Thách thức từ vị trí đắc địa
Với lịch sử hơn 65 năm xây dựng và phát triển, chức năng nhiệm vụ đặc thù là vận chuyển, sàng tuyển, chế biến và tiêu thụ than cho các đơn vị sản xuất than tại khu vực thành phố Hạ Long (cũ) nay là phường Cao Xanh, tỉnh Quảng Ninh với sản lượng lớn lên đến hàng chục triệu tấn mỗi năm.
Nằm ngay tại trung tâm thành phố Hạ Long, đặc biệt là kề bên Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, là đơn vị có khu vực sản xuất, kho than, bến cảng trải rộng, nằm cận kề các khu đô thị, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm bụi, nước thải và làm ảnh hưởng đến cảnh quan đô thị.
Vậy nên, các hoạt động sản xuất của Công ty Tuyển than Hòn Gai - Vinacomin luôn chịu sự giám sát chặt chẽ của chính quyền và người dân.
Những năm trước đây, khi nhắc tới khu vực cụm Cảng Làng Khánh thuộc Công ty Tuyển than Hòn Gai, người dân địa phương thường có phản ứng ngay tới tình trạng ô nhiễm môi trường bởi khói bụi than đen…!
Trên hành trình dẫn chúng tôi theo cung đường từ tỉnh lộ 279, qua cầu Diễn Vọng vào khu vực cụm Cảng Làng Khánh để ghi nhận thực địa, ông Ngô Thanh Tùng - Phó trưởng phòng ĐTM Công ty Tuyển Than Hòn Gai chia sẻ, nhận thức rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, Công ty Tuyển than Hòn Gai luôn quan tâm, xác định công tác bảo vệ môi trường là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, lâu dài và gắn liền với mọi hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty.
Trong đó, công tác đảm bảo môi trường sản xuất sáng - xanh - sạch vừa mục tiêu cũng là tiêu chí được Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản (TKV) đặt ra cho mỗi đơn vị thành viên trong thi đua lao động, sản xuất.
Để thực hiện được mục tiêu hướng tới không chỉ là giảm thiểu ô nhiễm mà còn là "đưa công viên vào khai trường sản xuất, biến một khu vực công nghiệp khô cứng trở nên "sáng - xanh - sạch" đúng nghĩa, Đảng ủy Công ty Tuyển than Hòn Gai đã ban hành Nghị quyết chuyên đề, xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm và là yếu tố sống còn cho sự phát triển bền vững.
Chuyến xe dừng lại trước cổng khu vực kho than hở cụm Cảng Làng Khánh, ông Ngô Thanh Tùng Phó trưởng phòng ĐTM Công ty Tuyển Than Hòn Gai hồ hởi chỉ tay vào từng khu vực khoe với chúng tôi: “Các anh thấy đấy, tại những khu vực trải bê tông này trước đây luôn nóng ran dưới nắng, giờ đây một không gian xanh mát nay đã thành hình. Khuôn viên cây xanh rộng hơn 2.400m² nằm giữa khu sản xuất, vốn là nơi hấp thụ nhiệt lớn, khô cứng và thiếu sức sống, giờ đây phủ đầy sắc lá của các loài cây như Osaka vàng, Bàng Đài Loan, Tùng La Hán, Tường vi…”
Tiếp tục dẫn chúng tôi đi, ông Tùng kể, thực hiện quyết tâm cao của địa phương trong quá trình phát triển, Quảng Ninh dần nhận ra những mâu thuẫn, thách thức: Giữa khai thác than, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, phát triển công nghiệp nặng với phát triển du lịch, dịch vụ trên cùng một địa bàn; giữa giải phóng tiềm năng thế mạnh và không gian phát triển rộng lớn với cơ chế, chính sách còn hạn hẹp; giữa đổi mới hệ thống chính trị chưa tương xứng phù hợp với đổi mới kinh tế và tình hình thực tiễn đang diễn ra...
Quảng Ninh đã quyết tâm chuyển đổi mô hình kinh tế từ “nâu” sang “xanh” để hướng tới phát triển bền vững, đặc biệt là trong ngành than. Điều này đang được Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) đầu tư mạnh và triển khai hiệu quả nhiều giải pháp gắn sản xuất với bảo vệ môi trường.
Nỗ lực "xanh hóa" từ gốc rễ
Được biết, hằng năm Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) dành kinh phí trên 1.300 tỷ đồng/năm cho công tác bảo vệ môi trường trong toàn Tập đoàn, trong đó riêng vùng Quảng Ninh khoảng 1.100 tỷ đồng.
Từ nguồn kinh phí này, nhiều dự án, công trình môi trường được đầu tư đưa vào hoạt động phục vụ hiệu quả công tác bảo vệ môi trường trong quá trình sản xuất của TKV.
Theo ghi nhận của nhóm phóng viên tại cụm Cảng hở Làng Khánh do Công ty Tuyển than Hòn Gai quản lý vận hành, trong bối cảnh mỗi năm Công ty vẫn duy trì sản lượng vận chuyển khoảng 10 triệu tấn than, với hàng trăm lượt xe ra - vào mỗi ngày thường trực nguy cơ ô nhiễm do bụi than rơi vãi trong quá di chuyển.
Hiện nay, Công ty đang duy trì nghiêm túc những giải pháp xử lý bụi thường xuyên như: Phun nước dập bụi bằng xe chuyên dụng với tần suất cao (11 xe/ngày và 30 phút/lần vào giờ cao điểm); Lắp đặt hệ thống phun sương cố định và di động tại các khu vực trọng yếu, thường xuyên thu gom bùn đất, phủ bạt các xe vận chuyển và kho than chưa tiêu thụ.
Thực tế cho thấy, những việc làm tưởng chừng nhỏ lẻ ấy lại chính là những mắt xích quan trọng trong chuỗi hành động bảo vệ môi trường bền vững.
Cùng với đó, tại khu vực trung tâm điều hành sản xuất, nhằm đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh, Công ty Tuyển than Hòn Gai đã lắp đặt và vận hành Phòng giám sát tập trung các trạm cân ô tô tại cụm Cảng Làng Khánh (bao gồm: Hệ thống camera, phần mềm quản lý cân, hệ thống máy vi tính, máy in nối mạng internet trực tiếp tới các trạm cân và máng rót…).
Tại đây, hình ảnh các xe ô tô vận chuyển khi qua cân và các máng rót được truyền về Phòng giám sát ổn định, rõ nét và rất dễ quan sát, kèm theo các thông số của cân, các camera giúp quan sát chính xác biển kiểm soát của các ô tô trong quá trình ra - vào trạm cân và đổ tải tại máng rót.
Những người tham gia giám sát quá trình giao nhận than chỉ cần làm việc tại Phòng giám sát tập trung là có thể theo dõi, giám sát, cập nhật đầy đủ thông tin, hình ảnh, dữ liệu từ các trạm cân, các máng rót, phát hiện từ xa các yếu tố bất ngờ về môi trường (theo thời gian thực). Qua đó bao quát được toàn bộ quá trình giám sát than tiêu thụ qua cân, giúp giảm hao phí nhân lực và tăng năng suất lao động.
Đặc biệt, ngày 1/8 vừa qua, Công ty Tuyển than Hòn Gai đã hoàn thành việc xây dựng, lắp đặt và gắn biển công trình Hệ thống xử lý bụi Cụm bến số 3 cảng Làng Khánh, chào mừng thành công Đại hội Đảng bộ Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam lần thứ IV (nhiệm kỳ 2025-2030).
Đây là hệ thống lưới chắn bụi hiện đại hoạt động như một "tấm khiên" vững chắc để ngăn bụi than phát tán ra môi trường được Công ty Tuyển than Hòn Gai xây dựng tại khu vực kho than hở có tổng mức đầu tư 79,7 tỷ đồng, bao xung quanh kho than có diện tích trên 65.000 m2, với tổng chiều dài là 1.352 m, chiều cao tổng thể là 14 m. Trong đó, tường chắn than cao 1,5 m; trên lắp đặt hệ thống chắn bụi cao 12,5m, các tấm chắn bụi bằng thép được đục lỗ.
Với quy mô và kết cấu như trên, thiết kế đã tính toán khả năng chịu lực công trình Hệ thống xử lý bụi với sức gió mạnh cấp 12, giật cấp 15; hiệu quả xử lý bụi phát tán từ kho than (với tốc độ gió thông thường 5 m/s) đạt 83%, lượng bụi vượt ra ngoài tường chắn còn lại chỉ là bụi mịn (kích thước lớn nhất là 2,5 micro mét) và sẽ rơi ngay sau tường chắn trong phạm vi 5m, giảm thiểu tác động đến môi trường.
Theo ông Nguyễn Xuân Tuyên - Phó Giám đốc Công ty Tuyển than Hòn Gai cho biết: “Sau một thời gian hoàn thiện, đi vào hoạt động, hệ thống lưới chắn bụi tại Cụm bến số 3 đã giúp bao che toàn bộ kho than, khi có gió thì bụi chỉ quẩn ở trong phạm vi bao che của lưới chắn bụi, giảm thiểu tối đa bụi phát tán từ kho than ra môi trường xung quanh. Không khí môi trường được cải thiện, hướng tới môi trường sáng – xanh – sạch đúng theo yêu cầu của TKV”.
Cũng theo ông Tuyên, theo kế hoạch, trong thời gian tới đây, Công ty Tuyển than Hòn Gai tiếp tục triển khai hệ thống xử lý bụi tại Cụm bến số 1 Cảng Làng Khánh và tại Trung tâm Chế biến - Kho than tập trung vùng Hòn Gai, nhằm nâng cao công tác bảo vệ môi trường.
Ngoài ra, Công ty Tuyển than Hòn Gai đang từng bước tiến xa hơn với những kế hoạch đầu tư mang tầm nhìn dài hạn.
Cụ thể, tiến hành xây dựng hệ thống băng tải kín thay thế cho phương tiện vận chuyển truyền thống bằng ô tô từ các mỏ than về Trung tâm chế biến than vùng Hòn Gai và các kho Cảng Làng Khánh (Núi Béo - Hà Tu – Trung tâm chế biến - Làng Khánh).
Sau khi hoàn thành theo kế hoạch vào năm 2026, dự án mang tính công nghệ này không chỉ giúp giảm khối lượng than vận chuyển bằng ô tô trong khu vực, qua đó giảm chi phí vận tải khi thay thế vận chuyển ô tô bằng băng tải, giảm thiểu tổn thất than trong quá trình vận chuyển, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và đem lại hiệu quả về mặt kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh trên địa bàn.
Mặt khác, sẽ giúp giảm thiểu bụi, tiếng ồn, tiết kiệm nhiên liệu góp phần quan trọng trong việc cắt giảm thải khí nhà kính, yếu tố đang ngày càng được quan tâm trong bối cảnh biến đổi khí hậu toàn cầu.
Góp phần phát triển ngành than gắn liền với an toàn lao động trong sản xuất, bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái vùng than, hài hòa với phát triển du lịch đóng góp một phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội.
Quang Dương - Đình Quế