Năm 2025, thế giới kỷ niệm 40 năm ra đời Công ước Vienna về bảo vệ tầng ô-dôn - một trong những hiệp ước quốc tế thành công nhất trong lịch sử bảo vệ môi trường.
Trong suốt quá trình đồng hành cùng Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal, Việt Nam đã chứng minh vai trò trách nhiệm của mình khi ngăn ngừa được khoảng 240 triệu tấn CO2 tương đương phát thải. Ông Tăng Thế Cường, Cục trưởng Cục Biến đổi Khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết kết quả này phản ánh rõ nỗ lực thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế của Việt Nam, đồng thời khẳng định đóng góp thiết thực của chúng ta trong công cuộc giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu.
Không chỉ là một hiệp ước trên giấy, Nghị định thư Montreal đã tạo nên bước ngoặt quan trọng khi loại trừ hoàn toàn các chất chlorofluorocarbon (CFCs) - tác nhân từng phổ biến trong công nghiệp lạnh và sản xuất xốp. Sự loại bỏ này góp phần giúp tầng ô-dôn từng bước phục hồi, đồng thời kiểm soát thêm các loại khí nhà kính có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu rất cao như hydrofluorocarbon (HFC), theo Bản sửa đổi Kigali.
Thực tế cho thấy, nhờ nỗ lực toàn cầu, đến nay thế giới đã loại trừ được tới 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn. Thành công này không chỉ bảo vệ sức khỏe con người trước tác hại của tia cực tím, mà còn làm chậm lại xu thế nóng lên toàn cầu. Theo các nghiên cứu khoa học, nếu không có Nghị định thư Montreal, nhiệt độ trung bình của Trái đất đến cuối thế kỷ này có thể cao hơn thêm khoảng 0,5°C so với hiện nay.
Với Việt Nam, những kết quả đạt được là minh chứng cho sự vào cuộc sớm và quyết liệt. Từ năm 2010, nước ta đã loại trừ hoàn toàn CFC, Halon, CTC; năm 2015 tiếp tục loại trừ HCFC-141b nguyên chất trong sản xuất xốp và chỉ cho phép sử dụng methyl bromide trong kiểm dịch nông nghiệp. Những bước đi này không chỉ bảo vệ tầng ô-dôn mà còn góp phần giảm đáng kể phát thải khí nhà kính.
Đặc biệt, khung pháp lý trong nước đã được xây dựng đồng bộ để đảm bảo thực thi hiệu quả. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 cùng các nghị định, thông tư liên quan như Nghị định 06/2022 về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ô-dôn, Nghị định 45/2022 về xử phạt vi phạm môi trường, hay Thông tư 20/2023 về quản lý và xử lý các chất kiểm soát đã tạo hành lang pháp lý chặt chẽ. Gần đây nhất, Nghị định 119/2025/NĐ-CP tiếp tục được ban hành, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và các bên liên quan thực hiện đúng quy định.
Theo thống kê của Ban Thư ký Ô-dôn quốc tế, tính đến tháng 8/2025, Việt Nam đã đóng góp ngăn ngừa phát thải tương đương 240 triệu tấn CO2. Trong giai đoạn tới, thông qua Kế hoạch quốc gia quản lý và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và khí nhà kính, Việt Nam đặt mục tiêu giảm thêm khoảng 11,2 triệu tấn CO2 đến năm 2045. Đây là bước đệm quan trọng để tiến tới cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
Nhìn lại 40 năm Công ước Vienna, thế giới có thể thấy rõ giá trị của khoa học, hợp tác và sự đoàn kết quốc tế. Bài học từ việc khôi phục tầng ô-dôn chính là minh chứng cho thấy, khi các quốc gia cùng nhau hành động, những thách thức môi trường tưởng chừng không thể giải quyết vẫn có thể vượt qua. Với quyết tâm chính trị cao, sự tham gia của toàn xã hội và hợp tác quốc tế sâu rộng, Việt Nam tiếp tục khẳng định cam kết đồng hành cùng cộng đồng toàn cầu trong việc bảo vệ khí hậu, bảo vệ sự sống và phát triển bền vững.
Trần Huyền