Ngành chăn nuôi bò sữa trong nước đang đứng trước thách thức lớn khi nhiều vùng nguyên liệu truyền thống rơi vào tình trạng suy giảm mạnh. Tại TP Hồ Chí Minh - nơi từng là địa bàn chăn nuôi trọng điểm, đàn bò sữa đã giảm hơn 50%. Tương tự, những vùng vốn nổi tiếng với nghề nuôi bò sữa như Ba Vì (Hà Nội) hay Mộc Châu (Sơn La) cũng đang trên đà suy thoái, khiến nỗi lo phá sản hàng loạt hiện hữu.
Đóng góp vào thành công này chính là sự kết hợp hài hòa giữa các doanh nghiệp lớn với hệ thống nông hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Mô hình đó giúp tạo ra chuỗi cung ứng tương đối ổn định, đưa nguồn sữa tươi nội địa trở thành trụ cột của thị trường. Nhờ vậy, nhiều năm liền, ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn mở ra tiềm năng xuất khẩu.
Tuy nhiên, bức tranh sáng sủa ấy đã nhanh chóng thay đổi. Chỉ trong vài năm, thị trường sữa trong nước phát triển “quá nóng”, với hàng loạt thương hiệu và sản phẩm tràn ngập, từ sữa nước, sữa chua đến sữa dinh dưỡng. Song song, nguyên liệu sữa nhập khẩu đổ vào ồ ạt, chiếm ưu thế áp đảo, làm lu mờ nguồn nguyên liệu trong nước.
Điều này tạo ra sự hỗn loạn trên thị trường. Người tiêu dùng khó phân biệt đâu là sữa tươi thật sự, đâu là sữa pha lại từ bột. Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng đàn bò sữa nội địa rơi xuống mức báo động, đặc biệt ở các hộ chăn nuôi nhỏ, vốn là lực lượng chủ lực của ngành. Sự sụt giảm này không chỉ làm nhiều gia đình mất kế sinh nhai mà còn đe dọa nền tảng nguyên liệu cho ngành chế biến sữa trong tương lai.
Khảo sát của Hội Chăn nuôi Việt Nam chỉ ra rằng, nếu không có giải pháp kịp thời, hàng loạt vùng chăn nuôi truyền thống sẽ đứng bên bờ phá sản. Nguy cơ mất trắng không chỉ dừng ở con số đàn bò giảm mạnh, mà còn kéo theo sự đứt gãy chuỗi giá trị, khiến ngành sữa Việt Nam phụ thuộc ngày càng nhiều vào nguồn nhập khẩu.
Trước bối cảnh khó khăn, Bộ Công Thương đang xây dựng và trình Chính phủ Chiến lược phát triển ngành sữa Việt Nam giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn 2045. Mục tiêu của chiến lược là tạo ra một ngành sữa phát triển bền vững, lấy nguồn nguyên liệu trong nước làm nền tảng, từng bước hạn chế sự lệ thuộc vào nhập khẩu.
Theo các chuyên gia, muốn cứu ngành chăn nuôi bò sữa nội địa, cần tận dụng tối đa lợi thế của một nền nông nghiệp nhiệt đới phong phú về thức ăn, phụ gia và nguyên liệu bổ trợ. Việc nhập khẩu cần được kiểm soát chặt chẽ, chỉ nên dành cho những loại nguyên liệu trong nước chưa sản xuất được.
Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, ông Nguyễn Xuân Dương, nhấn mạnh vai trò của chương trình sữa học đường. Nếu triển khai bằng các sản phẩm sữa tươi trong nước, chương trình này vừa mang lại nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ em, vừa thúc đẩy tiêu thụ sữa nội, tạo động lực cho nông dân gắn bó với nghề nuôi bò. “Tiềm năng chăn nuôi gia súc cho sữa của Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng được yêu cầu này”, ông khẳng định.
Một giải pháp quan trọng khác là hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật đối với sản phẩm sữa. Quy định minh bạch, dễ hiểu sẽ giúp người tiêu dùng phân biệt rõ giữa sữa tươi và sữa pha lại từ bột, từ đó lựa chọn chính xác hơn. Đồng thời, cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân cũng có căn cứ rõ ràng để sản xuất, kinh doanh đúng hướng.
Không ít ý kiến còn cho rằng cần áp dụng quy định bắt buộc: các cơ sở chế biến sữa phải gắn với vùng nguyên liệu trong nước, hoặc sử dụng tối thiểu một tỷ lệ sữa tươi nội địa trong sản xuất. Đây không chỉ là biện pháp bảo vệ nông dân, mà còn là cách để duy trì nền tảng phát triển ngành sữa Việt Nam bền vững, lấy sức khỏe cộng đồng và lợi ích sản xuất nội địa làm ưu tiên hàng đầu.
Nếu những chính sách này được triển khai đồng bộ, ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam sẽ có cơ hội khôi phục và phát triển. Ngược lại, nếu tiếp tục phụ thuộc vào nhập khẩu, không chỉ nông dân mà cả nền kinh tế sẽ đối mặt rủi ro lớn khi chuỗi cung ứng toàn cầu biến động.