Ngày 24/3 vừa qua, lô hàng 24 tấn sầu riêng đông lạnh của tỉnh Đắk Lắk được doanh nghiệp làm thủ tục xuất khẩu sang Trung Quốc. Đây cũng là lô hàng sầu riêng đông lạnh đầu tiên được xuất khẩu kể từ khi Trung Quốc và Việt Nam ký nghị định thư xuất nhập khẩu sầu riêng đông lạnh vào tháng 8/2024.
Việc xuất khẩu sầu riêng đông lạnh sang Trung Quốc được các chuyên gia, doanh nghiệp nhìn nhận sẽ mở ra cơ hội mới cho loại trái cây tỉ đô của Việt Nam ở một thị trường có sức tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới.
Theo ông Nguyễn Mạnh Hiểu, Trưởng bộ môn Công nghệ bảo quản nông sản thực phẩm (Viện Cơ điện nông nghiệp và công nghệ sau thu hoạch), sầu riêng đông lạnh có những lợi thế vượt trội so với xuất khẩu trái tươi.
Thời gian qua, sầu riêng Việt Nam đối mặt với rất nhiều khó khăn khi một số mẫu kiểm nghiệm có chất vàng ô trên bề mặt vỏ quả. Tuy nhiên, nếu chuyển qua xuất khẩu đông lạnh ở dạng bóc múi thì gần như không còn rào cản hay lo lắng về nguy cơ này.
Ngoài ra, ông Hiểu chia sẻ, sầu riêng được xử lý cấp đông đảm bảo cho nhiệt độ tâm múi -18 độ C, điều kiện này hoàn toàn loại bỏ các nguy cơ vi sinh vật gây hại, dễ dàng đáp ứng các quy định về kiểm dịch thực vật của Trung Quốc.
Đồng tình ý kiến, ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sản phẩm đông lạnh sẽ đỡ áp lực trong tuân thủ quy định về kiểm dịch thực vật (các sinh vật có nguy cơ gây hại đi kèm quả tươi) và có thể bán vào sâu trong nội địa Trung Quốc nhờ thời gian bảo quản dài. Sầu riêng đông lạnh có thể xuất khẩu qua đường bộ, đường biển và đường hàng không.
Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng Đăk Lăk, ông Vũ Đức Côn cũng bày tỏ kỳ vọng xuất khẩu sầu riêng đông lạnh trong năm nay có thể đóng góp ít nhất 600-700 triệu USD và sẽ từng bước tiến đến mốc 1 tỷ USD trong tương lai gần.
Theo ông Côn, sản phẩm đông lạnh có thể tận dụng cả các loại trái nhỏ hoặc không đẹp nhưng vẫn đảm bảo chất lượng, giúp giải quyết tình trạng ùn ứ và tránh "được mùa mất giá". Với khả năng bảo quản lên tới một năm, sầu riêng đông lạnh có thể xuất khẩu đến nhiều khu vực nội địa Trung Quốc, thay vì chỉ giới hạn ở thị trường phía Nam như sầu riêng tươi.
Bên cạnh cơ hội lớn cho doanh nghiệp với tiềm năng xuất khẩu lớn, ông Huỳnh Tấn Đạt cho biết, sầu riêng cấp đông Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức và cần phải được nhận diện và chuẩn bị ứng phó. Đặc biệt là vấn đề đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm, quy trình đóng gói, truy xuất nguồn gốc và quy trình kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm.
Riêng với sầu riêng đông lạnh, doanh nghiệp phải thiết lập một hệ thống quản lý an toàn thực phẩm hiệu quả. Kho chứa lạnh cần đáp ứng tiêu chuẩn, cũng như chất lượng nước, nước đá, hơi nước dùng trong quá trình sản xuất phải bảo đảm.
Chia sẻ về những thách thức trong xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Trung Quốc hiện đang thử nghiệm trồng 2.700 ha sầu riêng tại đảo Hải Nam, cho thấy xu hướng giảm dần phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp Việt vẫn chưa tuân thủ đầy đủ Nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, dẫn đến các vi phạm kỹ thuật.
Ông Hiếu cảnh báo nếu tình trạng này không được chấn chỉnh, phía Trung Quốc có thể áp dụng biện pháp xử lý, ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn ngành.
Bà Nguyễn Thị Thái Thanh, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Ban Mê Green Farm - cho biết doanh nghiệp đã tham gia lĩnh vực cấp đông sầu riêng từ năm 2022, với sản lượng dự kiến 4.000 - 5.000 tấn trong năm nay.
Theo Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật Huỳnh Tấn Đạt, để được đánh giá đủ điều kiện xuất khẩu, doanh nghiệp cần xây dựng và vận hành hệ thống HACCP (hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn).
Theo đó, nhân viên cần được đào tạo và cấp chứng nhận HACCP. Khi đạt được các chứng nhận này, doanh nghiệp sẽ có đội ngũ nhân lực đạt chuẩn, đảm bảo an toàn thực phẩm cho sầu riêng đông lạnh xuất khẩu.
Ngoài ra, ông Đạt khuyến cáo các doanh nghiệp, cơ sở đóng gói, vùng trồng cần tuyệt đối tuân thủ các quy định tại Nghị định thư đã ký giữa hai nước. Đồng thời, doanh nghiệp Việt cần chú trọng xây dựng thương hiệu cho sầu riêng và sầu riêng đông lạnh, đầu tư công nghệ cấp đông hiện đại, nâng cao kỹ thuật và chất lượng sản phẩm để mở rộng thị trường bền vững.
