Việt Nam đang đặt trọng tâm vào phát triển tín chỉ carbon chất lượng cao như một công cụ chiến lược để chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hướng tới phát thải thấp và đảm bảo uy tín quốc gia trên trường quốc tế.
Quan điểm này được ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), nhấn mạnh tại hội thảo quốc tế “Định hướng thị trường carbon toàn cầu và Việt Nam: Những nhận định sau COP30 và hướng đi tiếp theo” do Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, tổ chức.
COP30 vừa kết thúc với những quyết định quan trọng, đặc biệt là việc vận hành chính thức Điều 6.4 của Thỏa thuận Paris và ra đời Quỹ Rừng nhiệt đới vĩnh viễn (TFFF). Theo ông Quang, những thay đổi này đánh dấu bước chuyển từ tư duy “bù đắp” sang “đóng góp thực chất” trong cách thức các quốc gia tiếp cận thị trường carbon.
Trong bối cảnh này, tín chỉ carbon, đặc biệt là tín chỉ rừng, phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về tính toàn vẹn môi trường, bền vững và minh bạch. Rừng không chỉ đóng vai trò tạo ra tín chỉ để bù trừ phát thải khí nhà kính, mà còn trở thành tài sản hệ sinh thái có giá trị cao, đòi hỏi kiểm soát khắt khe hơn bao giờ hết.
Ông Quang cũng cảnh báo rằng thời kỳ tín chỉ carbon chất lượng thấp, thiếu minh bạch, đã chính thức khép lại. Các tín chỉ được sử dụng trong giao dịch quốc tế, nhằm thực hiện các cam kết Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) hay mục tiêu giảm phát thải khác, phải tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt theo Điều 6.4. Việt Nam kiên định với chiến lược xây dựng thị trường carbon không chỉ dựa trên khối lượng giao dịch, mà ưu tiên chất lượng như một công cụ chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Việt Nam không chạy theo số lượng tín chỉ giá rẻ mà tập trung vào lợi ích quốc gia và uy tín trên trường quốc tế.
Nhìn từ góc độ thị trường toàn cầu, TS Leimona Beria - Trưởng nhóm chuyên gia biến đổi khí hậu, năng lượng và phát triển carbon thấp của Trung tâm Nghiên cứu Lâm nghiệp Quốc tế (CIFOR) nhận định, Điều 6.4 đòi hỏi tín chỉ rừng và các loại tín chỉ chất lượng cao phải minh bạch và toàn diện. Số liệu từ Forest Trends cho thấy, tín chỉ giảm mất rừng giao dịch ở mức hơn 6 USD, giảm 23%; trong khi tín chỉ rừng trồng mới và tái trồng (ARR) đạt 20,4 USD, tăng 19%; tín chỉ từ rừng ngập mặn, cỏ biển (carbon xanh dương) gần 30 USD, tăng 3,5 lần so với trước.
Điều 6.4 cũng nhấn mạnh tính minh bạch, toàn vẹn và yêu cầu kiểm tra nghiêm ngặt, đặc biệt với tín chỉ từ đất, than bùn hay rừng ngập mặn. Các thị trường lớn ngày càng yêu cầu khắt khe về chất lượng tín chỉ, phương pháp kiểm tra tập trung vào tính bền vững và tránh trùng lặp, bảo đảm tính giảm phát thải “hai lần”.
Đồng thời, TS Beria cũng lưu ý các cơ hội lớn mà thị trường tạo ra: giá trị carbon cao hơn, các chương trình tài chính đa dạng, cơ chế phi carbon như REDD+ (giảm phá và suy thoái rừng). Tuy nhiên, tiêu chuẩn khắt khe cũng đồng nghĩa với chi phí giao dịch cao hơn và có thể tạo rào cản đối với những dự án nhỏ, các nông hộ quy mô thấp.
Việt Nam đặt ra lộ trình phát triển thị trường carbon với giai đoạn thí điểm đến hết năm 2028 và vận hành chính thức từ năm 2029. Theo GS TS Terry Sunderland, Đại học British Columbia, thể chế đóng vai trò quyết định trong việc dẫn dắt thị trường, đảm bảo tính toàn vẹn và niềm tin của nhà đầu tư. Vì vậy, việc xây dựng khung pháp lý vững chắc, thu hút đầu tư tư nhân và tăng cường minh bạch là trọng tâm. Hệ thống MRV, đo lường, báo cáo và xác minh, được xem là công cụ quan trọng để nâng cao chất lượng tín chỉ, bảo đảm tính công nhận và giá trị thực của thị trường carbon Việt Nam.
