàn” của các nhà đầu tư công nghệ cao và là “thị thực xanh” hấp dẫn du khách quốc tế. Chính vì vậy, việc quản lý và cải thiện chất lượng không khí không chỉ là nhiệm vụ môi trường, mà còn là chiến lược phát triển kinh tế, xã hội và du lịch.
Thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ, ngành và địa phương đã tăng cường hoạt động quan trắc, cảnh báo và công khai dữ liệu chất lượng không khí. Song song đó là các giải pháp kiểm soát nguồn phát thải, thúc đẩy giao thông xanh, phát triển công nghiệp sạch và quản lý đô thị thông minh. Tuy nhiên, như ông Thành nhìn nhận, những nỗ lực này vẫn cần được thực hiện mạnh mẽ, đồng bộ và liên vùng hơn để tạo ra chuyển biến thực chất.
Kế hoạch hành động quốc gia giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến 2045 đang được kỳ vọng là bước đi chiến lược, tạo hành lang pháp lý rõ ràng và cơ chế phối hợp thống nhất trong xử lý ô nhiễm không khí. Bộ cũng đã đề xuất thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về giải quyết ô nhiễm không khí, đặc biệt tập trung vào Vùng Thủ đô – khu vực có mật độ dân cư và phương tiện cao nhất cả nước.
Hà Nội đã ban hành hàng loạt kế hoạch cụ thể như “Kế hoạch quản lý chất lượng không khí đến năm 2030” và “Kế hoạch thực hiện Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ” nhằm xử lý ô nhiễm tại nguồn. Đáng chú ý, Thành phố đang chuyển đổi toàn bộ hệ thống xe buýt sang năng lượng sạch trước năm 2030, bước đi mang tính đột phá nhằm giảm phát thải và hình thành thói quen sống xanh cho người dân Thủ đô.
Để đạt mục tiêu dài hạn, sự chung tay của toàn xã hội là yếu tố quyết định. Các chuyên gia cho rằng, mỗi người dân cần bắt đầu từ những thay đổi nhỏ: sử dụng phương tiện công cộng, hạn chế đốt rác, lựa chọn sản phẩm thân thiện môi trường. Trong khi đó, các doanh nghiệp cần tiên phong đầu tư công nghệ sạch, phát triển năng lượng tái tạo và hướng tới sản xuất bền vững.
Không khí sạch không chỉ là tài nguyên, mà là nền tảng của mọi phát triển. Bảo vệ bầu trời hôm nay cũng chính là bảo vệ tương lai - một tương lai mà Việt Nam có thể tự tin giới thiệu với thế giới như một “quốc gia xanh”, một “điểm đến” hấp dẫn cả với nhà đầu tư lẫn du khách quốc tế.
Trần Huyền