Nhận thức mới về ý thức bảo vệ môi trường
Theo anh Hoàng Việt Phương, Bí thứ Đoàn TN Than Quảng Ninh, so với trước đây, nhận thức và ý thức bảo vệ môi trường của thợ mỏ đã có bước chuyển biến rõ rệt. Những khẩu hiệu, băng rôn nhắc nhở về bảo vệ môi trường xuất hiện ở khắp nơi - từ nhà giao ca, khai trường, đường lò đến văn phòng.
Các phong trào như “Ngày thứ bảy tình nguyện”, “Ngày chủ nhật xanh” đã trở thành hoạt động thường xuyên của đoàn viên, thanh niên và người lao động. Chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2025, toàn đoàn Than Quảng Ninh đã tổ chức 4 đợt ra quân vệ sinh môi trường, thu hút hơn 7.000 lượt đoàn viên thanh niên tham gia.
“Không dừng ở việc dọn dẹp, BTV Đoàn Than Quảng Ninh còn động viên các đoàn viên thanh niên, người lao động tích cực hơn vào công tác phát huy các sáng kiến, bảo vệ môi trường; các tổ đội, mô hình thanh niên quản lý, tham gia quản lý về công tác VSMT được duy trì, đẩy mạnh như: Khuôn viên cây xanh, tuyến đường nội mỏ, tuyến đường lò sạch, tuyến đường thanh niên quản lý, tổ thu gom chất thải nguy hại, tổ xử lý nước thanh niên quản lý,… Những hoạt động này đã khơi dậy tinh thần chủ động, giúp mỗi công nhân nhận thấy rõ vai trò của mình trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực từ khai thác than”, Bí thư Đoàn Than Quảng Ninh cho hay.
Dù vậy, theo đại diện Đoàn Than Quảng Ninh, ngành khai thác than vẫn đối mặt với những thách thức như nguy cơ ô nhiễm bụi và tác động đến đất đai do khai thác mỏ nếu không thực hiện tốt công tác sản xuất đi đôi với bảo vệ môi trường. Theo một nghiên cứu, khu vực Hòn Gai và Cẩm Phả (Quảng Ninh) có khoảng 30 mỏ than hoạt động, chiếm khoảng 28,7% diện tích rừng tự nhiên của TP Hạ Long và TP Cẩm Phả, với diện tích rừng tự nhiên giảm đáng kể từ năm 1970 đến 1997. Điều này cho thấy rằng, mặc dù nhận thức đã được cải thiện, vẫn cần tiếp tục nỗ lực để đạt được sự phát triển bền vững trong ngành khai thác than.
“Văn hóa xanh” trong mỏ
Theo Bí thứ Đoàn Thanh niên Than Quảng Ninh, từ nhiều năm nay, phong trào “Tết trồng cây Đời đời nhớ ơn Bác Hồ” đã trở thành điểm nhấn. Trong giai đoạn 2017 - 2022, toàn đoàn trồng hơn 688.000 cây xanh; từ 2022 đến nay, mỗi năm con số này đều vượt 100.000 cây.
“Không chỉ là trồng, mà còn là đưa cây xanh, công viên vào trong khai trường mỏ, nhà máy... qua đó góp phần tạo cảnh quan và cải thiện môi trường sản xuất, môi trường sống xung quanh”, anh Hoàng Việt Phương nhấn mạnh.
Cũng theo đại diện Đoàn Than Quảng Ninh, các chiến dịch đồng loạt ra quân vệ sinh môi trường được tổ chức ít nhất 4 đợt/năm. Các chiến dịch này tập trung vào việc thu gom rác và vệ sinh khu vực làm việc, chung cư, tập thể công nhân và các khu vực khai trường sản xuất với sự tham gia của ít nhất 5% tổng số đoàn viên mỗi lần.
Ngoài ra, các hoạt động bảo vệ môi trường biển và tham gia phòng, chống thiên tai (như mưa to, lũ lụt, bão) cũng thường xuyên được tổ chức để giảm thiểu tác động môi trường, nâng cao ý thức, thể hiện trách nhiệm của ĐVTN đối với cộng đồng.
Tổ chức Đoàn thường xuyên phối hợp với chuyên môn, công đoàn tham gia kiểm tra, giám sát công tác an toàn - vệ sinh lao động tại các đơn vị trực thuộc nhằm phát hiện, phòng ngừa các trường hợp, các điểm nóng về VSMT, đồng thời chỉ ra các biện pháp để xử lý, biểu dương và nhân rộng các mô hình, tập thể thực hiện tốt công tác VSMT.
Lan toả thái độ sống xanh
Các hoạt động phối hợp với Đoàn Thanh niên địa phương - từ thu gom rác, trồng cây phục hồi bãi thải, đến tuyên truyền thay đổi thói quen gây hại cho môi trường - đã giúp hình ảnh người thợ mỏ trở nên gần gũi, thân thiện hơn. Đây cũng là cách để ngành than không chỉ “sống” trong mỏ, mà còn hòa mình với nhịp sống xanh của cộng đồng.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí Doanh nghiệp và Kinh tế xanh, ông Lê Tuấn Vũ, Chủ tịch UBND phường Cao Xanh, tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Là địa bàn có nhiều mỏ than lớn đang hoạt động của tỉnh Quảng Ninh sau sáp nhập. Địa phương thường xuyên phối hợp với các đơn vị khai thác mỏ luôn đề cao công tác đảm bảo an ninh trật tự, an sinh xã hội và đặc biệt là việc bảo vệ môi trường. Quyết tâm xây dựng phường phát triển xanh - sạch - đẹp như đúng tên gọi “Cao Xanh”.
Đại diện Đoàn Than Quảng Ninh cho rằng, “xanh hóa” không dừng ở kỹ thuật sản xuất mà là cả một thái độ sống: tiết kiệm năng lượng, giảm rác thải nhựa, hạn chế chất thải nguy hại, xử lý nguồn nước thải mỏ tuần hoàn phục vụ các công đoạn sản xuất, chia sẻ kiến thức môi trường với gia đình, bạn bè. Khi mỗi người lao động chủ động truyền cảm hứng, hiệu ứng lan tỏa sẽ mạnh mẽ hơn bất kỳ khẩu hiệu nào.
Trong bối cảnh sản lượng khai thác vẫn tăng, các tổ chức đoàn xác định tiếp tục duy trì và mở rộng các hoạt động trồng cây, vệ sinh môi trường, kiểm tra giám sát các “điểm nóng” môi trường. Bảo vệ môi trường sẽ là tiêu chí quan trọng để xét thi đua, khen thưởng định kỳ của Đoàn Than Quảng Ninh.
Đồng thời, sẽ tiếp tục phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, ứng dụng công nghệ hiện đại, thực hiện chủ trương “3 hóa” – cơ giới hóa, tự động hóa, tin học hóa và ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) – nhằm tăng năng suất mà vẫn giảm thiểu tác động tới môi trường.
Từ hầm lò ra cộng đồng, người thợ mỏ Quảng Ninh đang từng bước khẳng định rằng, trách nhiệm xanh không chỉ nằm trên giấy, mà đã trở thành một phần bản sắc nghề mỏ – nơi “kỷ luật và đồng tâm” nay thêm “xanh và bền vững”.
Được ví như “Việt Nam thu nhỏ”, Quảng ninh là một trong số ít địa phương trong nước được thiên nhiên ưu ái ban tặng nhiều nguồn tài nguyên phong phú. Theo thống kê của Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Ninh, toàn tỉnh có trên 240 mỏ và điểm quặng đã và đang được khai thác; trong đó, sản lượng khai thác nguyên khai một năm các loại khoáng sản như than đạt trên 40 triệu tấn, vật liệu xây dựng trên 1,4 triệu m3, đá vôi xi măng trên 6,5 triệu tấn, sét xi măng trên 1,3 triệu tấn...
Giai đoạn năm 2011 trở về trước, so với các ngành kinh tế khác, tỷ trọng ngành công nghiệp của tỉnh chiếm tới 59% cơ cấu nền kinh tế; cơ cấu thu nội địa dựa vào than và đất chiếm tới 77% số thu ngân sách nội địa. Trong đó, chỉ riêng số thu ngân sách từ ngành than đã chiếm 67% số thu nội địa của tỉnh mỗi năm.
Tại Nghị quyết 236/NQ-HĐND của HĐND tỉnh ban hành ngày 12/12/2015 về những chủ trương, giải pháp tăng cường công tác bảo vệ môi trường tỉnh giai đoạn 2016-2020, Quảng Ninh đã ban hành Bộ quy chuẩn địa phương phù hợp với điều kiện, đối tượng trên địa bàn tỉnh. Trong đó, công tác quản lý môi trường tập trung vào 7 nhiệm vụ: Quản lý môi trường nước; quản lý chất lượng không khí; quản lý chất thải rắn; quản lý rừng; bảo tồn đa dạng sinh học; thích ứng với biến đổi khí hậu và giám sát môi trường.
Theo đó, hằng năm, tỉnh đã chi không dưới 3% tổng chi ngân sách địa phương cho môi trường để thực hiện tốt 7 nhiệm vụ đã đặt ra.
Trong đó riêng năm 2018 chi 5,6%, tập trung chủ yếu cho các nhiệm vụ thu gom, xử lý rác thải, nạo vét cống rãnh, vệ sinh môi trường và triển khai các nhiệm vụ, dự án, đề tài về môi trường.
Quảng Ninh cũng tăng cường chỉ đạo các đơn vị khai thác than có hoạt động trên địa bàn đảm bảo kinh phí cho bảo vệ môi trường.
Là một trong những Tập đoàn lớn trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh, nhằm góp phần vào mục tiêu phát triển kinh tế địa phương, trong chiến lược phát triển bền vững, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) luôn xác định hai phương châm hành động đó là: “Phát triển sản xuất phải gắn liền với công tác bảo vệ môi trường và phát triển sản xuất phải hài hoà với môi trường, hài hòa với địa phương, cộng đồng”.
Do đó, năm 2019, Tập đoàn Công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã hoàn thành các công trình trong Đề án bảo đảm môi trường cấp bách ngành than trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh (giai đoạn 2016-2020), trồng cây phủ xanh hơn 1.000ha bãi thải; lắp đặt 38 hệ thống quan trắc môi trường tự động. Ngoài ra, đầu tư và đưa vào vận hành 45 trạm xử lý nước thải mỏ công suất hơn 120 triệu m3 mỗi năm, bảo đảm toàn bộ nước thải hầm lò được xử lý theo tiêu chuẩn.
Các đơn vị thuộc TKV cũng đầu tư máy phun sương dập bụi cao áp để tăng hiệu quả chống bụi, áp dụng giải pháp vận chuyển than bằng băng tải giảm thiểu bụi, tiếng ồn gây ảnh hưởng dân cư, đô thị.
Đáng chú ý, TKV đã di chuyển nhiều phân xưởng, nhà máy sản xuất than ra khỏi các trung tâm, góp phần cải thiện môi trường cảnh quan và phát triển đô thị của vùng mỏ. Đơn cử, giữa năm 2019, TKV đã chấm dứt hoạt động Nhà máy Tuyển than Nam Cầu Trắng (quy mô rộng gần 33ha), bảo đảm an toàn môi trường khu vực sản xuất.
Hằng năm, TKV dành kinh phí trên 1.300 tỷ đồng/năm cho công tác bảo vệ môi trường trong toàn Tập đoàn, trong đó riêng vùng Quảng Ninh khoảng 1.100 tỷ đồng.
Từ nguồn kinh phí này, nhiều dự án, công trình môi trường được đầu tư đưa vào hoạt động phục vụ hiệu quả công tác bảo vệ môi trường trong quá trình sản xuất của TKV.
Thực hiện quyết tâm cao của địa phương về chuyển đổi kinh tế từ “nâu” sang “xanh”, Tập đoàn Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) đã đầu tư mạnh và triển khai hiệu quả nhiều giải pháp gắn sản xuất với bảo vệ môi trường.
Triển khai Đề án trồng 1 tỷ cây xanh của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2021-2025, TKV đã xây dựng kế hoạch cải tạo, phục hồi môi trường các dự án kết thúc theo tiến độ. Tính đến nay, TKV trồng được khoảng 2.000 ha, trong đó tại tỉnh Quảng Ninh đã trồng hơn 1.800 ha cây xanh các loại, riêng 2 năm 2022-2023, TKV đã trồng hơn 40 ha cây gỗ lớn. Chiến lược ưu tiên trồng rừng gỗ lớn không chỉ góp phần giảm thiểu ảnh hưởng từ hoạt động khai thác than đến môi trường mà còn giúp TKV gắn sản xuất, kinh doanh với bảo vệ môi trường bền vững.
Quang Dương – Đình Quế