Một năm kể từ khi Việt Nam tổ chức phiên đấu giá tần số 5G lần đầu tiên, tốc độ mạng di động trung bình đã cải thiện ngoạn mục, đưa quốc gia bứt phá hơn 26 bậc trên bảng xếp hạng toàn cầu. Theo báo cáo tháng 8 năm 2025 từ Ookla, tốc độ tải xuống di động tại Việt Nam hiện đạt 152,17 Mbps, gấp gần ba lần so với con số 56,95 Mbps vào cùng kỳ năm 2024. Nhờ đó, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 16 thế giới, đánh dấu bước tiến rõ rệt trong nỗ lực phát triển hạ tầng số.
Đằng sau cú nhảy vọt này là hàng loạt giải pháp đồng bộ về quy hoạch phổ tần, cơ chế đấu giá, chính sách hỗ trợ và yêu cầu cam kết triển khai mạng từ các nhà khai thác. Cục trưởng Cục Tần số Vô tuyến điện, ông Lê Văn Tuấn (thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ), cho rằng điểm mấu chốt là việc Việt Nam cấp quyền truy cập cho các nhà mạng vào cả băng tần trung bình và thấp. Với ít nhất 100 MHz băng tần trung bình, nhà mạng có thể cung cấp dịch vụ 5G chất lượng cao, đảm bảo tốc độ và độ ổn định cho người dùng.
Việc quy hoạch lại băng tần C cũng đòi hỏi công tác di dời nhiều trạm VSAT và TVRO sang dải Ku hoặc phần cao của C-band (4,0–4,2 GHz), hoặc chuyển truyền dẫn vệ tinh sang cáp quang. Để giảm nhiễu, các bộ lọc tùy chỉnh, chi phí thấp nhưng đáp ứng chuẩn cao, đã được phát triển và ứng dụng thay cho những loại có sẵn trên thị trường. Đặc biệt, thay vì chia phổ tần thành các khối nhỏ 10–20 MHz như cách thường làm, Việt Nam đã chia thành các khối 100 MHz, điều này giúp nhà mạng dễ triển khai mạng 5G quy mô lớn, hiệu quả.
Không chỉ tập trung vào phổ tần trung bình, Việt Nam cũng chú trọng băng tần thấp, trong đó việc giải phóng băng 700 MHz là bước then chốt để đảm bảo phủ sóng sâu và rộng, đặc biệt tại các đô thị lớn và vùng nông thôn. Nhờ tiến trình số hóa truyền hình được hoàn thành từ trước, quốc gia đã sẵn sàng khai thác 700 MHz để mở rộng vùng phủ cho 4G và chuyển tiếp lên 5G.
Giá tần số đóng vai trò then chốt khi ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định đầu tư mạng lưới và chất lượng dịch vụ về sau. Nghiên cứu quốc tế chỉ rõ khi chi phí tần số vượt 10% doanh thu thường khiến các nhà mạng giảm đầu tư, dẫn đến suy giảm chất lượng. Ngược lại, nếu chi phí nằm dưới 5% doanh thu, các nhà khai thác có động lực duy trì đầu tư mạnh mẽ và dịch vụ ngày càng cải thiện. Thực tế cho thấy mạng di động tốt nhất thuộc về các quốc gia giữ giá tần số trong ngưỡng hợp lý.
Dựa trên phân tích này, Việt Nam đã điều chỉnh đáng kể giá khởi điểm trước khi tổ chức đấu giá, giảm mức xuất phát để chi phí phổ tần của nhà mạng ở mức hợp lý. Kết quả là sau phiên đấu giá, chi phí tần số đối với các nhà khai thác Việt Nam chỉ chiếm khoảng 6% hoặc thấp hơn doanh thu hàng năm. Từ kinh nghiệm này, Việt Nam đã đề xuất xây dựng báo cáo của APT để chia sẻ bài học và khuyến khích các quốc gia khác áp dụng mô hình định giá hợp lý.
Theo ông Tuấn, mục tiêu của chiến lược đấu giá là tạo ra thị trường 5G vừa cạnh tranh mạnh mẽ vừa phát triển nhanh chóng, thể hiện qua ba nguyên tắc. Trước hết, Việt Nam không chỉ đưa ra băng tần 2,6 GHz mà còn khai thác 3,8 GHz, điều này giúp thúc đẩy cạnh tranh khi các nhà mạng muốn sở hữu khối 100 MHz có giá trị cao.
Thứ hai, để được tham gia đấu giá, nhà mạng phải cam kết các nghĩa vụ triển khai mạng, bao gồm số lượng trạm gNodeB và eNodeB nhất định trong 2 năm đầu, đảm bảo phổ tần không chỉ là tài sản mà thực sự được sử dụng để phủ sóng. Thứ ba, việc chuyển nhượng phổ tần bị hạn chế trong 5 năm đầu sau đấu giá – nhằm ngăn đầu cơ và giữ cho nhà mạng đầu tư vào phát triển mạng lưới thay vì giao dịch phổ tần.
Bên cạnh việc đảm bảo phổ tần, Nhà nước còn có chính sách khuyến khích tài chính để các nhà mạng triển khai mạng 5G nhanh. Theo Nghị quyết 193 của Quốc hội, những nhà mạng xây dựng hơn 20.000 trạm gNodeB mới trong năm 2025 sẽ được “thưởng” tương đương 15% chi phí mua thiết bị. Cơ chế này đã tạo cú hích lớn trong kế hoạch mở rộng mạng 5G, góp phần quan trọng vào việc Việt Nam thăng hạng ấn tượng trên bản đồ tốc độ băng rộng di động toàn cầu.
Nhìn lại, từ đấu giá tần số đến chính sách hỗ trợ và cam kết triển khai, Việt Nam đã tạo nên một chuỗi biện pháp liên kết chặt chẽ để thúc đẩy hạ tầng 5G phát triển nhanh và vững chắc. Một năm sau đấu giá, kết quả rõ rệt không chỉ còn ở tốc độ mạng mà còn là bài học chiến lược cho các quốc gia trên con đường xây dựng xã hội số.
Trần Huyền