Trong bài viết trước, chúng tôi đã đề cập tới hành trình xanh hóa môi trường mỏ nhằm bảo vệ môi trường tại mỏ than lộ thiên lớn nhất nhì tỉnh Quảng Ninh do Công ty Cổ phần Than Hà Tu thực hiện vận hành - khai thác, với nhiều điểm nổi bật trong công tác trồng cây xanh cải tạo, phục hồi môi trường trên các bãi thải.
Kỳ này, chúng tôi tiếp tục muốn gửi tới bạn đọc đơn vị có nhiều điểm sáng trong công tác ứng dụng công nghệ tiên tiến vào khai thác than nhằm năng cao năng suất, hướng tới xây dựng "Mỏ xanh- mỏ sạch- mỏ hiện đại”, xứng đáng là đơn vị tiên phong trong Tập đoàn Than khoáng sản Việt Nam.
Đi đầu trong cơ giới hóa hầm lò
Sự phát triển vượt bậc của ngành công nghiệp than cùng với những thách thức về môi trường đã và đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về một chiến lược sản xuất và bảo vệ môi trường đồng bộ, hiệu quả.
Trong chuyến thăm và làm việc vừa qua tại Công ty Cổ phần Than Hà Lầm - Vinacomin để viết tiếp những thành quả trên bước đường hiện thực hoá mục tiêu “khai thác hiệu quả - phát triển bền vững gắn với bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khoẻ cho người lao động” của ngành than.
Thực tế không thể phủ nhận cho chúng tôi thấy được, trong hành trình hiện đại hóa ngành than, với bề dày lịch sử hơn 60 năm xây dựng và phát triển khai thác than hầm lò, Công ty Cổ phần Than Hà Lầm không chỉ nổi bật như một hình mẫu tiêu biểu mà còn ghi dấu ấn với những thành tựu vượt trội trong sản xuất mà còn tiên phong trong công tác bảo vệ môi trường, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
Chia sẻ với nhóm phóng viên Tạp chí Doanh nghiệp và Kinh tế xanh, ông Liêu Hồng Minh - Phó trưởng phòng đầu tư, môi trường ( Công ty Cổ phần Than Hà Lầm - Vinacomin) cho biết, trong bối cảnh ngành công nghiệp khai thác than đang đối mặt với nhiều khó khăn do cạn kiệt tài nguyên, công nghệ lạc hậu và áp lực về môi trường, Than Hà Lầm - Vinacomin đã và đang khẳng định vị thế dẫn đầu thông qua những thành tựu ấn tượng trong sản xuất.
Theo ông Minh, qua hơn 60 năm hình thành và phát triển, từ một đơn vị khai thác nhỏ lẻ với công trường khai thác phân tán, thủ công, Than Hà Lầm đã vươn mình trở thành một trong những mỏ than hầm lò lớn nhất của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), đóng góp không nhỏ vào an ninh năng lượng quốc gia.
Một trong những yếu tố then chốt làm nên thành công của Than Hà Lầm chính là sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ hiện đại. Trong những năm gần đây, Công ty đã tập trung triển khai các dự án trọng điểm nhằm hiện đại hóa quy trình khai thác, nâng cao năng suất và đảm bảo an toàn lao động.
Điển hình là việc đưa vào vận hành Dự án khai thác hầm lò dưới mức -150 mét mỏ Hà Lầm với tổng mức đầu tư hàng nghìn tỷ đồng. Dự án này đã giúp Than Hà Lầm áp dụng công nghệ khai thác lò chợ cơ giới hóa đồng bộ tiên tiến của Ba Lan, nâng cao sản lượng khai thác lên 2,4 triệu tấn/năm, đồng thời giảm thiểu tối đa các tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe người lao động.
Ngược dòng lịch sử, vào ngày 12/11/2009, thợ mỏ Than Hà Lầm đã chính thức đặt chân xuống mức - 300 mét đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển ngành Than.
Đây là sự kiện đặc biệt quan trọng, lần đầu tiên đơn vị sản xuất Than hầm lò xuống sâu mức - 300 mét. Điều này mở ra nhiều hướng phát triển, giúp đơn vị mở rộng các diện sản xuất than, đồng thời khẳng định là đơn vị tiên phong trong Tập đoàn triển khai cơ giới hóa, tự động hóa dây chuyền sản xuất.
Đến năm 2015, đơn vị này đã vận hành lò chợ cơ giới hóa đồng bộ công suất 600.000 tấn than/năm; năm 2016, Than Hà Lầm tiếp tục đưa lò chợ cơ giới hóa đồng bộ công suất 1,2 triệu tấn than/năm. Đây là 2 lò chợ cơ giới hóa đầu tiên và có công suất cao nhất trong TKV tính đến thời điểm này, mở ra hướng khai thác mới hiệu quả hơn, giảm áp lực lao động chân tay, tăng hệ số an toàn trong hầm lò. Công nghệ này giúp tăng năng suất từ 3–5 lần so với khai thác truyền thống, đồng thời giảm chi phí vật tư gỗ, tăng tỷ lệ thu hồi than nguyên khai.
Không dừng lại ở đó, năm 2021, Than Hà Lầm tiếp tục đưa vào khai thác thành công tầng sâu dưới mức −50m tại khu trung tâm +75/−300 với công suất thiết kế 2,4 triệu tấn/năm. Đây được xem là bước đột phá trong chiến lược khai thác xuống sâu an toàn, hiệu quả, tận thu tối đa tài nguyên than. Nhờ sự chuẩn bị bài bản và nguồn nhân lực chất lượng, công trình đã đi vào vận hành an toàn, ổn định, trở thành mô hình mẫu cho khai thác sâu trong ngành than hiện nay.
Không chỉ đầu tư vào thiết bị, Công ty còn tích cực hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, sẵn sàng tiếp nhận công nghệ mới.
Từ đó, nhiều sáng kiến kỹ thuật từ đội ngũ kỹ sư trẻ đã được áp dụng hiệu quả, như hệ thống thu hồi giàn chống, sáng kiến sử dụng lưới thép thay thế các vật tư truyền thống, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả khai thác.
Song hành với khai thác, công ty còn tích cực đầu tư hệ thống điều hành sản xuất hiện đại. Mô hình “mỏ thông minh” bước đầu đã hình thành với việc đưa vào sử dụng hệ thống giám sát an toàn mỏ, cảnh báo khí mêtan, đo gió, hệ thống theo dõi hoạt động thiết bị ngầm, cùng hệ thống thông tin liên lạc và điều khiển tự động từ trung tâm điều hành mặt đất. Tất cả những yếu tố trên giúp công ty quản lý sản xuất hiệu quả hơn, đồng thời tăng cường năng lực dự báo và xử lý sự cố trong điều kiện khai thác sâu, phức tạp.
Ông Bùi Thanh Đoàn, Phó Giám đốc Công ty Than Hà Lầm - Vinamcomin cho biết: “Công nghệ cơ giới hóa không chỉ giúp tăng mạnh năng suất lao động, mà còn giảm thiểu rủi ro tai nạn trong khai thác hầm lò – lĩnh vực vốn tiềm ẩn nhiều yếu tố nguy hiểm. Nhờ ứng dụng thiết bị hiện đại như giàn chống thủy lực di động, máy khấu than, băng tải vận chuyển tự động, năng suất khai thác tại các lò chợ CGH cao hơn gấp 3–5 lần so với lò chợ giá thủy lực truyền thống. Đặc biệt, tỷ lệ thu hồi than nguyên khai cũng được nâng cao đáng kể, hạn chế lãng phí tài nguyên”.
Đầu tư bài bản, hành động thiết thực vì môi trường
Cùng với hiệu quả từ cơ giới hóa, Công ty Cổ phần Than Hà Lầm còn ghi dấu ấn đậm nét với các giải pháp bảo vệ môi trường – đây được coi là một trụ cột không thể tách rời trong chiến lược sản xuất lâu dài.
Theo báo cáo của Công ty Cổ phần Than Hà Lầm,, trung bình mỗi năm, Công ty chi từ 25–30 tỷ đồng cho công tác môi trường, với hàng loạt hạng mục được đầu tư đồng bộ và bài bản.
Tiêu biểu có thể nhắc đến là việc lắp đặt hệ thống xử lý nước thải hầm lò được đầu tư đồng bộ, với công suất xử lý đạt 4,5 triệu m³/năm. Nước thải sau xử lý đạt quy chuẩn loại A trước khi thải ra môi trường tự nhiên, được các cơ quan chức năng giám sát định kỳ.
Cùng với đó, Công ty xây dựng hệ thống dập bụi bằng vòi phun sương áp lực cao tại các vị trí trọng điểm như băng tải, sân chứa than, điểm ra vào mỏ. Các tuyến băng tải vận chuyển được che kín hoàn toàn, hạn chế phát tán bụi ra không khí.
Nhà sàng than được lắp đặt hệ thống hút bụi trung tâm. Đặc biệt, toàn bộ các xe vận chuyển ra khỏi mỏ đều phải qua trạm rửa xe tự động, đảm bảo không gây ô nhiễm bụi ra đường công cộng – một trong những vấn đề thường gặp của các mỏ than trước đây.
Ngoài ra, một trong những điểm nổi bật trong chiến lược bảo vệ môi trường của Công ty Cổ phần Than Hà Lầm chính là việc ứng dụng công nghệ thông minh trong giám sát.
Hệ thống quan trắc tự động được lắp đặt tại các điểm xả thải, giám sát liên tục các thông số nước, khí thải và bụi. Dữ liệu được truyền trực tiếp về trung tâm điều hành và cơ quan quản lý môi trường, đảm bảo tính minh bạch, chủ động và kịp thời trong ứng phó các tình huống bất thường.
Theo ông Bùi Thanh Đoàn, Phó Giám đốc Công ty Than Hà Lầm - Vinamcomin, trong bối cảnh ngành công nghiệp khai khoáng Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phát triển bền vững và thích ứng với chuyển đổi năng lượng, Công ty Cổ phần Than Hà Lầm – Vinacomin đã khẳng định vai trò tiên phong trong việc hiện đại hóa khai thác, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, song song với bảo vệ môi trường.
Cụ thể, tích cực hưởng ứng, thực hiện các mục tiêu nhằm bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu do Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam phát động, phấn đấu trong năm 2025 sẽ trồng 1,1 triệu cây xanh trên diện tích 230 - 240ha, đồng thời cơ bản hoàn thành trồng khắc phục các diện tích cây bị ảnh hưởng sau bão số 3 YAGI.
“Từ năm 2021 đến nay, Công ty Cổ phần Than Hà Lầm đã tiến hành trồng cây cải tạo, phục hồi môi trường đạt 26,51 ha và đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiệm thu, xác nhận. Trong đó, ưu tiên trồng các loại cây bản địa và cây phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương, điển hình như Keo lai, Phi lao, một số cây bụi bản địa phủ xanh nhanh như cây Điền thanh. Đồng thời từng bước nghiên cứu thử nghiệm cây gỗ lớn bản địa để phục hồi rừng lâu dài (như Cây Lim). Tỷ lệ phủ xanh tại các bãi thải chính đạt trên 85% ở các khu vực đã hoàn thành phục hồi. Các khu vực cải tạo đã hình thành lớp đất phủ, sinh trưởng của cây ổn định, hạn chế xói mòn và rửa trôi”, ông Đoàn cho biết.
Cũng theo ông Đoàn, hàng năm Công ty thường xuyên phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức các chương trình hưởng ứng “Tết trồng cây đời đời nhớ ơn Bác Hồ” tại khu vực khai trường; Vận động đoàn thể, người dân tham gia trồng cây, chăm sóc cây xanh tại các khu vực giáp ranh; Tổ chức các hoạt động tuyên truyền nhằm nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của cộng đồng bằng cách treo các băng rôn tuyên truyền tại các khu vực đông người qua lại và phát thanh các bản tin dựa trên nội dung tuyên truyền bằng âm thanh. Các hình thức này nhằm tạo sự lan tỏa rộng rãi, thu hút sự chú ý của cộng đồng, góp phần nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động giữ gìn môi trường xanh - sạch - đẹp."
Nhằm đạt mục tiêu, đảm bảo chiến lược “xanh hóa” song hành cùng khai thác, tiếp tục thực hiện Đề án cải tạo, phục hồi môi trường giai đoạn 2025–2030, Phó Giám đốc Công ty Than Hà Lầm - Vinamcomin cho hay, Công ty sẽ tích cực tăng diện tích phủ xanh hàng năm, kết hợp trồng bổ sung cây gỗ bản địa để hình thành rừng phục hồi tự nhiên; Ứng dụng công nghệ cải tạo đất hỗ trợ sinh trưởng cây trồng. Thực hiện trồng cây gỗ lớn trên khai trường nhằm tái tạo hệ sinh thái rừng lâu dài, nâng cao giá trị đa dạng sinh học, ôn định bãi thải bền vững hơn nhờ rễ cây gỗ lớn bám sâu, chống sạt lở, hình thành quỹ rừng kinh tế trong tương lai, có thể mang lại giá trị kinh tế từ gỗ và dịch vụ môi trường rừng. Cải thiện vi khí hậu, tăng khả năng hấp thụ CO₂, góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải và phát triển xanh bền vững.
Song hành với đầu tư thiết bị và công nghệ, Than Hà Lầm cũng đặc biệt chú trọng công tác phát triển nguồn nhân lực – yếu tố cốt lõi để vận hành hiệu quả dây chuyền sản xuất hiện đại. Công ty đã thiết lập mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các trường đại học như Đại học Mỏ - Địa chất, Đại học Công nghiệp Quảng Ninh, qua đó đào tạo đội ngũ kỹ sư chuyên ngành có năng lực tiếp nhận, làm chủ công nghệ mới.
Công nhân kỹ thuật của công ty cũng được đào tạo định kỳ, đặc biệt là lực lượng thợ lò, được huấn luyện nâng cao kỹ năng khai thác bằng thiết bị CGH, vận hành hệ thống điều khiển tự động và xử lý sự cố trong hầm lò. Nhờ đó, tỷ lệ lao động có tay nghề cao của Hà Lầm luôn nằm trong nhóm dẫn đầu các đơn vị khai thác của Vinacomin.
Đặc biệt, công ty còn khuyến khích tinh thần đổi mới sáng tạo trong nội bộ. Nhiều sáng kiến kỹ thuật, cải tiến thiết bị, hợp lý hóa sản xuất từ chính đội ngũ kỹ sư, công nhân đã mang lại hiệu quả lớn. Một trong những công trình nổi bật là đề tài “Thu hồi giàn chống và thiết bị lò chợ CGH đồng bộ” – đoạt giải Nhất Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ Việt Nam (VIFOTEC) năm 2018. Công trình đã giúp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian thi công, tăng độ an toàn và được nhân rộng tại nhiều đơn vị trong tập đoàn.
Không dừng lại ở sản xuất và môi trường, Than Hà Lầm còn duy trì tốt công tác an sinh xã hội, chăm lo đời sống cho người lao động. Với mức thu nhập bình quân đạt trên 16 triệu đồng/người/tháng, điều kiện làm việc ngày càng được cải thiện, đội ngũ người lao động gắn bó lâu dài, tạo nên nền tảng ổn định cho sản xuất phát triển.
Có thể nói, Công ty Cổ phần Than Hà Lầm – Vinacomin là một trong những điểm sáng nổi bật của ngành than trong giai đoạn chuyển đổi hiện nay.
Với tư duy đổi mới, mạnh dạn đầu tư công nghệ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đặc biệt là sự kiên định với chiến lược phát triển bền vững, Than Hà Lầm không chỉ khẳng định vị thế của một đơn vị sản xuất lớn, mà còn góp phần định hình hướng đi mới cho ngành công nghiệp khai khoáng Việt Nam – hiệu quả hơn, xanh hơn và nhân văn hơn.
Từ những công trình trọng điểm như khai thác xuống sâu, lò chợ CGH đồng bộ, đến các chương trình bảo vệ môi trường và phát triển con người, tất cả đều cho thấy một doanh nghiệp có chiến lược bài bản, tầm nhìn dài hạn và tinh thần tiên phong thực sự. Than Hà Lầm xứng đáng là hình mẫu trong xây dựng “mỏ hiện đại – mỏ xanh – mỏ của tương lai” mà ngành than đang hướng tới, để chứng minh được rằng: Khai thác than hoàn toàn có thể đi đôi với phát triển bền vững.
Những kết quả nổi bật về năng suất, an toàn, môi trường và công nghệ đã giúp Than Hà Lầm trở thành “điểm sáng trong sản xuất xanh – hiện đại” của Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) và là hình mẫu cho nhiều đơn vị trong ngành học hỏi, nhân rộng.
Quang Dương - Đình Quế